Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
eta eskasak, / kontrariyorik azaltzen bazak / oba dek eta barka zak, / bestela launtza eska zak. Auspoa 61, 33.
1 malkar (V-gip, G, L, B, BN-baig; Lar, Añ (G), H (G); -kh- O-SP 230, SP, Dv, H (L)), malkor (H (G; -kh- L)),
maldar (V-gip), mankar, mankarro (L-côte). Ref.: A (malkar, mankarro); Iz ArOñ (maldar, malkar); Elexp
Berg. � Tr. Documentado al Sur desde mediados del s. XVIII. Su uso aumenta considerablemente en el s. XX.
Al Norte se encuentra en Etcheberri de Ziburu, Axular, Duvoisin y en la edición de la biblia de Haraneder
modificada por Harriet. La forma mejor documentada es malkar; le sigue malkor y, por último, maldar. Hay
mank(h)ar en Dassance (Herr 10-3-1956, sg. DRA, aunque la ref. es incorrecta), Gatxitegi (sg. DRA) y en un ej.
de GH.
I (Sust.). �1. Terreno en cuesta, terreno costanero, escabroso, abrupto, áspero, duro; cuesta, pendiente. "Falda de
monte" Lar y Añ. "Malkar bat, una cuesta no lisa, sino con altibajos, con saltos y malezas" Iz ArOñ. "Malkar,
falda áspera, pendiente, especie de despeñadero" Ib. 171n. Cf. Iz ArOñ 171n: "Malkorra, topónimo de un monte
de Alava, confinante con la zona de Aránzazu". � Gehiago urak eztu malkharrik gelditzeko, / ez zuhaitz edo
adarrik bizia salbatzeko. EZ Man II 139. Aldapa, egi, muno ta malkorrak. Izt C 25. Ez malkharrek, ez mendiek,
[...], deusek-ere ez-nau nere bidean baraturen. Dv LEd 238. Erraondoko-ko malkarretan. Mok 10. Bazter
itsusiak zinez; zoko menditsu, oro patar: malkorra eta mallo utsa. FIr 134. Beste bide bat [...] beti goruntz, baña
iraduka-gabe, malkar bizien igesi. Ldi IL 145. Bidearen malkarraz nekaturik-edo. Ir YKBiz 185n. Sakon guziak
beteko dira [...], okerguneak xuxenduko ta malkorrak zelaituko. Or MB 62 (v. tbn. Eus 299 maldar, Poem 531
malkor). Dena basamortua ta malkarra, antxe pittiñenbat zelaixeagoa. JAIraz Bizia 81. Malkarretako lurrari
arbolak eusten dio. Munita 138. Patar edo mankar. Gatxitegi Gazte 1957 (n.º 9), 4 (ap. DRA). Zelai ta malkor, /
ire soiñuz pozkor. NEtx LBB 230 (Antz 55 malkor). v. tbn. EA OlBe 108. SMitx Aranz 59. Ol Lc 3, 5. Maldar:
TAg Uzt 238. Malkor: Etxde JJ 260. � (Con reduplicación intensiva). � Etxe bizitza egin zuan [...] ibaiko uretik
gora xamar, malkar malkarrean. JAIraz Bizia 83.
� Monte. � Ber-bertan ditu Txonkone-borda, / Trintin-malkorra gaiñean. "Monte". Or Eus 330. Ikusi nuanean /
nik zure mokorra, / iruditu zitzaidan / Azpiroz-malkorra. "Montañas de Azpiroz". Canc. pop. in Or Eus 55.
� (Fig.). � Kontatzen duena euskara erraz, laster, malkarrik gabeko batean esaten du. MEIG II 123. Latinjoskeraren
malkarretan barrena. MEIG VIII 78s.
� Leize zuloren batean edo hango mendi malkarreko bestean jasoak izan direnak. MEIG VII 39.
�2. + malkor (V-gip, G, B; Lar Sup, Izt, H). Ref.: A e Iz ArOñ (malkor). Precipicio, barranco, despeñadero.
"Derrumbadero" Izt. "Malkorra, el lugar que tiene cuesta (a todos los lados)" Iz ArOñ. "Aitz-malkor en las
proximidades del bosque de Leiza-Larrea... Viene a ser como una especie de balcón rocoso de unos 300 m. de
desnivel (José Miguel Elosegui Aldasoro)" Munibe 13 (1961) cuad. 2.º, 161s. � Pasatzen zituztenean Sinaiko
malkharrak. EZ Man II 122. Galduak zarazte ta munduko amiltegi ta malkor illunetan sartuak. Mb IArg 373.
Amilka asi zen malkorran behera. Etxde JJ 33. Ixillik malkor legorra. 'Abismo'. Gand Elorri 144.
�3. (H (+ -kh-)), malkor (AN-larr-araq-ulz; Dv (AN-larr-araq), H (G; -kh- L)), maldar. Ref.: A y A Apend
(malkor). Peñasco, roca. "Madotz'en eta Larraungo erri geienetan, malkorra esaten zaio atx edo arkaitzari" Inza
Eusk 1968, 84. AxN explica muger (513) por malkor. � Sancho de Malcor (1260). GLarr 388, p. 397. � Hark
ganbiatzen arrozak urezko langotara, / hark desertuko malkharrak ithurri onetara. EZ Eliç 262. Arri, arkaitz,
malkorrak puskatu ziran. Inza Azalp 70. Maldar aietan. "Peñas". Or Eus 313. Larre gaiñeko malkor koxkor
batera igo zen. Etxde JJ 11. Da saltatu zan. Nola dena malkorra zegoan aikin jo zun... --Zu beste leiotik saltatu
zaite; emen malkorrak daude. Endeia 1963, 4. v. tbn. Malkor: ZArg 1957, 312. Gand Elorri 59. � malkor,
malkarro. Peñascal. � Zure oitura berdin gabeak / Gaitzikabeak et'onak / Malkarro latzak eta burkaitzak / Lur
biurtzen dituztenak. Otag EE 1890a, 171. Dana..., malkor ta belardi. 'Peñascal'. Gand Elorri 54. Ementxe zagoz
malkor / gorritan, bakarti. 'Roquedal'. Ib. 58.
�4. "Bosque, banué malkorreá (AN-araq)" Echaide Nav 40-41 (junto a baso, oihan y mendi de otras zonas).
�5. "(AN), joroba" A.
�6. "Maldar, divieso (V-land [?])" A Apend.
II (Adj.). �1. (V-gip, B; SP (-kh-), Lar Sup, Dv (-kh-), H), malkor (H), mankar. Ref.: Iz ArOñ (elkar); Izeta
BHizt. Escabroso, abrupto, áspero, costanero. "Bide malkharra, chemin raboteux" SP. "Duro, áspero" Lar Sup.
"Leku malkarra gure bordaldea" Izeta BHizt. "Elkar, leku elkarra, paraje seco y estéril, menos malo que
malkarra" Iz ArOñ 94. � Bidexkak, bide xidorrak, hertsiak, meharrak, malkhorrak eta perilez betheak. Ax 216
(V 144 (quizá errata por malkhar-); tbn. bide malkor en HeH Lc 3, 5, Ir YKBiz 39). Bekatu berrien lokatz edo
amiltegi malkor gaistoan. Mb IArg I 373. Muñagorri Iturbek Prantziyan sar-arazi zuen ta etzuen berastegiarrak
toki malkarrik aukeratu. Inzag RIEV 1933, 415. Mendi mankharra heietan. Pochelu GH 1935, 309. Irritsen
zorretik leize malkorrera. Or Aitork 383. Arbel malkarrak eta kelidra beltzez pitzatutako kreta-arriak. "Scaber".
Ibiñ Virgil 86. Agertu zaigu malkar eta elkor itxurako lur aberatsak lantzera. MEIG III 50. Euskararen bide luze
bezain malkarrak. In MEIG VI 25. v. tbn. Txill Let 142. BiblE Lc 3, 5. Malkor: FIr 144. Erkiag Arran 154. �
Sermoi malkarretan labaintzen bazaigu inoiz Erkiaga, ez du behinere han behera eroriko larririk egiten. MEIG
III 78s.
�2. "Malkor (G, AN, L), estéril" A. (Quizá relacionado con elkor; v. FHV 272). � Marchito. � Malats goizean
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
50