Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
ibilli ezinda geldittu naiz" Etxba Eib. � Eduki itzatzute zeñituak zeren mokorrak. Oteiza Lc 12, 35 (Lç gerrunze,
He, Brunet, Dv, Leon, Or, Ker e IBk gerri, Ol sarkutz). Askotan mokor gañetik gerrikua zintzillik zuela. Urruz
Urz 47. Mokor baten ganean / gonan kenduten da [atzazaletako loia]. Azc PB 69 (in Ur PoBasc 178 eperdi).
Saldu dira pobreen / beso ta mukurrak, / eta kendu fraileen / sopea ta utsurrak. (Interpr?). Ib. 355 (in Ur PoBasc
184 bizija emoten eutsen / fralleen otzurrak / eta gosezo [sic] axia / oraingo guzurrak). Gerriko tendeltxu bat
mokor gañean. Ag Kr 87. Gerri zabal, mokor astun, ibil-baldarreko emakumea. Ag G 125. Mokor ondoan aragi
tato batzuk gutxiago zituala [beorrak]. Ib. 158. Ikusi nuanean / nik zure mokorra. "Caderas". Canc. pop. in Or
Eus 55. Atso zâr oni zitzi dario / okotz eta mokorretik. "Le cuelgan carnes [...] de las caderas". Ib. 143. Mokorra
okertu [astoak]. And AUzta 103. Mokor-aldean eta saiets-ondoan bere, ezarten eutsan eskua gozaro,
[bizikletatik] jaustea eragotzi nairik. Erkiag BatB 76. Zaldiaren mokor-gaiñean. "Ancas". Berron Kijote 53. �
(Fig.). � Arrantzalien potintxoak bere mokorren gañean maitero darabilzala [itxasoak]. Ag Kr 138. Bi [ontzi]
ôk zuzendu diradeneko, / Getarik oker mokorra. "Se contonea". Or Eus 396.
�3. (V-arr-arrig-m; Añ), mukur (V-ger-ple, -kh- S; Zam Voc, Foix ap. Lh). Ref.: A (mokor, mukur); Lh y Lrq
(mükhür). Tronco; leño. "Leño [...] pequeño" Añ. "Ramas gruesas de árbol" A. "Mukur, base del árbol, parte
inferior del tronco. Mukur-ikatz (V-ger), [...] carbón hecho de tronco de árbol" Ib. "Cepa (de árbol)" Zam Voc.
"1.º bûche. Jinko-mükhürra (S), la bûche de Noël; 2.º (S; Foix) tronc" Lh. � Mukurrak, 60 burdi, 40 errial
bakotxa. EE 1895b, 519. Ezta gizona diru bakoa; / da elor arantza latzena, / lengo munduko mukur gogor bat /
argirik ezin leiena. Azc PB 364. Nork ikertu leikian neure etxe zar-utza? / Mukurrak eze ziran, dana zan kiatsa.
"Los troncos". Laux BB 68. Aizkor-otsian / mukur txikitzen gogor / dabiz. Enb 96. Otza kentzeko bauku /
mukurre naikua. Ib. 170. Ara or egur-mokorrak suburni-gainean txinpart jarioka. TAg GaGo 93. [Zurginak]
ezertarako on ez dan gañerako mokor makur ta begitsua arturik, [...] giza-iruditara tankeratzen du. Ol Sap 13,
13 (BiblE puska bat). Emakumeak, lurrean jesarrita, erdian sua dabela; anpor zatiak, mukur estuak, arbazta eta
zabar erdi igarrak. Erkiag BatB 118. Iñun be eztot ikusi onelako makatz-tantairik. Agatx lodi baten neurriko
mukurra aukingo dau. Alzola Atalak 82.
�4. (G-azp ap. Gte Erd; Aizk (G)), mukur. "Espalda, hombro. Mokorrean, al hombro, en el hombro" Aizk.
"Mokorrean karga hartuta zijoan (G-azp)" Gte Erd 66. � Eraman aiña zama jartzen digu ordea mokorrean
(bizkarrean). Ayerb EEs 1912, 166.
�5. Objeto que sobresale. "Berautzu eror zenbait mokhor iorik, prenez garde de tomber ayant heurté contre
quelque achoppement" H. � "Légère bosse" H. � "Mokor bat egin diote jauntzian, iduri du konkorra, on lui a
fait une grosseur dans le vêtement, on le dirait bossu" Lh. � "Mokor hartan egin behar omen dute etxea [...], sur
cette hauteur" Lh. � "Mokorrak urten txao, se le ha formado un saliente (a la pared cuando se tuerce)" Iz ArOñ.
�6. (BN-ciz, Sc ap. A), mokorro. "Nubarrones" A. "Hegoak aitzina zeramatzan lanho mokorrak oro" Lh. �
Ordutik lanho mokhorro beltz batek hobeldua zagon Espainiako zeru gaina. GH 1935, 305.
�7. "Mükhür (S-saug), tumeur, kyste" Lh.
�8. Tizón. � Kixkorrari atheratu su mokorra ahurrean. SoEg Herr 22-12-1960, 3.
II (Adj.). �1. (L, B; -kh- L, BN; Urt I 93, vEys, Dv, H). Ref.: A; Izeta BHizt. Adusto, huraño, antipático.
"Akerra bezen mokorra, muy huraño, huraño como el cabrón" A. � Ez badaki moldatzen [emazteak] mokhor
den nausia. Hb Esk 172. Ez dadin mokhor atzar ezagutzen ez dutenen kontra. Hb Egia 73. Yeloskor, herratsu eta
mokhor guziak. Ib. 36. Bakearen etsai, belztaile, barraiatu, mokhor, prestuen etsai. Dv 2 Tim 3, 3 (He bihurriak,
TB krudelak). Hurbil-arazten du beregana / Garmin artzain mokorrena. Lander in Onaind MEOE 1094. Aita
gureganat heldu, begitarte mokorrarekin arabez. JE Bur 17. Atzarriko zare histu, / zozotu eta mokor. Iratz 20.
Girixtino mokhor minkor bat. Lf Herr 15-9-1955, 4. Hazpandarreri aita Larregain, Saindu Mokorraren egia
saminak gaitzitu zitzaizkoten bezala. Zerb Azk 54. Ezagut-aintzin, mokor-aire bat atzemaiten bazion ere
norbaitek, laster ageri zen [...] barne gozoagorik nekez aurki zitekela. Herr 14-11-1957, 2. Emazte mokor batek.
"Acariâtre". Ardoy SFran 24. � "Bihotz mokhorra, cœur dur, insensible" Dv. � Jesus gabe zein gor den gure
bihotza eta zein mokhor. Dv Imit 87 (ap. DRA). � "Mukur (V, ...), torpe, tosco, hablando de personas" A. �
"Mokor (L-ain), altanero" A. � "Mokor (L-côte), perverso" A. � "Mélancolique, [...] mokhor (S)" Lh Eusk 1919-
20 (I), 81. � (Uso adv.). Duramente. � Bakharrentzat da mokhor bai zinki mintzatu (1765). BertsZB 109.
�2. "Engourdi. Esku, erhi mokhorrak, mains, doigts engourdis" H.
�3. "(L, B, BN-ciz), disforme. Arri mokorra, piedra disforme. Zur mokorra, madero disforme" A.
�4. "(R-uzt), (árbol) recogido, casi en redondo" A.
�5. (Nube) oscura, negra, amenazadora. � Hedoiak orai hits, sarri mokor, batzuetan goibel, noiztenka ortziaren
burrunba lazgarriarekin ihes bezala. JE Bur 76. � Beren itzalaz estaltzen gituzte [bizitegiek]. Zoin mokorrak
gauazko bidezkariarentzat! JE Ber 101.
�6. Pequeño. � Ezkur mokorrak sasi barnean. Ox 116. Bizarra bai, buztana nun? / Oi, aker buztan mokorra!
Ib. 89.
- HABE-MOKOR. Columna. � Abe mokor bati lotua apalkiro [Jesus]. SMitx Aranz 142.
- MOKOR-ASTUN. De trasero pesado. � Mandazain mokor-astunak [...] iru mandoetatik bizkorrena azpiko
laguntzat artu eban. A BeinB 91.
- MOKOR-HEZUR. "Mokorrazurrak, los huesos de las caderas, superiores a las articulaciones de los muslos" Iz
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
535