Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
guziak. Brtc 98. Nork uzten tu bere haurrak miserian hiltzerat? Monho 68. Zelan ainbeste pena ta miserijaren
artian alegrau ziñaindez soñu aiñ ederrak kanteetako? JJMg BasEsc 282. Zure aitzinian ezagützen dit ene
ezdeüstarzüna eta ene miseria. UskLiB 11. Bizitze huntako miseriek behar gaituzte mundu hunentzateko
estekamendutik laxatu. Jaur 180. Baña gaurdaño eman / dizkigun fueroak / dira miseria ta / makillazoak. It Fab
210. Begira nola gure miseriak negar eragiten dion. Arr GB 106 (104 miseri). Nolako miseria zen bazterretan!
Elzb Po 215. Auxen da mixeria, auxen da bai pena. AB AmaE 410. Gu bethi miserian, / asean bertzeak. Zby
RIEV 1908, 772.
� (s. XX). Lana ttipituxe da ba edo gelditu zenbeit egunez?... Berehala miseria gorria eta gosete beltza. HU Zez
68 (v. tbn. miseria gorria en Elsb Fram 161, Lf Murtuts 40, JEtchep 114 y Larz Iru 142; mixeri gorria en Etxde
JJ 75, Ibiñ Virgil 25). Urthe on baino txar gehiagoz miseria kantatuz bazeramala bizia. Ox 195. Beti erdi-goseek
eta mixerin bizi izan banaiz ee, ondo asetuta il naizela. Muj PAm 7. Orañ ez dago mixeriyarik, / badator naiko
dirua. Tx B II 174 (B I 113 miseriyarik). Bethi miseia khuntatzez dabiltza, baizik eta ihuntik ere egünko egünian
jente xehia ezin bizi delakuan. J.B. Mazéris GH 1933, 302. Lenengo morroitzari lotu zitzaion mixeriaren
gorritasunak ikaratuta. Etxde JJ 269. Ez gera egundaño eskaleak bezela ta mixerian bizi. Ib. 76. Mixeri beltza
aixa sortzen da, / zoriona da nekeza. Basarri 104. Aiek etxe ta ura mixeri gorria! Anab Aprika 21. Aiseria bethi
miseria (prov.). Eusk 1970, 200. Amalau ofizio, amabost miseri (AN-5vill). Inza NaEsZarr 1577. [Emaztealabak]
merezi zuten gisan eta mixerian ikusteak kupitzen zuen. MEIG IX 98.
v. tbn. EZ Man I 64. Harb 371. Hm 204. SP Phil 240. Arg DevB 156. Gç 164. OA 65. Ch I 22, 2. CatLav 43 (V
29). Iraz 34. AR 293. Mst I 22, 2. Zuzaeta 133. AstLas 29. Mercy 22. Mih 31. CatLan 123. Xarlem 616. Gco II
37. AA III 602. fB Ic I 7. JesBih 441. Gy 29. Bordel 141. EusJok II 19. Noe 37. ChantP 262. CatS 118. Xe 231.
AB AmaE 407. Lap 49 (V 27). Balad 232. Mdg 152. Etcham 181. Vill Jaink 119 (137 mixeria). Ardoy SFran
236. Alzola Atalak 96 (tbn. 96 mixeri). Xa EzinB 117. Miseri: Mb IArg II 270. CartAnd 378. Apaol 118. NEtx
LBB 29. Mixeria: Lasa Poem 66. Azurm HitzB 64. Mixeri: Or Tormes 37.
� Escasez. � Alde huntako entzule miseria ikusi eta ahalgeturik egoiten naiz ni askotan. Xa Odol 53.
- MISERIAK JO. "Miserixak jo, contar miserias. Beti miserixak joten ibiltze zan da dirua besteik etzeukan"
Elexp Berg.
- MISERIAZKO. (Adnom.). De miseria, miserable. "Miseriazko harana" Lç Decl Mm 4r. � Eman diazadazu
bizitze miseriazko hunetako bidearen flakatu gabe iragaiteko [indarra]. Mat 268. Ezen miseriazko haran hunetan
gerthatzen dire milla gaitz. Ch III 21, 3 (Mst, Ip miseriazko; SP nigarrezko, Ol negar-ibar, Leon nigargarriko).
Sarthuko [dire] itsutuki miseriazko latxibo eta sare batzuetan. He Phil 288. Miseriazko eta negarrezko balle edo
ibar onetatik. Gco I 471. Nigarrezko eta miseriazko haran huntan. MarIl 46s (v. tbn. Arb Igand 192). Ase ta
neka zegon bakartasunezko ta mixerizko bizi ura egiten. Etxde JJ 247. Mixeriazko txabolak / lerroz lerro lurrean
etzanikan / doi-doiak muñoari atxikiak. Lasa Poem 66. v. tbn. SP Imit III 20, 3. Acto 478. Brtc 18. Lap 52 (V
28).
miseriagarri. � Miserable, pobre. � Hasiko baitute elkharrekiko amuruskeria hura eta bere burua sartuko
baitute miseriagarrizko saretan. SP Phil 287 (He 288 miseriazko).
miseriatsu (SP, sin trad.). � Miserable. � Ordea, zergatik nik, miseriatsu horrek, eztiot hobeki neure buruari
aitzinetik behatu? SP Imit III 45, 3 (Ch, Leon dohakabea, Mst miserable). Ezin faltatuzko erremedioa izanen da
laster konsideratzea zein eskergabe garen, zein eskas, zein miseriatsu. SP Phil 205.
miseriatu (SP, sin trad.). � (Part. en función de adj.). Miserable. � Bizitze miseriatu hunen ondoan merezient
eta diñe garatekeien bezala zuen konpañiara heltzeko. Mat 306. Zer ohore ez da gizona bezain erromes eta
miseriatua den kreatura batenzat zure zerbitzatzeko eta maitatzeko loria eta zorionerat preteni ahal izatea? Mih
28.
miserikordia (S ap. Lrq; Lcc, SP (sin trad.), Urt V 213, Lar, VocBN, Gèze, Dv, H). �1. Misericordia. � Tr.
Documentado en todas las épocas y dialectos. Hay sendos ejemplos de meserikordia en Maister (I 22, 5) y
Larreguy (II 146), seguramente erratas (ambos autores emplean tbn. miserikordia). � Miserikordiaz bethe
ziraden iaun eztia! E 21. Kondemnazione miserikordia gabe eginen zaió miserikordia egin eztukeenari. Lç Iac 2,
13. Aita Abrahám, auk miserikordia nizaz. Lç Lc 16, 24 (He nauzun urrikari, Dv, Leon urrikal zakizkit, Brunet
erruki zaite nizaz, Ol nitzaz erruki izan, BiblE erruki nitaz). Agur erregia andre ama miserikordiaz betea.
(Areso, c. 1591). FLV 1991, 121. Diote ezin Amians desegin duela [...] eta barnekoak miserikordia eske
daudela. (c. 1597). FLV 1993, 453. Deskonfiatzen dutenek Iaungoikoaren miserikordias. Ber Doc 142r.
Plazentago eta laketago zaika Iainkoari miserikordia, iustizia baiño. Ax 138 (V 91). Miserikordiaren zubirik
ezten lekhuan esperantzaren oiñak ibenirik iustiziaren hosinean eror ahal zindezke. Ib. 144 (V 94). Esperanza
guziaren gaineko miserikordia egin diozu zure serbitzariari. SP Imit III 10, 2. Othoitzten zaitugu guri
miserikordia egiteaz. Gç 53. Daukat konfianza osoa zeure bondade da miserikordia andiagan. Urqz 33. Fin
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
492