Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
maltzurra, maladie, mal malin" H. "Mezquino, avariento" JMB At. "Maltzur galanta ori! (G-azp, AN-5vill), ori
da pistia (AN-gip)" Gte Erd 285. Cf. VocNav s.v. malzur. � Tr. Al Norte se documenta desde mediados del s.
XIX y al Sur desde principios del s. XX. La forma general es maltzur. Hay malzur en Lizarraga de Elcano (sg.
Iraizoz), D. Aguirre y en un ej. de Eskualduna. Lekuona emplea la forma maltxur, con palatalización expresiva.
En DFrec hay 26 ejs. de maltzur, meridionales. � Ausart eta maltzur ziren bat bertzea bezanbat. Gy 119. Non
zagon lo maltzurra andre kortesia! Hb Esk 226. Sugea zen [...] lurreko abere guziak baino maltzurragoa. Dv
Gen 3, 1 (Ol, Ker, Bibl, BiblE maltzur; Ur marrajo). Ezagutzen du beldur nizala eta egiten daut irri maltzur
batekin. Prop 1883, 215 (v. tbn. irri maltzur en Barb Sup 58, Zub 107, Lf Murtuts 44, JEtchep 93, Izeta DirG 20,
Larz Senper 80; irrino maltzur Mde HaurB 72). Musu maltzur bat dio / Judasek ematen. Zby RIEV 1908, 212 (v.
tbn. musu maltzur en Zerb IxtS 57). Beren aurka jarri bear degu ta beren amets gaizto ta itz maltzur oien aurrez.
EEs 1918, 157. Gizon maltzur barne beltza. StPierre 31. Haren solas maltzurra. JE Ber 103. Zu baserrittar
maltzur bat baño etzara. Otx 15. Ai Ramus maltzurre! Lek EunD 33. Irriparre maltzur batekin esaten dio Yesusi.
Ir YKBiz 486n. Mihi-maltzur maxiolariek itzali ordez biziro berotzen ginduten. Or Aitork 213. Mingostasun eta
ibillera latzak mundu maltzur onen berri zeatz-meatz eman diotena. Etxde JJ 23. Bide bigun maltzur eta isilekua.
Erkiag Arran 128. Ipuin baten adierazpen maltzur eta parregarria bide da. Zait Plat 77. Berriz engañatu zuan
otseiñ maltzurrak. Osk Kurl 41. Nere amets maltzur ura egitazko biurtu zan. Salav 108. Sugea ilko da, baita
belar zital maltzurra ere. Ibiñ Virgil 43. --Ezagutzen zaituztet bai, zakur-jende maltzur oiek --Don Kijotek
erantzun. Berron Kijote 102. [Ulysse], horrenbeste arriskuren erdian grekorik maltzur eta burutsuena. MIH 323.
Gure haurtzaroko judu maltzur haiek nola ari ote zaizkigu kristau itxura hartzen? MEIG I 160.
v. tbn. Ag G 92. Ayerb EEs 1915, 72. Alz Bern 75. Inza Azalp 47. Muj PAm 44. Etcham 145. TAg Uzt 19. Lf
Murtuts 28. SMitx Aranz 67. Mde Pr 79. Bilbao IpuiB 120. Arti MaldanB 209. Ugalde Iltz 58. Gand Elorri 102.
BEnb NereA 113. Ardoy SFran 208. Lf in Casve SGrazi 9. NEtx LBB 92. Malzur: Ag AL 74.
� (Uso sust.). � Bertze amarru bat du, / maltzur horrek pratikatu. Gy 320. Tranposo, malzur, bi aurpegi iten
dutenak, bi aldetara mintzatzen direnak (360). LE-Ir. Maltzur tzarrek bazakiten [...] eskola bakar bat aski dela.
HU Zez 110s. Alako sena ta adimena eban maltzur arek. Or Tormes 23. Naiago eukian baraurik egon maltzur
areri usartu ixan baño. Otx 39. Langilleai iruzur egin nai dautsen maltzur andiak. Eguzk GizAuz 88. Aztarnak
edo oinatzak nahastekotz maltzurrek egindako ahaleginak oro. Mde Pr 181s. v. tbn. Laux BBa 118. TAg Uzt
210. Etxde JJ 80. Bilbao IpuiB 193.
� (Con reduplicación intensiva). � Ai Joxepa zitala ta maltzur-maltzurra! Bilbao IpuiB 43. � (Uso adv.). v.
infra MALTZUR-MALTZURRA. � Apalduxeago zanean, maltzur-maltzur onela esan omen zioken [...]. Etxde
JJ 7.
� (Uso sust., precedido de gen.). � Emakumearen maltzurra! Berari be, edanda egoanean, senarrak emoten
eutsola-ta, beste ainbesteko zigorradea nai eban bere Patxi gaxoarentzat be. Bilbao IpuiB 226s.
- MALTXUR. (Forma con palat. expresiva). � A. Larramendiren esku bipil ta alai, eta maltxur ta desairetsua.
Lek in MEIG I 215.
- MALTZUR-MALTZURRA (H). Astutamente, maliciosamente. "Zorria maltzur maltzurra dabillan bezala,
asikitzera hari da, il tend à mordre, avançant lentement, lentement comme marche le pou" H. � Maltzur
maltzurra hari begira. Barb Sup 25. Erraiten dio maltzur maltzurra, haren haur denboran, gizon bat halaxet hil
izan zela. Ib. 103. Jar-arazi ninduen ximinia-xokoan eta maltzur-maltzurra: --Bazkari hitsa egin diat egun,
puttil! JE Ber 34. Bainan artetan poliki sistako batzu igorriz partidari maltzur-maltzurra. Lf Herr 9-11-1967, 5.
- MALTZURREAN. (Estar...) malo, malvado. � Itsasoa zu [Angel] partitzian omen zagon malzurrean, / zaflaka
kexaturik eta haguna bizkarrean. Eskual 4-9-1908, 3.
maltzurkeria (B, BN-arb; Dv, H), maltzurreria (G, AN, L, BN; Dv). Ref.: A (maltzurreria); Izeta BHizt2
(kireski); Gte Erd 217. � Astucia, socarronería, malicia, maldad. "Maltzurreria, malice, malignité" Dv.
"Zakhurraren maltzurkeria, malignité d'un chien. Gordetzen zira, bainan ezagutzen tut, bai, zure maltzurkeriak,
vous vous cachez, mais je connais, oui, vos airs, vos démarches, vos manières malignes" H. "Orrek in dakun
maltzurkerie kireski senditu dugu" Izeta BHizt2 (s.v. kireski). � Tr. Al Norte se documenta desde mediados del
s. XVII, mientras que al Sur no aparece hasta finales del s. XIX. La forma general es maltzurkeri(a) (-lzur- en
Oihenart y Prop). En DFrec hay 7 ejs. de maltzurkeria. � Sortzeti du axeriak malzurkeria. O Pr 410. Begira
nezazu debruaren eskuetarik eta haren maltzurkerietarik. JesBih 453. Zer-nahi bidegabekeriaz, maltzurkeriaz,
lohikeriaz [...], gaixtakeriaz gaindituak. Dv Rom 1, 29 (He maleziaz, BiblE txarkeriaz). Iesusek, ikhusten
baitzuen hekien maltzurkeria, erran zaroen: zertako bilhatzen nauzue? HeH Lc 20, 23 (Dv, Ol, Leon, Or, Ker,
IBe, IBk, BiblE maltzurkeria; Lç finezia, TB, Brunet amarru). Xina dela gezurraren eta malzurkeriaren sor
lekhua. Prop 1876-77, 30. Etzaio behinere laket izan azpijokoa, ez maltzurkeria. HU Aurp 91. Deabruaren
maltzurkeri ta ekiñ-aldieri iges egiteko. ArgiDL 75s. Nire maltzurkeri ta azerikeria lagun izan ezpaneu, askotan
il nindun goseak. Or Tormes 17. Oraindik eztaki munduko maltzurkeri ta azpikeriaren berri. Etxde JJ 23. Maitea
erakartzeko erabilli zitun bide eta maltzurkeriak. Onaind in Gazt MusIx 156. Katu zarraen maltzurkerik dittuk ik
(AN-larr). Inza NaEsZarr 681. Zerbait erakutsi zuen [...], maltzurkeria lagun, ez genuela lotsagarri gelditu
behar gaztelauen aurrean. MEIG V 105. v. tbn. MarIl 94. Arb Igand 133. A BGuzur 149. JE Bur 87. Barb Sup
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
58