Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
98. Gaxuxarekin bizia mingostu besterik etzaidan egin. Etxde JJ 57. Mingostu egingo dit bizitza utsegin nuelako
mamuak. Txill Let 92. Ikusle bati baino gehiagori, ahoa gozatzen diolakoan, sabela mingostuko dio. MEIG I
175. v. tbn. Mingoztu: Enb 59. � (Part. en función de adj.). � Etxean, ordea, etzezakean pozbide ta eztialdirik
arki bere barren mingostuak. Etxde JJ 32.
mingots (V, G; Zam Voc), mingotx (V; Mg PAbVoc, Añ, Izt 10v, Lcq 140, Dv (V), H), minkots (A), minkotx
(V), minkotz (V-gip), mikots (G-goi), mingotz (Añ, Dv (G)), mingoitz (H (V, G)), mingox (Dv (V)), mikotx (Vgip),
mekotx (V-gip). Ref.: A (mikots, mingots, minkots); Iz ArOñ (mekotx, minkotza); Elexp Berg (mikotx). �1.
Amargo. "Desabrida, disgustada", "amargo" Añ. "Minkótza eitten xako. Minkótzak (minkátzak) daóz, las
manzanas verdes" Iz ArOñ. v. mikatz. Cf. VocNav s.v. mingocha. � Tr. Documentado en textos vizcaínos y
guipuzcoanos. Moguel es el primero en emplearlo, tanto en textos guipuzcoanos como vizcaínos; en la tradición
guipuzcoana no vuelve a documentarse hasta el s. XX. En DFrec hay 10 ejs. de mingots y 5 de mingotz. �
Biaztuna baño garratzago ta mingotzagoak. Zuzaeta 155 (88 mingotza). Osatuko bazera artu bear dezu edaari
mingoitz au. Mg CC 207 (CO 94 mingotx; PAb 84 minkotx). Kontuban jausi zirianeti aurrera negar mingotx
asko egin ebeen. fB Olg 190. Enbidijaren prutu mingotxa. fB Ic II 196. Mingotx dira osageiak. Astar (ap. H).
Zein arrigarri ta mingotxa zan pena au Marijaren bijotz ain samur ta maitetzalliarentzat! Ur MarIl 112. Sei
milla urtian ainbeste damu / garratz mingotz iruntsita. AB AmaE 6 (238 mingotx). Antonik baño negar
mingotxagoak egin zituan Mañasitxuk. Ag Kr 114. Ire barrengo beazunezko / itsaso nastu mingotza. Jaukol
Biozk 4. Enabe orra zuzentzen / nekezko bide mingotsak. Laux BBa 10. Zazpi eungiko edo sigloko nekaldi
mingotsa, Kalbario erpiña. Ldi IL 167. Etxeko bizikera mingotsa bere ele, kanta ta alaitasunarekin jasangarri
egiten ziona! Etxde JJ 153s. Auzi mingots oni lur ematea nai nuen. Ib. 134. Zein zurrut mingotsa! Txill Let 44.
Zuriñe zintzoaren barrua oiñaze-osin mingots egiña egoan. Erkiag Arran 179. Beaztun mingotsez erreta. Ib. 124.
Berri txar mingotza bereala zabaldu da Euskalerri zear. Basarri 87. Nire ahoan / zapore siku / mingotsa. Arti
MaldanB 201. Zirrara ezti-mingotsa. MIH 319. Bizitzak irakatsi dion jakinduri mingotsa daki eta horrekin hartu
du etsia. MEIG I 198. v. tbn. TAg GaGo 79. Azurm HitzB 42. Mingotz: Añ EL 2 221. Zav Fab RIEV 1907, 532.
Loram Y 1933, 335. Bilbao IpuiB 200. Gand Elorri 181. BEnb NereA 122.
�2. (G-to, AN, B, BN-baig, R), mingotx (AN-5vill, B, BN, Ae, R; Aq 864 (AN), VocBN, Dv (BN-ciz), Mdg
151). Ref.: VocPir 613; Lcq 140; A; Izeta BHizt2. "(Rumex acetosa), acedera, acederilla, vinagrera, romaza
agria" Lcq 140. "Oxalis, petite oseille [...]. Guk haurrean minata erraten ginion. Zenbat eskuarago den
baxenabartarren mingotxa" Zerb GH 1931, 326. "Gure belaian bada mingotsa" Izeta BHizt2. v. HIRUORRI-
MINGOTX, mineta. � Frikandaua mingotxetan edo minetetan. ECocin 8. Mingotxetan nahi baduzu,
asesonazatzu yusa harekin. Ib. 8.
�3. + mingotx (V-gip ap. Etxba Eib), mingotz, mingoits. (Sust.). Amargor, amargura. "Iztarriko mingotxa
ondiok ez jata juan" Etxba Eib. � Izanik Jangoikoen Legia erreza, biguna, argija ta ederra, uste dabe dala
gatxa, gogorra, aranzaz eta mingotzez betia. Zuzaeta 150. Zu zara Euzkadiren itxaropen utsa, / mingotz guztija
kentzen dautsozun gozatza. Enb 127. Zeure ezetza ostera / mingoits itunez jausi yatan bijotzera. Laux BBa 30.
Barruko mingotsa datorkit aora. TP Y 1934, 173. Illunpeak diztirazten du argia, gauaren beltzak izarra,
mingotsak gozoa. Txill Let 93. � Maitasunan mingotsa / abau aren barruban bai neban idoro! Laux BBa 30.
- MINGOTSAK IGARO. Pasarlo mal. � Ta ez dozue larri-unerik igaro? --Bai zera larri-unerik! Jaubiek bai
igaro dituezela mingotzak! Bilbao IpuiB 162.
mingotx, -otz. v. mingots.
mingotxtasun. v. mingostasun.
1 mingrana (G, AN-olza, L; Lcc, SP, Lar, Añ, Izt 56v, Dv, H), mingalan (AN-ilzarb). Ref.: Bon-Ond 150; A.
�1. Granada (fruta). "Mingrana betheegiz erdiratua" SP (s.v. bethe). v. milagrana. Cf. VocNav: "Mingalana o
minglana, granada (Cirauqui)". � Mingranak, bertze fruituek eztutena, badu koroa iduri bat. Ax 458 (V 298).
Probinzia onetako lurrak ematen dituen garaurik ezagungarrienak dira [...] zidroña, larantia, almendrua,
mingrana, marrubi. Izt C 137. Berekin arturik piku andiak, mingrana edo granada ederrak. Lard 90. Nola
mingranaren axala, hala dira zure mathelak. Dv Cant 6, 6 (Echn, Ur, BiblE granada, Ol alesagarraren).
Orduan ireki zan lapurraren biotza mingrana bat bezela. Zab Gabon 82. Jesusek bazuen eskuetan mingrana edo
grenada bat erditik egina. Jnn SBi 354. Mingran edo granada iriki bat. Arr Bearg 526 (ap. DRA). �2. (Lcc, Lar
� Lcq 88, Añ, Izt 56v, LandHizt 371). Granado. "Granado árbol, mingranea errexala" Lcc. Cf. VocNav s.v.
minglanera, minglano y mingrano. � Aitzondo ezadetsu oetan arkitu izan zituen ugari, [...] garau eder gozoakin
ondo janzitako gerixa, aran, [...] almendra, gaztaña, mingrana, mizpira. Izt C 2. Dugun ikhus hea loratu den
mahastia, hea loreak bihitzen diren, hea loratu diren mingranak. Dv Cant 7, 12 (Echn xokorrak, Ur granadak,
Ol ale-sagarrondoak, BiblE granadondoak). Pikoak, mingranak, oliberak eta bertze zuhan guziek elgia estaltzen
zuten. Dv Telem 16. �3. Granada, proyectil. � Obus edo mingrana ttiki bat oraino lehertzekoa zena. Prop 1892,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
447