Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
un coup de tonnerre soudain et sec" H. � Geadar minakaz jente andia. EgiaK 88. Tronpeta minak dio: hilak
pitz, bil judiziora. Harb (ed. 1690, ap. H). Etzen bazter guzietan oihu minik eta nigar kharatsik baizen. Lg I 256.
Harramantza borthitz eta min bat. Ib. 190. Entzunen tuk auhenik minenak. Monho 126. Haurrak oihu: "hel
zakizkit" [...] / oihu miñetara noizbait itzultzen da maistroa. Gy 84. Deihadar, garrasi min, burho ikharagarriz
beharriak betheak. Dv LEd 220 (Cb Eg II 123 garrasi samiñakin). Zer oihu mina, ikustean galdu behar duen
hiria. Hb Egia 53. Jesus dago oihu minez. Arb Igand 8. Iru edo lau txilio miñ aterazi bere txistuari. Mok 17.
Karrasia min batean biltzen ditu bere Lamin-lagunak oro. Barb Leg 24. Geroan, intziri miña, / iñolaz esan
eziña. Or Poem 554. Alako baten txistu min batek / iratzartu dau goizeko isilla. Ker Orbelak 50. v. tbn. Lard 334.
� Ezkilla miña entzun duneko. Or Eus 228. Kanpai-ots miña. SMitx Aranz 90. Illa alderago, eta ezkilla miñago
(AN-gip). Inza NaEsZarr 885.
�3. (Dv). Vivo, fuerte; intenso, profundo. "Lo mina, profond sommeil" Dv. � Zure bihotzean leku hartu zuten
plazergarri maiteenak eta minenak. SP Phil 525 (He 533 borthitzen guziak). Ene gutizia miña da zurekiñ hertsiki
lothua izatea. Ch III 48, 4. Eztirat ganbiatzen tu khiratsik miñenak. Ib. 5, 3. Zure umeari ardiets diotzotzu iragan
denborarenzat urrikirik miñena. Mih 58. Urriki min eta deliberazione hau gabe ezin ilkhi gaitezke Jainkoaren
etsaitasunetik. Brtc 164 (v. tbn. urriki min en Ch I 20, 5, Lg II 176, Dh 188, Dv LEd 10, Xa Odol 266). Garela
aflisituak dolorerik minenez. Monho 56. Haren nahi mina liteke egun oroz ere har baneza. Dh 243.
Hatsbeherapenik minenetan nindagolarik, ene bulharrei joka. MarIl 72. Ez zezoketen eman holako gizonari
etsaiek nahigabe minagorik. HU Aurp 92s. Bere izaite guziko lehiarik minena. JE Bur 96. Hura egarri gose
minetan da sekulako galduren. Ox 76. Beroa gerogo ta miñago, kixkalgarrigo. Or Mi 119. Zaletasun artean,
eukinaia zan sakonena ta miñena Nikanor-engan. Erkiag BatB 34. Esker minak. Mattin 55. Udako eguzkiaren
ziztada-miñak. Berron Kijote 146. Eztabaida minetan oihuka zebilen polemista bortitza. MIH 264. v. tbn. Lg I
291. Jaur 156. Hb Egia 94. Arb Igand 72. � (Con reduplicación intensiva). � Dolore miñ-miñ bat sentitzen du
bere Jaiñkoa ofensatu izanaz. He Gudu 50. Lenagokoen damu miñ-min eta berriz ez egiteko itzarekin. Lard 517.
� (Ref. a los colores). v. gorrimin. � Kolore bizienak eta miñenak histen dire aire handian. Mih 36. Argi xurimin
batek inguratzen du arrotzaren burua. Laph 52. � (Ref. al sol, el viento...). "Iguzki mina, soleil ardent" Dv.
"Pénétrant, poignant. Iguzki min, soleil piquant. Listor asiki mina, piqûre poignante de frélon. Sastako mina,
élancement vif que cause un mal" H. "Elur mina bezin txuri (L-côte, BN-baig), tan blanca como la nieve, ... en
su extrema blancura" A. "Haize miña dago (G-azp)" Gte Erd 148. � Arteketarik hixtuz iphar aize mina. Ox 65.
Txingorra ta aize miña leiotatik intzirika sartzen ziran. NEtx LBB 64.
� Hondo, sentido. "Dolu minez besti, habillé de deuil rigoureux" H. � Ekharri zuten dolu haundi eta min bat.
"Vehementi". Urt Gen 50, 10 (Ur samiñakin, Dv min). Hiri guzia yarri zen dolurik minenean. Lg I 259. Hulako
hitz minek ematen zuten ezagutzerat Salbatzaillea gehiago zela ukitua Yerusalemeren zorigaitzaz. Lg II 222. Eta
dukenean zenbait afera miñ, / bertzez hobe duk ez egiñ. "Si quelque affaire t'importe". Gy 284. Argitua zen ungi
d'Abbadie yauna / pagatzen zuenean adio minena. Hb Esk 18. Lurra, onen edertasun guziaz ere, bere sentikizun
miñean, zerrapo, baitegi, ibar sakon eta illuna du. Gazt MusIx 168s. � Aurki arte. Emazteak-eta, goraintzi miñak.
Ldi IL 19. Emazte ta seme-alabei gure gorantzi miñenak. NEtx Nola 21.
� "(AN, L), crisis, momento crítico" A (que cita el ej. de Ax). v. GAU-MIN, NEGU-MIN, UDA-MIN. �
[Azken egunean] da mena, orduan da mina, orduan da azken adina eta peril guztien gaiñeko perila. 'Entonces es
el extremo, entonces es el momento crítico'. Ax 188 (V 127). Yeiki zen gauaren minean. Lg I 231. Urtharril
mina zela, bi kaskoin ihizin. Ox 124. Martxo ilabeteko / gauaren minean. Etcham 81 (195 gauaren gau minean).
� Iguzkiaren minenean. Lg II 197. Iguzkiak yotzen du bere minenean. Hb Esk 215.
� "Bihotzaren minean, au fond du cœur" Dv. "Minean ukitzea, toucher le point sensible, toucher au vif" Ib. �
Bihotzetan konzientzia kitzi-kitzi, zur-minean harra bezala. Lf Murtuts 68.
�4. (L, BN ap. Lh; SP, Dv, H, A). Intimo. "Fiel. Adiskide mina, fidel ami" SP. "Burhasoak baino minagorik ez
dugu, nous n'avons rien de plus cher que nos parents" Dv. "Adiskide min, íntimo amigo" A. v. mami,
ADISKIDE-MIN, LAGUN-MIN. � Ikhusten ditu ene pentsamendu eta afekzionetan diren sekreturik minenak.
MarIl 61. Adixkideen artekoa baino minagoa baita ezen, eskolako lagunek beren biltzarretan elgarri dematen
zorion hori. JE Bur 92. I, Beltran, nere adiskiderik miñena aizen ezkeroz. Etxde AlosT 22. Atozte onâ, lagunak, /
Apolo-talde deunaren zoruna / zeratenok, ta nere / ondasunik miñena. Gazt MusIx 85. Ez ziren guztiok gogaide
minak agidanez. In MEIG VI 38. � (Con reduplicación intensiva). � Au gerta oi da atsegin lizun
nazkagarrietan, au zillegi diranetan, au laguntasun min miñean eta iatorrean. Or Aitork 189s. � "Etsai mina,
ennemi détesté du fond du cœur" H. � Eror bedi kalteori / etsai minon gainera. Hm 116. Izan da ere bere
etsaiik minener diru puska zonbaiten erasaitekotan. Prop 1899, 51 (ap. DRA; la ref. es incorrecta). Alemaniako
etsai minenak elgarretarik behar zirela berexi. StPierre 32.
�5. "Lur mina, se dit d'une terre récemment sorti de desous la neige et qui donne un pâturage malfaisant" H.
�6. "Burdin mina, fer non doux, non malléable, cassant" H.
�7. Delicado. � Ala ardiak sasia duela ankartean, / zizta sumatzen baitu errape miñean. "Delicada ubre". Or
Eus 375.
�8. Laborioso, esforzado. � Ezagun da zer ofiziale mina zen, xuhurra, garbia. JE Bur 158s.
III (Usos predicativos y adverbiales). Fuertemente, vivamente. � Geroago eta miñago zerasaten: gurutziltzatu
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
425