Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
- MOKO-BELAR (Lar � Lcq 60 � A, H (-lh-); mokobedar LandHizt 371). Geranio. "Pico de cigüeña,
mokobellarra" Lar. "(Geranium), geranio", "(Erodium ciconium), pico de cigüeña" Lcq 60. � Itxuratik hartzeko,
mando-perresilaren ahaide hurbila ditake moko-belharra. Zerb GH 1931, 324. Mokobelar gorriek. Amez Plat
26.
- MOKO-BIPIL. Mordaz, de lengua afilada. "Bon-bec, moko-biphil" T-L. � Apho, mutxurdin, moko-bipila!
Elzb Po 208. Gaxuxa moko biphil, Gaxuxa kokina. Ox 164.
- MOKO-BIHUR. "Avocette" Dass-Eliss GH 1925, 97 � Lh.
- MOKO-FIER. Soberbio, arrogante. � Oilanda gazte moko fier bat. In Etcham 34. Moko fier bat bethi bai, bere
familiaren ohoreaz ezinago hartua. Lf ELit 318.
- MOKO-FIN. Exquisito con los manjares. � Noizik beinka aiñ gustora gora-jasotzen zuan zatoa, inbidia
lezaiokean baita Malagako ardo-zalerik moko-fiñenak ere. Berron Kijote 97. � (Fig.). Refinado. � Bainan ahoxuri
eta moko-fin horien kontra altxatu ziren [...]. Sustatu zituzten orduko bersulari xaharrak. Lf ELit 349.
Gozamen estetikoaren neurketa zehatza gu baino mokofinagoei utzirik. MEIG IV 75.
- MOKO-GORRI. "(Hb), bec-rouge (ois.)" Lh.
- MOKO-GOXO (G-bet, AN-gip). "Melindroso" Garbiz Lezo 110.
- MOKO-GURUTZE. "(Loxia curvirostra), piquituerto común" MItziar Txoriak 161.
- MOKO-KOLPE. Picotazo. � Moko-kolpe kruelenak. Gy 279.
- MOKO-KOLPEKA. A picotazos. � Eta yaun Paonek zoiñ gehiagoka / furian moko-kolpeka / biphildu zuten
ederki. Gy 206.
- MOKO-LABUR (AN-gip). Ref.: A; Arzdi Aves 165. "Chorlito real (Pluvialis apricarius)" A. "Pluvier doré"
Dass-Eliss GH 1925, 33 � Lh.
- MOKO-LODI. a) "Bécu, [...] moko-lodi" T-L. b) "(Cocothraustes cocothraustes), picogordo" MItziar Txoriak
153.
- MOKO-LUZE. a) De pico largo. "Bécu, [...] mokoluz" T-L. � Amiamoko lepo-luz, / moko-luz eta zangar-luz.
Gy 29. Dela oilo, oilasko, ahate eta pekada moko luze. Barb Sup 2. b) Hablador, charlatán; entrometido. Cf. Gy
181: Mokolux "Caquet-bon-bec", usado como nombre. � Hirur neskatila pasatzen baitziren, / nola, ohi bezala,
mokoluze ziren. Gy 200. Ema moker, zikoitz ta mokoluzea. "Querelleuse, avare et jalouse". Ib. 203. c) MOKO-
LUXE. Cariacontecido (?). � Begira Horn gizagaxoa, bakar-bakarrik, moko-luxe, erromazale otxan bati
dagokion eratasunez. Ldi IL 23. d) "Mokoluxe, de cara delgada" (G-bet).
- MOKO-MAKUR. "Bec croisé (le). [...] Ez du ere eskuaraz izenik. Zer zaioten asko eta askori galdeturik mokomakurra
deitzen dugu" Dass-Eliss GH 1923, 759.
- MOKO-MEHAR. "Dícese de la persona de cara delgada. Neska moko mearra ta susie" Izeta BHizt2. �
"Mokomiarra, apodo que los chicos de Vera de Bidasoa dan a los de Lesaca" VocNav.
- MOKO-MEHE. a) (Adj.). De pico estrecho. � Jakiña da zigoña / dala egaztia, / lepa luze, moko me, / andi,
beltz-zuria. It Fab 86. b) "(Hb), friand" Lh. � Diren bezalako gizun müthür zuri eta emazte moko mehiak!
ArmUs 1900, 64. c) Mordaz, de lengua afilada. � Andre moko mehea joko ginuen zuek eta guk. Barb Sup 43.
Emazte moko-me bati. FIr 156. d) (Sust.). Gorrión. � Argi-urratzean moko-meeak asten dire kantari. 'Becs-fins'.
Or Mi 67.
- MOKO-MOKO. Riñendo, discutiendo. � Bátak itzbát, bérzeak berzebát kóleran moko moko dá nola fú ta fú
emátea itxekitzekó yago kolerain súa. LE Matr4 533.
- MOKO-MOKOAN. a) En la misma punta. � Arbola landatzerakoan, kapeta moztu izan zaio eta muthur
hartan egiten da bethi usteldura zerbait; beraz, moko-mokoan uzten balitz adar luzagarria, zurak begira lezake
dainu bat. Dv Lab 351s. b) (H). En la punta (de la lengua). "Mihiaren moko-mokoan nuen, j'allais le dire, je
l'avais tout au bout de la langue" H. � Zuri esateko mokomokoan neukan. JAIraz Joañixio 16. c) "(G, L, B, BN),
a punto de evacuar o huevos o excrementos" A.
- MOKO-MOTX. "(Hb), bec courbé" Lh.
- MOKO-OKER. a) (Adj.). De cara torcida. � Zer, ni Moko-okerra? Zuri bai iruritu, oker begiratzen dezulako!
PArt in Bil 174. b) (Sust.). Tucán. � Moko-okerra eristen dautsogu geuk be, mokua (pikua) oker ta itxura onian
daukolako sagarrak atrapau ta birrinduteko. Altuna Euzk 1930, 503. Txori kaiolaz beterik dago, ainbat txori
politez beteta: kanarioak, txontak [...] moko-okerrak, sosuak [...]. Alzola ZArg 1957, 249.
- MOKO-PUNTA. "Acumen rostri" Urt I 121.
- MOKO-PUNTATU. "Acuminare, [...] puntamokotu, mokopuntátu, ahozorroztu" Urt I 123.
- MOKO-UKALDIKA (BN-arb ap. Gte Erd 156). A picotazos. � Nahi ziozkolakotz atheratu [beleak] begiak
moko ukhaldika. Jnn SBi 153.
- MOKO-HUTS (Lar, Hb ap. Lh, H). a) "Picotero, hablador" Lar. b) "(Hb), maigre (litt. qui n'a que le bec)" Lh.
- MOKO-HUTS UTZI. Dejar a dos velas. � Ea areri neska kendu ta arrotza moko-uts uzten zuan. Anab Don
45.
- MOKOZ. a) Hablando, murmurando, criticando. � Artean, garbariek lanen aringarri / irauli dute lurra mokoz
oni ta ari. Or Eus 105. b) Berêla mutil gaztea gelditu da mokoz. "El mozo conductor para de repente". Or Eus
54.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
531