Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
ais->" Lar.
molde (V-gip; Lcc, SP, Urt, Ht VocGr, Añ, VocBN, Dv, H, Lh), mulde (Gèze), molda (V-ger). Ref.: Etxba Eib;
Holmer ApuntV (molda); Elexp Berg. �1. Molde; horma. "Moule" SP, Ht VocGr y Gèze. "Moldez idokia, tiré au
moule" SP. "Aedificatio, moldea" Urt I 294. "Bala egiteko moldea" H. "Zapata moldea, forme de soulier" Lh.
"Moldia eiñ biar destazu pieza onetxek funditzeko" Etxba Eib. � Lehenik, bekokia / moldeaz idokia / iduri. O Po
35. Ardan truke saldu xok egun emaztearen moldea. Acto 246. Menast urtua molde batean sartuko baliz bezala.
AA III 540. Nola izan baziran / moldian egiñak [ortzak]. Bil 60n. Paper moldetan edo burdin xurizkoetan.
ECocin 45. Bardinak iantziak, eta gorputz biak / molde baten lez eginak. Azc PB 151. Moldeak egiteko, burni-loi
moldeak antolatzeko. Munita 135. Zurezko moldeak. Garm EskL I 52. Neurriaren molde gogorrak behin ere
trabatzen ez duena [Etxepareren mintzaira]. MIH 287.
�2. (AN, L; SP, Urt I 149, Lar, VocS 133, Añ, VocBN, Dv, H), mulde (S; Gèze, Dv (S)). Ref.: A; Lh y Lrq
(mulde). Manera, modo. "Façon" SP, Gèze. "Guisa", "acción, aquel modo de ejecutar, hacer o hacerse algo" Lar.
"(De otra) manera, [...] berze moldez, moldera" Ib. "Término, modo", "modo", "manera" Lar y Añ. "(De esta)
manera o modo, [...] onelako moldez" Lar y Añ. v. modu. � Tr. Propio de la tradición septentrional. Al Sur lo
emplean Cardaberaz, Añibarro y escritores modernos. Los autores suletinos emplean la forma mulde (Belapeyre,
Inchauspe y Constantin junto a molde). En DFrec hay 138 ejs. de molde, 96 de ellos meridionales. � Sodoma
eta Gomorrha, eta haién aldirietako hiri haién moldera paillardatu zutenak. Lç Iudae 7 (He bezala). Anhitz
moldetako desirak. Lç Tit 3, 3 (He mota, IBk era; Ker guztietariko, IBe zernahi, Bibl edozoin). Gloria
ardiasteko ikhas dezan bidea, / zeña baita zure Lege sainduaren moldea. EZ Man II 67. Neure molde apurrean
laudatuko dut zure izen ederra. Harb 97. Nork abisatuko zaitu noiz edo zer moldez hillen zaren? Ax 237 (V
158). Ene ungi zerbitzatzeko moldearen ikhasteaz. Ch III 43, 2. Gudukatzeko molde hau. He Gudu 159. Zure
zerbütxatzeko emaiten deitazün muldia. Mst III 10, 3. Gauzaren batzuek begiratu, ta len baño molde obean ta
argiroago agertu. Cb EBO 4. Ondo itzegiteko ta eskribitzeko molde edo artea. Ib. 14. Burlatu ziren Jesus
maiteaz molderik humiliagarrienean. Lg II 280. Jesu Kristo gure Jaunaren moldera ta antzera bizirik. Añ MisE
61. Zer nahi moldez bertzei bekhatu egiteko bidea. Dh 186. Bederatzi urruna bezala egiten da hau ere molde
berean. JesBih 443. Molde hartan zagolarik. MarIl 107. Etsaiak othe zuen molderik yotzeko. Hb Esk 58. Hainitz
laudagarri dira partzuergoak molde guziz. Dv Lab 187. Ez dakit Aphezpikuak onhetsiko zituen [erran eta egin
gauzak] oro, emaiten zituen molde hartan berean. Barb Sup 133. Zuen moldean, Jainko legeari bethi atxikiak
egon zaizten. Ib. 165 (cf. infra BERE MOLDEAN). Haren kantatzeko muldiak odola bekatxez piztürik ezari
zütian. Const 40. Satza jateko gogoak, / molde askotako dira. Arti MaldanB 208. Haurren hazteko moldearen
gainean. JEtchep 53. Onez onean ez baduk aithortu nahi, bertze molderik ere artuko dugula. Larz Senper 66.
Joko huntan lau molde dezazkegu ikus: / esku larruz, xixteraz, palaz edo eskuz. Xa Odol 283. Gramatika-formen
balioa eta erabiltzeko moldea. MIH 114. v. tbn. Mat 326. Hm 144. SP Phil 403. Arg DevB 142. Tt Onsa 138. Gç
176. ES 138. Mih 118. CatLan 22. Brtc 57. Revol 149. CatLuz 34. Jaur 400. Gy 50. ECocin 51. Laph 49. Elsb
Fram 158. Arb Igand 98. CatJauf 108. Ox 140. JE Ber 99. Mde Pr 44. Vill Jaink 138. NEtx LBB 121. Ardoy
SFran 236.
� (Precedido de sust. vbal.). Modo de. Cf. mintzamolde, bizimolde, eskribimolde, etc. � Bi perseberatzemolde.
Ax 456 (V 297). Gaztainek ez dute maite xertatze molde hori. Dv Lab 386. Oraiko intsentsatze muldia.
Const 35. Mintzatze-molde au. Vill Jaink 124. v. tbn. ES 136.
� (Precedido de sust.). Clase de, tipo de. "Zer gizon molde zare zu? quelle espèce d'homme êtes-vous?" Dv. �
Bertze zirimonia, orazino eta erremedio molde batzuetara. Mat 108. Hirur bentura molde. Ax 68 (V 45). Non
lore berez hainitz floka molde egiten baitzuen. SP Phil b 4r. Deklinazino molde hau. ES 95. Debozione suerte
edo molde bat. He Phil VII. Zuhamuek ez dezakete bakharrik egin oihan molde bat. Dv Lab 326. Gobernamendumoldearen
gaineko makur guziak. HU Aurp 54. Jazkera-moldeak salatzen. Mok 4. Atsegin molde bat galdu
duzu. Tristatzeko eta barnea goibeltzeko atsegin bizia. Txill in MIH 339. Etzuten beste eliza molderik gogoan.
Ardoy SFran 276s. Grafia moldeak, letra bakunak edo letra multzo bakoitzak zer adieraz zezakeen igertzen ez
badiogu. MEIG IV 79. v. tbn. Ox 22. Zerb IxtS 38. � Especie de, sucedáneo de. "Kapa molde bat eman zioten
bizkarrera, on lui jeta sur le dos une sorte de manteau" Dv.
� (Gralmte. pl.). Maneras, modales; costumbres. � Ez zuen Jainkoaren beldurrik, ez giristino khararik, ez eta
jende molderik. Arb Igand 55s. Gure gazteek horietarik zonbeiti ikusi eta ikasi behar ez baliote asko molde hits,
asko ahapaldi tzar, ergelkeria sobera! Barb Sup VI. Modak dirala ta ez dirala / gaur eguneko moldeak / ez dakit
nola izan ditezken / lengoak baño obeak. Basarri 99. Thorpe khorpitzez, / gogor errañez, / eta mulderik ez!
[hartzak]. GH 1931, 113. Eta puxka bat, bere molde eta solasetan, larria. Larz Senper 44. Zer dire molde hauk?
Ib. 92. Egiazko giristino molde zerbaiten hartzeko. "Mœurs". Ardoy SFran 13.
�3. (H). Forma. "Molde ederra dauka untzi horrek, ce bâtiment a belle forme" H. "Bere aitaren moldekoa,
molde berekoa, il est de même extérieur que son père" Ib. (s.v. moldeko). � Aldagarrien [...] ederkitasuna heldu
da estofatik, moldetik eta xahutasunetik. SP Phil 331 (He 332 molde). Munduan zuen gizona / bere moldera
formatu. Gç 71. Espiritü Saintia urzo baten moldian [...] batheyian agertü. Bp I 85. Hirur Personek güri
agerteko hartü dütien moldiak. Ib. 85. Eta Lurra molderik gabe zen eta hutsa. Urt Gen 1, 2 (Ur moldakaitz).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
546