Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
onian preguntau zetsan. SM Zirik 79. Franzis mintzatzen zen apal eta modu onean. Izeta DirG 108. Ain modu
onean eskatu zaidanari erantzunaz. Berron Kijote 148. v. tbn. EusJok 29. Etxba Ibilt 480. � Modestamente,
recatadamente. � Mezako denboran egon ote zeran modestia ta modu onean. AA II 59. Begiak modestiaz eta
modu onean badarabilzkit. Arr May 68.
b) Justamente, legítimamente. � Bestek baño geiago edugiten deseatzea modu onean. "Por vía justa". Cap 53.
Gurasoak, nagusiak eta kargudunak modu onean aserratzen diranean. Gco II 47. Modu onean enpleazten
[ondasunak]. Ib. 32. Ondasun areek modu onian irabazi. Astar II 157.
c) Moderadamente. � Onerako kastigatu bear danean ere, ori modu onean egin bear da, ta ez abereen gisa. Cb
Eg III 370. Mankatu gabe [korputza] modu onean zilizio, baraur ta disziplinakin. Mg CC 148. Ardoa modu
onean edatea. AA III 364. Nosbait modu onian olgeetia. fB Olg 26.
d) (V-arr). En buena posición económica. "Modu onean daus orreik" Totor Arr. � Zerbait modu onian eukijan
dagozanak [senar emaztiak]. fB Ic III 351.
e) (G-azp, AN-larr). "A buen precio" Asp Leiz2. � Txit modu onean [eramaten dute arria]; iru edo lau errealean
ifinten dute [...] erribilduetan. Izt C 54. Topatu det sukalkin bat guztiz modu onian eta berorrek baño ere obeto
jana maniatzen dakiana. Bv AsL 52. Oso tela bikañak dira ta modu onean datoz. NEtx Nola 16. Modu onean
eskeintzen zuan iñork erosi nai bazukean. NEtx LBB 62.
- MODU ONEKO. a) "(Hombre de) forma" Añ. "Agraciado en sus palabras" Ib. � Mesede egin digue igarotzen
dotoreak ta aitak ta arrebak, guziak modu onekoak (Azpeitia, 1622). ConTAV 5.2.9, 125. Garaitzalleak begirune
ta modu onekoak Iñigo erituarekiko izan ziran. Aran SIgn 9. � "Modesto" Añ. b) Moderado. � Berba egin
dagijeela [monjak] modu oneko alegrijagaz. fB Olg 24. c) Apropiado. � Beragaitik janzi modu onekorik ez
omen zitzaion arkitzen, toki agiriko batera aurkeztutzeko. Izt C 248. d) "Modu oneko jendea da, es gente de
buena posición económica" Gketx Loiola.
- MODU ONEZ. De buenas maneras, amablemente. � Ark modu onez konsolatzen eta paketzen bazuen ere.
Aran SIgn 26. Modo onez erran zabein Otsoari. Mdg 170. Modu onez bai, aditzen?, asarretu gabe baiñan kalera
botako dut. Lab SuEm 177. � Modestak modu onaz bendau badau aita. AB AmaE 320.
- MODURA. (Precedido de rel.). a) De modo que. � Guztiai min emongo deutseen modura [guzur ta saltsak]
kontetia. fB Ic II 211. b) Tal como, como. � Buketaren usaia sala guziyan banatzen dan modura. Bil 161. Al
daben modura atsedetera. AB AmaE 364. Geuk egin biar ditugu geure legiak, gura dogun modura. Ag G 354.
Euzkeldun utsak ixan gaitezan / asabak ziran modure. Enb 62. Joan da poza potzura, / amesak diran modura. Or
Eus 110. Bizia, lur ontan ezagutzen dan modura, ezta gai gure yoranak asetzeko. Vill Jaink 124. Astarloa
frantziskotarrak zion modura. MIH 223. v. tbn. Azc PB 330. Anab Poli 64. Uzt Sas 197.
- MODUTAKO. "Modutako, a zer nolako (harridurazkoetan), menudo. Modutako soiñokua zeroian Pilik
(berezia)" Elexp Berg. "Modutako atxurra laga dostazu (eskaxa edo)" Ib.
- MODUTAN, MODUETAN. "Modutan, de qué manera, hay que ver cómo. Modutan gaiztotu jatzu eskuko
heridia" Elexp Berg. "Modutan azi da aspaldian zuen mutilla" Ib. � Ta baita iruntsi bere, ta moduetan ganera!
Mutillak! Erkiag Arran 121. Errefiñau egin zara, Nikanor, eta moduetan gero! Erkiag BatB 149.
- MODU TXAR. Desvergüenza, falta de recato. � Lotsa-bagetasuna edo modu txarra berba-egitean,
begiratutean, ibiltean. Añ LoraS 191. Eleixako albuetara begiratute, eta modu txar, berba alper, apaindurija
ero edo karidaderik eza. Ur MarIl 94.
- MODU TXARREAN. a) Ilegítimamente. � Batu begiz gizon batek [...] ondasunik ugarijenak, bada modu
txarrian bada, ain dago pobre zein da lauzuri ezpaleuka. Astar II 163. b) De malos modos, groseramente. � Eta
[billetien enkargatuak] diyo oso modu txarrian. Iraola 130. Erran zuen modu txarrean. Izeta DirG 77.
- MODUZ. A) (Adv.). a) Amablemente, cortésmente; respetuosamente. "Agraciadamente" Lar. � Allega zaiteze
altarera astiro ta moduz. Añ LoraS 60. Ara ze bakean, ze moduz dagozan eskola-mutilak. Ib. 95. Ostia santua
artuteko egon bear dozu moduz, geldi geldi. Añ EL 2 173s. Hagitz moduz eta oneski / deithu zuen bere etxera. Gy
35. Jakobek Labani espa oiek moduz aditu. Lard 40. Nungoa nintzan iakin nai eben / eta esan neutsen nik moduz
/ --Bizkaian bere labankeriak / gazterik ikasten doguz. Azc PB 126s. b) Moderadamente. "(Con) cuenta y razón,
kontuz eta moduz" Lar y Añ. � Kontuz ta moduz egozten zaien Jainkoaren hitza artzeko, gordetzeko, azitzeko, ta
eunetan anbat emanarazteko. Lar, carta a Mb 280. Aski moduz eta neurriz mintzatu ginen. MIH 376. c) "(Vc),
con destreza" A. d) A buen precio. "Moduz erosi giñuan etxia" Elexp Berg. v. MODU ONEAN (e). � Or daude
moruz / baztar danak betiak / Mari ta Peruz. (Interpr?). Tx B III 74.
B) (Precedido de vb.). a) (Con suf. -t(z)eko). De modo que. � Ipiñi eban iñok ez igarteko moduz. Kk Ab II 175.
b) (Precedido de rel.). Como. � Zuberotar batek behar den moduz kantaturik. Mde Pr 185.
- ZER MODU? (V-gip ap. Etxba Eib). ¿Qué tal? (fórmula de saludo). v. ZER MODUZ. � Nere arratseroko /
ametsa, zer modu? Bil 48. Kaxo osaba! Zer modu... ondo? Moc Damu 28. Zer modu, adiskidea? Tx B I 33. Zu
ere emen Doña Maria. Zer modu? Lab EEguna 78. Agur, Bixente. Zer modu? Larz Iru 72. v. tbn. Urruz Urz 24.
Alz Bern 67. Berron Kijote 187. � ¿Qué tal?. � Aitarekin zer modu izaten zera? Alz Bern 73. Abaltzisketan zer
modu? Muj PAm 57. Zer modu dago alaba, señorita Garatzi? Lab EEguna 66.
- ZER MODUKO. (Adnom.). ¿Qué tal?. � Zer modukoa iduritzen zaizute? Zab Gabon 28. Zer moduko gizona
zen? Izeta DirG 49. v. tbn. Etxba Ibilt 461. Vill Jaink 167. � Zer modutako. Moc Damu 23.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
522