Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
lotsagarri'" Elexp Berg. b) Mirar, ver. v. mirigin. � Mira egiten duelarik Aita Eternoak bere dibinidadeari
ispilu batean bezala (Izal, 1727). BOEsal 234. Baia bueltatian Jesus eta mira egiten zaularik, erran zaun. Hual
Mt 9, 22. c) Sentir en falta, echar de menos. � Beharrik [...], ez nintzen luzaroan libre egon, gero mira egiteko
adina ez, bederen. MEIG IX 95. � Mira ikarria eiñ niñan erria utzita zakur galdun modun onontz torri giñenen
(AN-gip). PPer FLV 1987, 188.
- MIRA EMAN. Extrañar. v. MIRA EGIN. � Luziferrek bere arrokeriaz galdu zuan esertoki ura gorderik
zeguala Franzisko Aita-len Santuarentzat jakitiak, etziokan mirarik ematen. Bv AsL 107.
- MIRA-ERAGILE. Encantador, embrujador. v. miragile (2). � Ara, Gaulako Amadis adoretsua: ba zuan etsai
amorratu bat, Arkalaus miraeragillea. "El encantador". Berron Kijote 169. Ez zan deabrua [...], mira-eragillea
baizik, gau batean odei-gaiñean etorri zana. Ib. 86 (v. tbn. 72, 87 y 101).
- MIRA ERAGIN. Encantar, embrujar. � Oso oker ez banago, gaztelu au mira-eragiña dago. Berron Kijote
183. Benetan landuriko ezpata, beregan duanari iñork iñolaz mira-eragin ezingo diona. Ib. 194. � (Part. en
función de adj.). � Jauna, ea au ote dan gero aako mairu mira-eragiña. Berron Kijote 187. Seiñale au ez da
aski ageri dan au mairu mira-eragiña danik sinisteko. Ib. 187.
- MIRA-ERAGITE. Encantamiento. � Pil-pil zeukan bere irudimena noiz-nai ta beti, zalduntza-liburuetan
aipatzen diran guda-burruka, mira-eragite, gertaera, ustegabeko, amodio ta leiaketa oietaz. Berron Kijote 195.
- MIRA IRITZI (m. eritxi V-gip ap. Etxba Eib), MIRERITZI (G ap. A), MIRE IRITZI. "Extrañarse, admirarse"
A. "Admirar, extrañar. Gure ama, bere begi argixegaz, danari mira eritxitta bizi zan" Etxba Eib. � Gure
buruaren amorio erabagearenzat nekeza bada ere, eztiozue mire iritziko fede bizi batekin konsideratzen badezue
Jaungoikoagatik padezitzea dala aldatekean honrarik andiena. Gco II 30. Paper abek, duan! / an ematen dira, /
ez iritzi mira, / ez milagro egin. Bil 93. Munduko gauzentzat sentitzen zuan mudantza oni, berak mira
zeritziolarik. Bv AsL 30. Katillua ustuta, aurrean kopea, [...] / purua musturrean dariola keia, / mira eretxiteko
au ez da gauzia? AB AmaE 258. Nori ein bear jako gaur mira eretxi? Ib. 419.
- MIRA IZAN (intrans.). Ser asombroso, extrañar. "(BN), asombro. De ahí la fórmula baduzu mira! Por ejemplo
para decir 'sería asombro si...' Baduzu mira egin baleza, sería asombroso que lo hiciese" Saint Jayme ms. (ap.
DRA). � Halaz kondemnatu zuten Ieinkoa ere hiltzera, / bekhatore gira eta mira eztakigula. E 235. Zer da mira,
ardiak otsoari ihes ari badira? O Pr 706. Balitzatia mira zuganik oro sutan jar banendi, zu zioenen gañen su
bethi phizturik daguen bat? Mst (ap. H). Bena bekhatian orano laket dena ezta mira izan dadin herioaren eta
jujamentiaren lotsa. Ip Imit I 24, 7 (SP ezta miretsterik, Ch ez da miresteko, Mst ezta miragarri, Ol ez da
arritzekorik, Leon ez da harrigarri). Norbait heldu zaikuk egun zerurat! Baduk mira! Barb Sup 14s. � (Trans.).
� Ez dot nik mira atzerriko jendiak besteko jauneri gerria eittia, etxian eskerrik geixen zor detsenak azpi-janian
dittuenian. Etxba Ibilt 478s.
- MIRAN EGON. Estar mirando. � Jende guztia miran zegoan / usoa nora zijoan. Balad 188 (lo recoge tbn.
SMitx Aranz 130).
- MIRAZ. a) Sorprendido, admirado. � Denbora duian artian egik ahal hongia, / erioa dauginian miraz dukek
orduia. 'Tu t'étonneras de l'heure'. E 97. Zer diozu? --esan zuen miraz neskak, bere geroarekiko ametsetatik
iratzarririk. Mde Pr 171. "Illeta" luzea da eta nahigabetsua. Egitura berrikoa da gainera eta beldur nintzen
mintzaera berri horrekin ez ote zen jendea miraz geldituko. MIH 153. Hamalauko hau lehenbiziko aldiz ikusi
nuenean, miraz gelditu nintzen, txundituta, ezertaz ere jabetu gabe. Ib. 255. � (Con adj.). � Eurek ostatuz
egozan etxekoen eta auzokoen mira andiz, mutil indartsu ta sendo areek errezetan asi ziran. Kk Ab II 169. b)
(Volt 6, SP). Difícilmente, raramente. "Peut-être, à peine. Miraz baizen, quasi vero, sans doute" SP. � Ezen
miraz iustoagatik nehor hiltzen da. "À grand-peine". Lç Rom 5, 7 (He miraz; TB, Dv, BiblE nek(h)ez, Ol ozta,
Ker ozta-ozta). c) "Milagrosamente" Lar. d) "(Sal, R-uzt), mirando" A.
- MIRAZ EGON. Sorprenderse, admirarse, estar admirado. � [Baskoetan] izan baita eta baita zienzia guzietan
letratu handirik, miraz nago, iauna, nola batere ezten asaiatu [...] heuskaraz zerbait obra egitera. E 5. Anhitz
jendez miraz nago, neure buruiaz lehenik, / nola gauden mundu huneki hain borthizki iosirik. Ib. 25. Eta miraz
zeuden Iuduak, zioitela, nolatan hunek letrák dakizki, ikhasi gabe? Lç Io 7, 15 (He miretsiak zeudezen, TB, LE
harritzen ziren, Dv baldituak, Ol, Ker, BiblE harrituta, Leon harrituak). Ez zaitut bekaitz, miraz nago ala ere.
"Miror". Ibiñ Virgil 31.
- MIRAZ JARRI. Admirarse, sorprenderse. � Miraz iarririk haren repostaren gainean ixil zitezen. Lç Lc 20, 26
(He miretsiak, TB estonatuak, Dv balditurik, Brunet arritu ziran, Ker arrituta, Leon harrituak, BiblE
harriturik). Eta Moises, hori ikhusirik, miraz iar zedin bisioneaz. "Moises [...] émerveilla". Lç Act 7, 31 (Bible
harriturik).
� Etim. De lat. mira- (mirari, etc.).
2 mira (S ap. Lh; Ht VocGr 437, H). �1. Mira (de arma, etc.). (Empleado en varias exprs. verbales, siempre en
la forma miran). "Viser, miran hartzea" Ht VocGr. � Ihiztari, bethi menturala, miran aitzinetik deus hartu gabe
thiratzen dutenak iduri. AR (ap. H). Eperrik onenak non diran / kale guztietatik jiran, / eskopetarekin miran, /
fidatu zaitezte nigan. Izt Po 137. Eta miran hartua ya daramala hiltzera [urzoa], / xinaurriak ausikitzen miñki
dio ondagora. Gy 54. Azken denbora hautan ere bazituzten bia [misionest] gibelarat igorriak beren xizpez miran
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
472