Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
migruela. "(S; Foix), grenade" Lh.
migura. v. mihura.
miguru (V? ap. A, que cita a Mg). �1. "Pasión" Dgs-Lar 9. "Codicia" A. �2. "(V-ger-m), codicioso, ávido" A.
� Yaurotseiñak berebat gorgots bitez, ez aoñabar, ez ardozalegi, ez miguru. Ol 1 Tim 3, 8 (Lç guthizioso, He
irabazte lizunei darraitenak, TB gutizios, Ker diruzaleak, BiblE irabazi zikinei emanak). Gotzaiak [...] akatsik
gabe izan bear du, ba; ez arro, ez ardozale, ez zakar, ez miguru. Ol Tit 1, 7.
migurutasun. "Pasión" Dgs-Lar 9.
migustu (Lar � H). � "Gusto, uno de los cinco sentidos" Lar.
mihi (V-oroz, G, L, BN, S; Volt 89, SP, Deen I 80, Urt I 42, Ht VocGr 313, Lar, Aq p. 63, Mg Nom (G), Lecl,
Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H), mi (G, AN, Ae, Sal, R; Lcc, Lar, Añ (AN), Dv (G, AN), H (V, G), Mdg
163), miin (V-m-gip; Mg Nom (V), Dv (V), Zam Voc), min (V, G-goi; Lar, Añ (V), H (V, G), Zam Voc; miñ Dv
(V)). Ref.: Bon-Ond 140; VocPir 237; A (mi, mihi, miin, min); A Apend (mina); Lrq /m¸)h¸)/; Iz Ulz (mingáñe),
Als (mi), R 292 y 310, ArOñ (míiña); Etxba Eib (miña); Holmer ApuntV (min); EAEL 8; Elexp Berg (miñ).
� Tr. De uso general en la tradición septentrional. Al Sur apenas se documenta en autores guipuzcoanos (hay mi
en los refranes de Isasti (mingañ en C), en Cardaberaz (Eg III 370) y Ubillos; mi(h)i en Moguel (CC), Aguirre de
Asteasu, Orixe y N. Etxaniz (LBB 188), y mihin en Aresti (Tobera 287)). Es más frecuente entre los vizcaínos,
cuya forma es mi(i)n desde el s. XVII. En los refranes recogidos por Garibay y en RS las formas documentadas
son sin -n, pero seguramente con nasalización de la vocal; no parece darse este fenómeno en mii que emplea
Lazarraga (miia ifini). Para el dialecto alto-navarro hay mi en Beriayn, Lizarraga de Elcano, en un texto de
Larrasoaña del s. XVIII (ETZ 58) y en Zubiri (en éste junto a mihi), y mi(h)i en Mendiburu y en un texto
baztanés del s. XVIII (BOEans 799). En DFrec hay 13 ejs. de mihi y 1 de miin. �1. Lengua. "Mihiraz gero,
mihiaren mokoraz gero, gibelatu dut, après m'être venu sur le bout de la langue, je l'ai retenu" SP. "(No tiene)
pepita en la lengua, kiorik ezteu miyan" Lar. "Cada uno piensa donde le duele, aoak non deu miña ara dia miia
. En Navarra se dice orak non du miña, ara darama miia " Aq pág. 63. "Mihi mokoan,
muthurrean, puntan dut, bainan ez zaut heldu, je l'ai au bout de la langue [...]. Mihiak laster eginik erran du, il
l'a dit la langue lui ayant échappé" H. "Mihi duena heltzen da Parisera (S)" A. "Eztauko mina mintokian ori
goratuteko, no tiene lengua para alabarle" A Apend. Cf. Garibay (ms. Cc 79, p. 71s.; v. FHV 48): "Aquella
dicción miña, que significa lengua, se ha de pronunciar algo con las narices, supliendo la n de la tilde con ellas,
cosa muy usada en esta lengua en muchas dicciones, porque si se escribiese con la n, diría mina, que significa
dolor y amargura". v. mingain.
� Bridatzen eztuelarik bere mihia. Lç Iac 1, 26 (He, TB, Dv, BiblE mihia, Ker miiña; Ol mingaña). Aginean min
dabenak mi¸)a ara. RG a 53. Miiak ze bez buruen kalte. RS 271. Gogoa miak salatu. RIs 39 (C mingañak). Mihi
duena Erromara dua. Volt 141. Begiak, mia eta berze sentidoak. Ber Trat 59v. Iongoikoa, gida zazu arren ene
mihia. EZ Man I 41. Txeldor bagarik miñak farfulleteko, / ez Domingo Egikori itxadeiteko. (Interpr?). EgiaK 87.
Hortzek mihia autsikitzen dutenean. Ax 315 (V 209). Horak non mina han mihia. O Pr 249 (v. tbn. mihia en
Saug 32). Gaizki errailleak mihi aurtiki batez hirur heriotze egiten ohi tu. SP Phil 352. [Etxeberri Ziburukoak]
mihia libre eta sufle du eta ausartki mintzo da. ES 192. Mihia nola ungi goberna eta erregela daiteken. He Gudu
146. Zere mihira datorkizuna esatea. Mb IArg I 72. Mienbro txiki bát dá mia, baña itentu dañu andiak. LE Prog
122. Gaur gabean egin miñagaz bost krutze lurrean. Añ EL 1 60. Zenbat denboran iduki bear da ostia Santua
mihiaren gañean? AA I 459 (CCErac (ed. 1900), 145 (ap. A) mii). Au zuzen esaten dabena, miiñak
larrapastadarik egin baga, miñ garbikua da, ez motela. Mg PAb 176. Sikatuten jako miña. Mg CO 78 (CC 254
mii). Eledin fida emaztiari, / ez arduari, ez mihiari. Xarlem 1484. Auzo miin gaistodun batek. fB Ic II 212.
Eztauka gizon batek gauza oberik, ez txarragorik miina baño. Astar II 108. Mihia zilatu zaio. "La langue lui a
fouché: il a lâché une parole contre son intention". Hb GH 1929, 29. Inbusteria franku / miña agirian. Noe 108.
Xerriaren burua, beharriak, muthurra eta mihia. ECocin 11. Batzuetan nola egiten diren etsaiak, mihia dela
medio. Elzb PAd 29. Jendeak etzuen aski mihi Jesusen laudatzeko. Jnn SBi 24. Jesus Jaun harrek berak laxa
dezautzula mihia, eta eman dezautzula mintzoa. Ib. 131. Beharriak aditzeko, mihia mintzateko. Arb Igand 149s.
Miña ixillik daroat, baiña neure adimena ta biotza berbetan. Ag AL 158. Lotsagalduak [...], miñ txarrekoak [...]
ta gaisto itxura andikoak izanarren. Ag Kr 171. Erdaldunek betidanik mia latza izan dute beren erresumatik
kanpoko izenen ikasteko. Zub 45. Goraintzi etxekoer eta kasu mihiari. Ib. 73. Solasik garbienez / beterik mihia.
Etcham 176. Zangoa baiño miia ariñago. Or Eus 75 (Aitork 366 mihi). r dardaraduna, l ainbakoa ta min-uiakin
egiten dogun abotsa. Eguzk RIEV 1924, 593. Mihia ahotik erdi aterarik. Mde Pr 158. Ondo eiña, sutan badot
miña. Etxba Ibilt 488. Orrek mii altzairetue du (AN-erro). 'Mingain zorrotza, mintzo gogor bizia'. Inza NaEzZarr
2242. Eztu miian erdoirik (G-nav). 'Mingaiña lasa du'. Ib. 159. Ori ez da bere miitik galduko (AN-erro). 'Bere
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
394