Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
ondokoarekin elkartzeko. BiblE Ex 26, 17 (Dv, Bibl mihi, Ur akats, Ol opo, Ker miin).
- MINGAINA DANTZATU, ASTINDU. Hablar, darle a la lengua. � Gezurrarekin ez du baliyo / dantzatutzia
mingaña. EusJok II 137. Mingaña neurriz dantzatzia obe. EusJok 140. Neregatikan dantzatu dezu / gaizki esaka
mingaña. Tx B I 62. Ez da atsegiña / degu utsegiña / astindu mingaña / bestela etorriko da / onen ordaña.
Auspoa 92, 124. Ezin lezake gaizki / dantzatu mingaña / jatorriz ortarako / ez duanak griña. Auspoa 120-21-22,
48.
� (Mingaina dantzarazi). � Mingaña ederki dantzerazirik esaten dutena. Sor Bar 110.
- MINGAIN-HAGINETATIKO (AHOTS). Linguo-dental. � D- ta t- abots alkarkideak. Mingain-agiñetatiko
abotsak dira. Eguzk RIEV 1924, 593.
- MINGAIN-BEGI. (Pl.). Lengua y ojos. � Zakurrak makilkatu ta arrikatu, katuai mingain-begiak atera. Etxde
AlosT 24.
- MINGAIN-BERO. Fanfarrón, jactancioso. � Ikasle mingain-beroak oro doaz igesi. Or Poem 545.
- MINGAINEAN EDUKI. Hablar (de), mencionar. � Bere Birjiña maitagarria / mingañean zeukan beti. And
Egun 113. Bederatzi puntuko doñu apañian / beragatik zenbaitek zauzka mingañian. Otañ 80 (ap. ELok 125).
- MINGAINETIK JOAN. Irse de la lengua. � Joan al da mingañetik berritsu ori? Loidi 162.
- MINGAINETIKO (AHOTS). Lingual. � R- biguna ta l- mingañetiko abotsak dira. Eguzk RIEV 1924, 593.
- MINGAINEZ. De palabra. � Euskera oso maite... bañan minganez. EgutTo 18-5-1921 (ap. DRA). Au poza!
Onekin naigabeak oro estal dira gaiñez, / irrintzi, poz-dardar, lekaio ta laztan, txaloz ta mingaiñez. Or Poem
552. Mingaiñez uso, barrutik otso. BEnb NereA 168. Tratantia dotore / ari da mingaiñez. Uzt Sas 236.
- MINGAINEZKO. (Adnom.). � Mingañezkuak ez dau balio, / biotzak maite ez badau. BEnb NereA 172.
Alperrik dira gure / mingañezko lanak, / egintzaz ez bagara / egizko gizonak. Ib. 254.
- MINGAIN GAIZTO. Mala lengua; (como comp.) murmurador. "(B), maldiciente, de mala lengua" A. �
Aurpegi illunak atzeratzen ditu mingain gaiztoak, iparrak euria atzeratzen duan eran. AA II 229. Mingañ gaizto
aien kastigurako bialdu zituen sua zerioten suge-taldeak. Lard 100. Mingañ gaiztoak ezkontzarik obeenen ere
gañera zenbat gaitz eta kalte erakarri litzakean. Arr GB 138. Mingain gaiztoak eragiten du / munduban asko
erida. PE 46. Ez uke paltako Austin mendian moskortu egin dala esango lukean mingain gaiztorik. Lek EunD
45. Eztakit nongo mingain gaiztoak esan dizuten alakorik. Etxde JJ 217. v. tbn. TAg Uzt 65.
- MINGAIN-LATZ. Maldiciente. � Erdaldun mingain-latzak / [...] alegiñ aundiak / txit egin dituzte. Izt Po 141.
Mingaiñ latz arro zenbait, / astotzar lapiko, / ixilduko dituzte / sekula betiko. Ib. 142.
- MINGAIN-LEUN. Lisonjero. � Miñgañ leunen esaera gezurrezko eta losentxak ezertan artu etzitzatela. Arr
GB 138. � Ori da mingain leguna! NEtx Antz 78.
- MINGAIN-LUZE (V-gip, G, B). Ref.: A; Elexp Berg. "Persona sin secretos, litm., de lengua larga" A.
"Indiscreto en el hablar. Ari eziozu baezpada be ezer kontau, mingainluze samarra da ta" Elexp Berg. (Es
posible que en algún ej. se trate de sust. + adj.). � Plazagizon, jokalari, edalea senarra ta mingañluzea emaztea.
Cb Senar 110. Orduan esango ditek [...] beste mingaiñ luzen batzuek diruagaitikan ezkontzen aizela. Apaol 46.
Kristau onen familietan erroidu eta gerra sortu arteko onik ez duten ixkin mingan-luze aiez baliatu zan. Arr
Bearg 488 (ap. DRA). Mingaiñ-luze ta lotsa-labur. Urruz Iru Ziri 76. Zarpatsu ta zikiñagoa da gaxoa. Ta...
mingain luzea bera bezelakoa. Lab EEguna 91. Nik? Mingain luze beñere deitu al dizut ba? Alz Burr 39. Erriko
mingain luzeak "Ozama-neko txoroa" deitzen asi ziran. JAIraz Bizia 127. Etorri zan kapitan berritsu
mingainluze batekin. Ib. 60. Artazitxuneko bizi-alargun makur, beterre, mingain luzea. Erkiag Arran 186.
Atenai-ko mingain-luzeek ziotenez. Zait Plat 117. Zurru-murrua ba-zebillen mingain luze batzuen artean. NEtx
LBB 124. Mingain-luzerik ez da izango apika / eukiko zaituanik zikin-gizatxartzat. Berron Kijote 30.
- MINGAIN-MOTEL. Tartamudo; torpe en la expresión. � Mingain-motelak alaxe dira, / itzez nâsi ta kantuz
ez. Or Eus 87. Esango dute berriz ere mingain motelak garela euskaldunak. MEIG II 46.
- MINGAIN-MOTZ. Callado, reservado. � An jardun ziran, ziri emendik eta ziri andik, jo ta ke, baiña, beren
aldetik, mingain-motz, belarri-luze, ez zioten itz bat bakarrik ere esan. Loidi 152s.
- MINGAIN TXAR. Mala lengua. � Emen auetatik izkutatzen baaiz, ixilduko ditun mingain txarrak. NEtx LBB
29. Mingain txarrak ezin dira / egon oi pakean, / biotz onen zoriona / garraztu naiean. Ib. 355.
- MINGAIN-ZIKIN. "(B), de lenguaje indecente" A. � Lege onek diona egingo balitz gutxituko lirake mingañ
zikiñak. AA II 145 (quizá 'mala lengua').
- MINGAIN-ZORROTZ. "(G-to), murmurador, litm., de lengua afilada" A. � Aren amabitxia dan mingainzorrotza.
Or Eus 284.
- MINGAIN-ZURI. "(G-bet), mentiroso, litm., de lengua blanca" A. � Orrelako kapitan mingainzuri bati, batez
ere euskalduna bada, gauza erreza da gezur ta abar gure neskatxa onetako bat itxutzea. JAIraz Bizia 60. �
Mingañ zuriyaz dabiltzan oeik / biyotza tranpaz betia. Auspoa 114, 107. Ire mingain xuri ori ona agitz xorrotz
ekarri diguk. Zait Sof 128.
- MINGAIN-ZURIKETA. Lisonja. � Zer nai dezu ba? Mingain-zuriketan jardutea? Loidi 135.
� Etim. De min- (forma de comp. de mihi) + gain, litm. 'parte superior de la lengua'.
mingainarri. "Mingañarri, frenillo de lengua (G-goi)" Garate 5. a Cont RIEV 1935, 351.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
442