Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
motelarazi. � Mortificar. � Otoitzean oso ekiña zala, beure burua motelarazten gogotik ari izan zala.
"Mortificaba grandemente su cuerpo". Or in Gazt MusIx 38.
moteldu (c. sg. A; Lar, Añ, H; -th- SP, Urt I 159, Lecl, Dv, H), moteltu (/mo)theltü [proparoxítona]/ S ap. Lrq).
Ref.: A; Lrq. � Tr. Documentado en todos los dialectos literarios, excepto en suletino. En DFrec hay 9 ejs. de
moteldu. �1. Hacer(se) tartamudo; ponerse balbuciente (la lengua). "(Hacerse) tartamudo", "(hacerse)
balbuciente" Lar. "Trabarse la lengua" Añ. � Gertha bazekion sobera edatera, eta handik mihiaren motheltzera.
Ax 405 (V 264). Moteldu, ta lotu da nere mingaña. Cb Eg III 311. Miña moteldu. Mg PAb 208. Gizakume edo
emakume gaixoa, edanaren ondoren [...] turbatzen eta moteltzen danean. Gco II 60. Mingaña agitz moteltzea.
Ib. 60. Mingaña motelduta. JanEd I 58. Tirlitorlo miiña moteldu-ta. A BeinB 72. Erantzun eban, dana
moteldurik. Ag AL 118. Zer esan ezekiala ta erdi moteldurik gelditu zan emakumetxoa. Ag Kr 102. Ilhuntzen
begia, motheltzen mihia. Ox 203. � Perder la facilidad de expresarse en una lengua. � Ta zekiten [aur-euskara]
pisk orretan ere moteltzen dira ango [erdal-erriko] beren lanak bukatu horduko. Mb IArg I 53. Ain aldi luzez
euskerarik entzun ez nebalako [...] sortu ta moteldu nintzan. Eguzk LEItz 17. � Zer esan biar jake edan
daruenai alborunzka ibilteraño, begiak lausotu, berba moteldu, ta ondo ebagi ezinda jarteraño? CrIc 73. Berbia
moteldu. Mg PAb 65. Memoriya auldu, / izketa moteldu. Tx in Imaz Auspoa 243, 139. Nigarrak mintzoa
moteltzen ziolarik. Or Mi 10.
�2. (G-to-nav ap. A; H; -th- SP). Entumecer(se). "Eskua hotzez motheldu zait" SP. � Tristezia da lurreko
edertasun guzia ebakiten duen eta animalia guziak harpaz motheltzen dituen negu gogorra bezala. SP Phil 466
(He 472 gorputzak gogortzen eta gathutzen). � Artan, euliren miñik doi dute, / moteldua baitute ezten. "Se le ha
embotado el aguijón". Or Eus 347.
�3. (V-gip, G-goi; H). Ref.: Etxba Eib; JMB At; Elexp Berg. Debilitar(se), decaer. "Devenir [...] sans courage"
H. "Oso moteldua naiz ondoez onekin" Etxba Eib. � Etzera moteltzen, zartzen eta iltzen. AA I 34. Gizon
adiñean sartu bat bere neke, kezka ta egin bearrakin moteldua ta illundua. AA III 364. Oso txaldandua,
moteldua, gazterik auldua. Ag G 65s. Sarritan okertu ta moteldu ta gexotuten dira. Kk Ab I 21. Pixkanaka
moteldu nindeke, zartu nindeke. Or QA 176. Orain ez al gabiltza / naiko motelduta? Uzt Noiz 119. �
Debilitar(se) (una parte del cuerpo). � Dijestiua nagitu egiten da eta biotza moteldu. Oñatibia Baserria 18.
Sabela ezeze esku-oñak be guztiz daukaz motelduta. Bilbao IpuiB 209. Nere begiak moteldu egin ote-dira? NEtx
LBB 24. Luzaroko ixilaldiak ez dio batere etorria urritu ez eztarria moteldu. MEIG II 105. � Txit berotzeraño
eta buruak moteltzeraño [...] jan eta edan. Gco I 148. Begiak itxi zaizkit, / burutzar au moteldu. "Se me
entontece". Ldi BB 10. Burua asko moteldua daukat. Uzt Sas 20. Burua ark [perlesiak] oso moteldu zidan lenaz
gañera. Ib. 21. � (G, AN, L, BN, R ap. A; H, VocB). "Perder en parte el sonido, eco o vibración" VocB.
"Apagarse el sonido de una campana" A. � Gordin-soiñua moteldu-âla. Or Eus 91. Harridurarekin botza
moteldurik. Mde HaurB 20. � Debilitarse (la voz). � Lengo abots zolijak / Motelduak dabez. Euzk 1930, 522.
Aisa moteltzen baitzitzaion [mintzoa]. "Facillime obtundebatur [vox]". Or Aitork 129.� "Perder sa qualité de
volante, en parlant d'une paume" H. "Pelotia moteldu, sake txikia egitera jarri" Elexp Berg. "Pelotia busti ezkero
moteldu egiten da" Ib. � Entristecerse. � Joan zan etxera moteldurik. Echta Jos 174. � Mortificar. � Adi elkor,
lurreko lizunkeri aientzat, moteldu ditezen (Col 3, 5). Or Aitork 206 (Lç mortifikatu, He hildumatu, Dv y Bibl
hilarazi, Ol e IBe ito, IBk hil). Beren griñak oso moteldurik ez dauzkatelako. Or in Gazt MusIx 30. � "Moteldizu
argi ori, biziegixa dago ba" Etxba Eib. � Zeru-zolako argia, moteltzen asia. Anab Poli 73. � Decaer (la
conversación). "Oien solasa moteltzen ari da (AN-5vill)" Gte Erd 177. � Bai aldra batekoak eta bai bestekoak
aspertzenago ta moteltzenago yoiazan, banaka banaka isilduaz. Erkiag Arran 141.
�4. (c. sg. A; -th- Lecl). "Bredouiller" Lecl. "Tartamudear. Motelduz (L, BN), tartamudeando" A. � Minzatu nai
zuelarik Joel Profetak, abiatu zen motelzen (Goldaraz, 1833). ETZ 209. Moteltzen bada, mintxotuko da / lêngoa
berriz esanez. "Si balbucea". Or Eus 87. � (Fig.). � Samingarri dan gauza esaten / ez nintzake motelduko.
Lasarte in Uzt Noiz 129.
�5. Perder el carácter salado. "Gazitzia eiñ dozu baña ez dakitt nola eiñgo dozun moteldutzia" Etxba Eib. �
Baña gatza gezatu (moteldu) badadi, zertaz gazituko duzue? Ir YKBiz 255.
moteldura (H; -th- L, BN ap. A; SP (sin trad.), Dv, H). �1. Tartamudeo, balbuceo; vacilación, dificultad en la
expresión. "Bégaiement causé par le froid, la maladie, etc., cause accidentelle qui empêche la clarté de la parole"
Dv. "Etzen osoki mututu, izan zuen halako motheldura bat" H. � Gizonaren adimendua dohakeen kukuillorik
gorenera [...] hedatzen eta hegaldatzen da [Etxeberri], bathere traburik, behaztoparik eta motheldurarik gabe.
ES 192. �2. "Engourdissement incomplet. Oinetan, eskuetan, besoetan motheldura bat badut" H.
motelgarri (-th- SP, sin trad.). � Entumecedor. � "Mothelgarrizko hotza, froid engourdissant" SP.
motelka. �1. Balbuciendo. "(S; Foix), en balbutiant" Lh. � Geienetan arinka, presaka, motelka, agin artean
nasturik berba santuak [esan]. Añ MisE 133. Haur ttikiak motelka murdukatzen eta deitzen duen presuna.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
593