Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
misterio (V-gip, L, BN, S; Gèze, Dv, H), mixterio (S), mistrio, misteri. Ref.: Lh; Lrq (mixterio); Etxba Eib. �
Tr. Documentado desde Leiçarraga en todos los dialectos. En DFrec hay 30 ejs. de misterio y 1 de mixterio. �1.
Misterio, dogma cristiano; pasaje de la vida de Jesucristo. En Gèze, Duvoisin y Larrasquet "mystère" puede
también corresponder a las demás acepciones. � Hirur persona hauk eztirade konfus, baina zein bere. [...]
Misterio hunetan aprobatzen eta aboatzen dugu konzilio zaharréz determinatu izan dena. Lç Ins G 2r. Pasione
dolorezko hark misterio añhitz baitaduka bere baithan. Mat 189. Izanen da ongi oroitzea mistrio aies. Ber Trat
26v (26v y Doc 102r misterio). Misterio fedezkoen indazu sinhestea. EZ Man I 38. Kristoren bizitzaren misterio
printzipalen gañean kanta espiritualak. EZ Noel 85. Donzella daguala semea egin dau, / nik ezin aditu dot
misterio au. Acto 183. [S. Franzisko Xabier-ek] etzituen bataiatu beragandik legeko misteri andiak ikasi
zituztenen laurdenen laurdenak ere. Mb IArg II 269. Jesu Kristok gure salbazioko misterioak obratu zituen. Cb
Eg III 325. Erran daite Jesu-Kristoren bizia misterio huts dela. Lg II 134. Nola dá enkarnazioko misterioa? LE
Prog 116. Hori da misterio bat ezin konprehendi dezakegüna. CatLan 25. Misterio bat zuk, nik eta guziok
sinisten deguna. AA III 468. Trinidadeko misterijo santuba. fB Ic I 34. Bigarrena: sinistutia geure bijotzian
misterijo guztijak. Astar II 7. Trinitate adoragarria ez da misterio bat izanen guretzat. Jaur 206. Salbatore
egünian zer misterio agitü zen? CatS 104. Oroitu zan Jesus maitiak an igaro zituan misterio guziezaz. Bv AsL
221. "Sinhesten zaitut" errok / mixterioari, / bat beizik ez denaren / hirurtasunari. Zby RIEV 1908, 204. Zoin
dire erlisioneko hirur misterio printzipalak? CatJauf 36. Sinistu bear doguzan ezkutuki edo misterio nagusiak
dira kredoaren siniskaiak. KIkV 14 (KIkG 10 ezkutuki edo misterio). Liburu aietan, baiesgarri zirala entzunik
ere, len arritzen nindutenak, misterioaren beraren barnetasunari negozkion. Or Aitork 133. Jarri gaitezen
misterio au urbillagotik aztertu naiez. Vill Jaink 112. Kristau misterioak ez dira gure gogoan bakarrik bizi.
MEIG I 78.
v. tbn. Harb 47. O Po 67. Cap 91. Hm 165. SP Phil 101. Tt Onsa 48. Gç 52. Bp I 39. OA 32. Arz 28. Ch I 3, 3.
CatLav 29 (V 22). El 29. Urqz 38. Iraz 14. CatBurg 15. Gamiz 21. Zuzaeta 84. Añ MisE 5. He Gudu 114. Cb
CatV 21. Mih 35. Brtc 27. Ub 204. Monho 74. Dh 246. JJMg BasEsc 42. CatLlo 21. Echag 65. JesBih 387. CatB
42. CatLuz 10. UskLiB 142. CatBus 42. Bordel 201. Ur BulaAl 2. CatAe 22. CatSal 23. CatR 23. Legaz 12. Ud
149. Elsb Fram 168. Ip Hil 217. Arb Igand 166. Itz Azald 83. CatUlz 28. Inza Azalp 53. Kk Ab II 169. Iratz 194.
Mixterio: Jnn SBi 37. Lap 27 (V 16). Barb Sup 180. Mizterio: Hb Egia XI.
�2. Misterio (parte del rosario). � Arrosarioaren dibisionea misterioen ereduz. EZ Man II 211. Birjineen
Errosario osoak daukaz amabost misterio. Cap 133. Hamar bakhoitzaren gainean gogoan erabilliko duzu
arrosarioko misterioetarik bat. SP Phil 546s (He 555 misterioetarik). Zonbat misterio dadüzka arrosarioak? Bp
I 147. Amabost misterioen edo errosario osoa egunoro errezatzeko debozioa zuen. Cb Eg III 352. Misterio
bakotxean esan ziñei urrengo oraziñoa. Añ EL 1 226 (EL 2 239 misterio). Errosarioko misterioak. CatUlz 61.
Bigarren misterioa: Jesusen igoera Zeruetara. Ib. 62. Amak erraiten zituan misterioak eta kirieleisonak. Osk
Kurl 55. v. tbn. Urqz 10.
�3. (V-gip ap. Elexp Berg; Urt II 246, H), mixterio (T-L), misteri. Misterio, enigma. � Partikularki laborariek
konprenitzeko berehala liburu miragarri hartan diren misterioak, hargatik entreprenitu dut obra xume hau
eskoaraz emaiterat. Mong 587. Zure hitz bakhotxa baita misterioz eta zuhurtziaz bethea. ES 87. Nere gizak
erron zautan arroltze bat. [...] / Baiña misterio hori / hire eta ene artean egon bedi bethi. Gy 149. Horra
misterioa, nola eskalduna / izan den egiari hastetik emana. Hb Esk 46. Arazo aretan gauza ezkutukoa
(misterioa) eguala. Kk Ab II 43. Buru barrunbeko gauzak orrelako mixterioak izaten dituztelako. JAIraz Bizia
120. Misterio guztiak ulerturik benetan, / nire arima eztago mirari baten zain. Arti MaldanB 204. Orain ezta
problema, ezta misterio, / Joanerentzako: / argitan dago oro, / agiri ta klaro. Ib. 228. Nola igarri misteri oni?
Etxde Egan 1961 (1-3), 79. [Watauinéwa] itz onen ostean misterioren bat gordetzen zela susmatzen genduan.
Vill Jaink 17. Amodioak misterioa bear du, [...] ots, ametsaren lurraldea da aren erria. Ib. 131. Anartean horra
hor nafartarren loriazko seigarren misterioa! Ardoy SFran 17 (61 mixterio). Ai, umetako fedearen / sinismen
bigun haren misterioa... Azurm HitzB 55. Goazen, bada, "Zaloña"-ren gogara, misterio beltz hori biluztera.
MIH 217. Ihes egiten dio misterioak jakinduriari. MEIG I 112. Zernahi ere den, egiazko misterioa euskararen
iraupena da, ez jatorria. MEIG VI 33. v. tbn. Bp II 52. Gco I 458. Or QA 141. Mixterio: Lf Murtuts 22. Osk
Kurl 176. Xa Odol 102.
� v. EZ DA MISTERIO. � Misteriyo al da! Noiz falta ez dira atsekabe edo desgustuak! Iraola 31.
�4. + misteri. Misterio (representación teatral). � "De Bacchanalibus" agindu batez galerazten ditu Caesar-ek
Ekialdetik Erromaratu misterio berriak. Mde Pr 309 (284 misteri).
�5. Ceremonia secreta del culto de Demeter. � Iakus-ek izen aundia zuen Eleusis-ko Misterioetan eta galbaea
eramaten zuen eskuetan garbiketa-siñale bezela. Ibiñ Virgil 81.
- EZ DA MISTERIO. No es raro. � Nere biyotza urtzen dijua / eta ez da misteriyo. Bil 107. Zure seme ta alabak
/ gatoz gu Zuregana, / zergatikan zeran Zu / gure danon Ama, / ezta misterio ere / ama batengana. PE 106.
Donostiyak Zubietari / beti amoriyo, / [...] elkar estimatzia / ez da misteriyo. Ud 87. Kantera libre izate ori /
batere ezta misterio, / gero jokatzen zeñ komeni dan / ari elduko badio. EusJok 41. Gure don Joakin aitatutzian /
ni jarriko naiz seriyo, / era ontako gizon batekin / batere ez da misteriyo. Uzt LEG II 107.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
498