Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
"Amargamente" A. � Zure zihauren ezdeüstarzün handiak bihotza hunki diazazüla mingarki. Mst III 4, 3.
Aitzinetik ikhusiek ere ardüran min egiten badie, zer diroie uste gabe jiten direnek mingarki zaurt baizik. Ib. 45,
3 (Ip mingarki; SP garratzki). Kanporat elkhirik nigar egin zian mingarki [Phetirik]. Ip Mt 26, 75 (Lç mingi, He,
Leon minki, TB garrazki, Ur (G) saminkiro, Samper amargoki, Ol samiñez, BiblE saminki). [Herioaren ehula]
hegoz hego dabila / [...] xendra bide kurutxetan dener minkarki diola: / adi, adi, betiko, betiko. Othoizlari 1958
(n.º 17), 190.
mingarotx. v. mingarratz.
mingarrarazi, minkarrarazi (-hk- Dv). � "Rendre acide et âpre" Dv.
mingarratz (G-azp-nav), mingarratx (AN), mingaratx (AN-egüés), mingarotx (AN-ilzarb), mingeratx (ANolza).
Ref.: Bon-Ond 148; A; A Apend (mingarratx). �1. "Acedera" A. Cf. VocNav s.v. mingarraches. �2.
"Sidra agria mezclada con dulce" A. �3. "(G-nav), cierta cereza agria" A.
mingarri (gral.; Urt V 434, Lar, Añ, Lecl, Dv, H (L, BN), Zam Voc). Ref.: A; Lh; Etxba Eib; Elexp Berg. � Tr.
Documentado desde finales del s. XVI en todos los dialectos literarios. En DFrec hay 18 ejs. �1. Doloroso.
"Sensible, que causa dolor" Lar y Añ. "Mortificante" A. � Emaitea andizuren, arzaitea mingarri. RS 392. Zeren
hanbat munduaren onez intzen egarri / gure begien finean ethortzeko mingarri. EZ Man I 94. Bata mingarri,
bertzea sorgarri. O Pr 69 (v. tbn. el mismo refrán en Saug 143). Nola erleen ausikiak edo ezten-kolpeak
mingarriago baitira ulienak baino. SP Phil 190 (He 192 miñago). Hitz mingarriz. Mb IArg I 181. Zea zitzan
zegoten gis-era gogor mingarrian. Ib. 231. Min mingarriena. Egiat 237. Badago zeruban santurik... guk
daukaguzan baino [arerijo] gaistuaguak ta mingarrijaguak euki ez ditubanik? fB Ic I 102. Gorputzeko atsegin
eta naibaga, pozgarri eta mingarri, bizigarri eta illgarri guztiak. fB Ic III 262. Berri mingarri au Silora eraman
zuen. Lard 151. Jakobek zarzaro mingarria zeraman. Ib. 51. Ainbeste on eragozten duan eritasun mingarria. Bv
AsL 33 (133 miñgarri). Mingarria da zure erritar guztiak zure eritxikoak ez izatea. Ag AL 48. Ondo egiñen saria
/ sarritan da mingarria. Echta Jos 268. Soñu txiki ta andi [...] miñgarri ta eztitsu, pozkor ta ikaragarrizko danak.
Ag G 3. Zorra mingarriago, artzekoa pozgarri baño. Ayerb EEs 1916, 257 (v. tbn. id. ib. 1912, 50). Joan dira
gure Fueroak, esatea mingarri bada ere. Or SCruz 8. Zeremonia mingarri bat zan billebaitze ori. Ir YKBiz 11n.
Zorigaitzak bere atzapar mingarritan estutu niñun, azkeneko odol tantada xurgatu arte. Etxde JJ 245. Aiñ illeta
mingarrixagaz dukia estutu zan berriz be alargun biarko ete eban. Etxba Ibilt 485 (470 miñgarrixagua). Gu
bizitzeko artu du / Jaunak eriotz mingarri. NEtx LBB 278. Ez digu egia mingarri hori estali behar. MIH 262.
Arantza mingarria. MEIG I 158. v. tbn. A BeinB 73. Itz Azald 190. Muj EEs 1916, 296. JanEd II 22. TAg Uzt
27. Zait Sof 173. Mde HaurB 33. Txill Let 44. BEnb NereA 82. Azurm HitzB 59. Uzt Sas 256. Berron Kijote 157.
Miñgarri: Arr May 76.
� (Tema nudo con izan). Resultar doloroso. "Ezta, bada, mingarri urthe baten lana ordu batez galtzea? n'est il
donc pas affligeant [...]?" H. � Bide bagez galtzera onelako gauzak, / mingarri da uztea gizonaren antzak. Izt C
149. Mingarri zitzaioen behiti yaustea. Hb Esk 102. Etsaia gañ jartzia, beti da miñgarri. Bv AsL 215. Orañ
hiltzeko bazeunde zer miñgarrien izango litzazuke? Arr May 106. Zer da Zoriontasuna? Ondasun guztiak,
ezertariko mingarri bagarik, aurkituten diran egoera oso oso ona. Itz Azald 198. Mingarri da onek, Orixek,
lirika-sailean ez areago iardutea. Laux in Or BM 20. Mingarri izanarren, dollorkeri au aurrera eraman beste
biderik etzekusen. Etxde JJ 73. Mingarri zaio, ezin du ori ontzat eman. Vill Jaink 98. Lokarri danak mingarri
zaizkie. Epelde in MAtx Gazt 6. Mailleen ezberdintasunaz mintzatzea mingarri zait. Lab SuEm 196. Kondenatu
berri hartan mingarri zitzaidan penatuen uniformea jantzi beharra. MEIG IX 95. v. tbn. Garit Usand 37. Gazt
MusIx 34. Erkiag BatB 140. NEtx Antz 41. � "Lorak begi mingarri dira, dan envidia las flores" Ayerb EEs 1914,
144. � (Con egin). � Zuen arteko geienoi bezala mingarri egiten zait niri [...] boskarren itzerako erderara yo
bear izatea. A Y 1934, 16.
� (Como segundo miembro de comp.). (Lo) que produce dolor. v. BELARRI-MINGARRI. � Asto zarra ta
elbarrie / munduan parregarrie [...] / puntez bera belarrie, / nire begi-mingarrie. Noe 46.
� Ai orduko aen bien atsekabe andi eta lazeriaren mingarria! Jauregui 237.
� Oñazez dagona, begi guzien mingarri (AN-ulz). Inza NaEsZarr 1337.
�2. (Sust.). Tormento, dolor. � Artu konfesoriaren borondatiaz gorputzaren nekabide edo mingarriren bat.
CrIc 79. Munduko zorionik andienak duela mingarri bat, atsekabe bat guztiz penagarria. Gco I 342. Ez dau inok
irago penarik, desondrarik edo mingarririk leenago Jesusek irago ez dabenik. fB Ic I 72. Eriotzako orduan
igaroten direan mingarri ta atsekabe guztiak. Echta Jos 258. Ezeizu artu mingarri geiago bera gomuta izanaz.
Ib. 356. Mingarri andia izan zan Txotxo-arrorentzat Eladiren ezetza. Ib. 219. Zorigaiztokoen zentzu guziak
izango duten mingarririk biziena [...] alderdi guzietatik oñazetan idukiko dittuan sua izango da. Inza Azalp 117.
- MINGARRIZKO. (Adnom.). � Asten dira mingarrizko itzak alkarri esaten. Ag G 81. Zer oiñaze sentitzen ote
zuan, aiñ mingarrizko aienekan ari bait-zan. Berron Kijote 68.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
444