Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
mokadex. v. mokanes.
mokadore. v. mokader.
mokadu (AN-larr; Lar, Añ (G), H (V, G)), bokadu (Lcc, Añ (AN)), mokado, mokaro, mokaru, mokau (G),
mokoru, bokado, bokao (Mic 5v), bokau, kopau (gral.; Añ (V), H), kopu (V-ple), pokadu (VocB), pokado (H).
Ref.: A (kopau, kopu, mokau); Asp Leiz2. �1. Bocado; cosa de comer (apetecible). Cf. Lar: "Bocado, mejor que
de boca, vendrá del vascuence mokadua, que significa lo mismo; y mokadua viene de moka, que significa el
pedacito de manjar que cabe en la boca, como ogimoka. Mokadua, aomena, ahumena". AxN explica poxinean
eta ahamenean (490) por bokaduan eta asieran. v. ahamen. � Tr. Documentado al Sur desde principios del s.
XVII; lo emplean tbn. algunos septentrionales desde mediados del XIX. En los textos guipuzcoanos y altonavarros
bokadu es la única forma hasta ya entrado el s. XIX; a partir de esta época dominan las formas con m-
inicial. La var. kopau es la propia de la tradición vizcaína, aunque es bokadu el primer testimonio de este
dialecto. Sólo hay formas en p- al Norte: pokadu en Hiribarren y Barbier y pokado en Duvoisin (LEd 118) y
Zerbitzari; cf. además bokado en Goyhetche. � Otsoaren aotik bokadu bat (ere) on. "De la boca del lobo, un
(solo) bocado (es) bueno". RIs 75. Kaltxapotak emen leizke bokadu on bategaiti. Acto 308. Orrenbat egunez
bokadu bat edo edar tantarik ere bagekoa [barua]. Mb IArg I 227. Nork, sentenzia onekin, bokadurik gustoz ta
deskansurik ar dezake? Cb Eg II 65. Itxi jan baga au edo beste kopau zalegarria. Añ LoraS 165. Gurasuak
jaaten daben kopaubari asko deritxola. fB Ic I app. 7. Len utziko du bere burua ilzera eze bokadurik janen duen
(Munarriz, 1826?). FLV 1989, 123. Eta mokadurik / jan gabe arkitzen zan / gaisoa oraindik. It Fab 18. Ogi
kopau bat jan bagarik. Ur MarIl 103. Hauts-petik atheratzea, / bokado gozo horiek. Gy 120. Hura [eskalduna]
zuen aurkhitu [Erromak] azken pokaduko. Hb Esk 33. Jan zorigaiztokoa! mokadu negargarri ainbeste ondamen
ekarri zuena! Lard 4. Bokadu bat probatu eta txur[r]ut bat ur ere edan gabe. Aran SIgn 27. Egin det nere afari
mokaduba. Sor Gabon 56. Galanta ta prestua, / ta ias andikoa / dama gazte batentzat / kopau gogokoa. Azc PB
154. Kopau batean lau ontza ogi baltz aoan sartuaz. Ag AL 55. Pokadu bat bederen jan behar zuela! "Une
bouchée tout au moins". Barb Leg 22. Mutillak, ortaz, ekarri dio / mokadu eder neskari. Or Eus 81 (135n
mokau). Janari onenak, mokau goxo guztik bildu. JAIraz Bizia 57. Bidean [...] baziren pokado baten jatekoak
[mementoak]. Zerb Azk 44. Bokau bat jaten. And AUzta 66. Pentsatzen du txoria eztela mokadu egokia. Arti
Tobera 285. Jatsi egizu ogi-kopau bat mutil onentzat. Erkiag BatB 121. Mokau goxoegia [mutilla] aukeratu den,
Matilde. NEtx LBB 133. Gaztain mentolatzaren mokadua, arraultze gorringoaren pare (AN-larr). Inza
NaEsZarr 231. Edozein eztarrik irentsiko lukeen mokadu bihurtzeko. MEIG VI 175.
v. tbn. Arr GB 13. Ud 48. AJauregi EE 1885b, 215. Bv AsL 137. Apaol 61. AzpPr 105. Moc Damu 7. Iraola 122.
JanEd II 123. Tx B I 253 (B 225 mokaru). Bokadu: Ub 76. Mokado: In Tx B 133. Mokaru: Noe 36. Alz STFer
120. EusJok 103 (147 mokoru). Mokau: Zab Gabon 68. Lab SuEm 171. Uzt Sas 61 (tbn. 61 mokaro). Berron
Kijote 30. Kopau: Astar II 248.
�2. Bocado o freno del caballo. � Zaldiai alderagotik begiratu eta oiek aoan zeuzkaten zillarrezko mokadu
ederrak ikusita esan zuen; hola! abere oek urre eta zillarra jaten dute! Arr GB 114.
mokaduka, bokaduka, kopauka. � A bocados. v. ahamenka. � Al balute, elkar ito, ta bokaduka jango lukee.
Cb Eg II 124. Ango su, arrabija, alkar kopauka jaate, erre eta kiskildutia. Astar II 129.
mokadutxo (Lar), kopautxo (Izt 20r), kopautxu. � (Dim. de mokadu). "Bocadillo, bocadito" Lar. � Artu egizu
kopautxu bat gitxienez, onexek osatuko zaituz eta kenduko deutsuz zeure gatx gustijak. Astar II 231.
mokalde (Lcc, Lar Sup � H, Hb ap. Lh). �1. "Mexilla de cara, arpegiko mokaldea" Lcc. �2. moko-alde. Zona
de alrededor del pico. � Usoak egal gorrizu, / moko-aldea lumazu. Or Eus 143.
mokaldoso. "Carrilludo" Lcc.
mokanes (L-ain, BN; Deen I 44, Urt II 41, Dv, H), mokanas (Arch VocGr), mokanez, mokonas (Ht VocGr
387), mokones, mokadex (A Apend), mukanes (Volt 97, Deen II 116, H), mukanez (SP), mukanas (H),
mukunas (-kh- Lecl), bukanas (S; Gèze), bukanes (Lar, VocCB, H), bokanas (H). Ref.: A (mokanes, bukanas);
Lrq /buka)na)s! [oxítona]/. � "Pañuelo [...] de la garganta" Lar. "Mouchoir" Gèze. "Bukanasa [sic], cualquier
pañuelo (?)" A. "Mouchoir de poche. Empr. béarn. mouca-nas, mouche-nez (litt.)" Lrq. Azkue lo da tbn. como
guipuzcoano, basándose en el ej. de Iturriaga. � Tr. Documentado en la tradición septentrional; hay tbn. ejs. de
Iztueta, Iturriaga y Mokoroa, además de uno salacenco recogido por Azkue. � Sendatzen ohi ziren eriak [...]
iondone Pauloren mokanesaz. Hm 210. Mukanez galdu hura. SP Phil 378. Mokanes batez diotzate / bere begiak
itsutu. Gç 84. Jondoni Paulo ukitu zuten mokanesak. CatLav 109 (V 60). Bortxatua izan nintzen mokonasa
ahoan ematerat. Birjin 215. Thü egin behar da mokanez batetara. CatLan 140. Mokonesak edo pañueloak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 528
mende.