Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Deen I 294. � Tr. Documentado en Etcheberri de Ziburu y en autores, principalmente meridionales, desde
mediados del s. XVIII. Lizarraga de Elcano (Doc 124) emplea la forma metale (cf. tbn. metaleki, s.v. metalki).
En DFrec hay 51 ejs. de metal y 1 de metale. � Zilhar eta metal horiz kadira obratuak. EZ Man I 87. Berun edo
metal urtuaz beterikako putzuak. Cb Eg II 205. Urrezkua, ez metal basto urre estalkiz legez egiña. Mg CO 62.
Metal gorizko zezenak. Añ LoraS 117. Parabisutik ta metal onetik igaroten dirian urak legez, osasuntsuak ta
preziatuak dira. Añ NekeA 234 (cf. infra (3)). Zeinbat mendi, urrea, zidarra, metala ta arria emoten dabenak.
Añ MisE 28. Dukado bat, / karraka bat, edo luis bat [...] metal zathi hek guziak. Gy 217. Metala urtu. Lard 100.
Adimenak bai dazau urrea metala dala. Zink Crit 5n. Burdiña zaarrak eta metal-txatarrak. Erkiag BatB 154.
Itsas-ontzi aintzinako kobrearen metal zaharrak / ez du [...]. Lasa Poem 62. Hainbeste metal soinu urrutitik,
karraxiak albotik. Ib. 100. Metala nahiz zura, luzaro landu beharra dago. MEIG IX 139 (en colab. con NEtx).
Metal-orea hoztu ta "nigredo" mailara heltzen denean. Ib. 123. v. tbn. Lg I 332. BOEans 704 (B, s. XVIII). fB
Ic I 41. A Y 1934, 10. Ibiñ Virgil 106. Uzt Sas 168. � Non da orai moneda eder hura? [...] Guk paper gehiago
ikhusten dugu diru baino. Egia da hatik oraino segurik, paperrak diru metalea balio duela. Elsb Fram 156. �
metala (L, BN, S ap. Lh). "Métal vulgaire, par oppos. à métal précieux. Erheztun hori ez da urhea, metala da,
cette bague n'est pas en or, mais en 'métal'" Lh.� --¿Qué tal? --Ez urre ta ez metal (AN-larr). 'Ni fú ni fa'. Inza
Eusk 1928 (II), 93.
�2. metale (BN-ciz, Sal, S, R; Gèze, Dv (S), H (BN, S)). Ref.: A; Lrq. "Clochette de vache" Dv. "Campanilla o
cencerro de vaca" A. "Akerrak ermaten tienak [tzintzerriak] dra anitz andi [...] eta berze batzuk txikin xago
ermaten tien auntzek diaitzen dra metaleak" ZMoso 34s. Cf. VocNav: "Metal, cencerro grande (Roncal,
Salazar)". Cf. metaledun. � Adardünak oro ez diragotza Atharratzeri hüillan, ezi bortü bidian ürhats bat ezin
ditake egin metale handi zonbaiteki bürü egin gabe. Eskual 29-8-1913, 4.
�3. "(Vc, G), mineral, hablando de aguas. Ur metala, el agua mineral. Algunos, tal vez los más, dicen metalura"
A. v. infra METAL-UR.
�4. metale (B, BN-arb ap. A). "Alhaja, prenda. Se dice de personas en sentido irónico. Zu, zer metalea!
¡valiente alhaja está usted!" A.
�5. "Metale, marmite en fonte (S)" Lrq.
- METAL-HARRI (BN-baig). "Eran preferibles [las piedras] ferruginosas (metal harriak)" Satr CEEN 1969,
172.
- METALEZKO (T-L). De metal, metálico. � Metalezko aldarea. Lg I 331. Giza-itxura bat zen gerriraiñokoa, /
metal edo zurezkoa. Gy 315. Agindu zion, metalezko suge bat egin zezala. Lard 100. Metalezko sügia,
Khürütxiaren señalia. CatS XI. Metalezko ttutta luxe bat. JE Med 37. Metalezko medaila handiak. Mde Pr 88.
Metalezko botoi diztiragarriak. Etxde JJ 173. Metalezko zatiak eta apurrak. Erkiag BatB 133.
� (Instrumento de viento) de la famila del metal. � Alde batean metalezko yoareak (instrumentuak): kornetin,
bonbardino, tronboi ta abar; beste aldean zurezkoak: txirola, klarinete, oboe ta besteren bat. A Y 1934, 9.
- METAL-ITURRI. Fuente ferruginosa. � Atxurkulu azpiko metaliturri inguruan. Alzola Atalak 36.
- METAL-UR (V-gip ap. Elexp Berg). Agua ferruginosa. "Existen otras fuentes consideradas como medicinales.
Metal-urak, aguas minerales, es el nombre vasco" Satr CEEN 1969, 97. "Kanpazarko itturriko metalura eran
dot" Elexp Berg. v. BURDIN-UR. � Metal ura da onena. Ur Dial 85 (It burnia daukan ura). Porru ta
gaztañakaz metalura edanda. AB AmaE 238.
metale. v. metal.
metaledun (BN, S, R ap. A; Dv, H). � "Qui porte une clochette" Dv. "Julo, animal que lleva el cencerro" A. Cf.
metal (2).
metalgintza. � Metalurgia. � [Andoaindarren] bizipidea da: laborantza, metalgintza, oialgintza,
kimikolangintza, papergintza, zurgintza, etxegintza eta ximist-argilangintza. Larz Herr 5-3-1966, 4.
metaliko, metaliku. � Metálico. v. METALEZKO. � Argi ta poesizko arrats metalikuan. "Tarde metálica".
LMuj BideG 210. En DFrec hay 3 ejs. de metaliko.
metalki (T-L), metaleki. � Material metálico. "Métal, non précieux" T-L. � Hezurkia edo metalekia balin bada,
radioarekin ikus ditake itzal beltx bat. JE Med 61.
metamorfosis. � Metamorfosis. � Papertxo onetxek osotu eban Epikoren aldakuntza edo metamorfosis. A
Latsibi 146. Hemen gizakiak / arrain bilakatu dira / metamorfosis luze baten ondoren. Lasa Poem 108.
metaño. � Dim. de meta. � Egizu jauzi bat selhaurura; han zinaukan lur-sagar metañoa nola den ja
beheititzen ari? Iraunen othe dautzu zaharrak, berria jin arte? Eskual 5-2-1909, 2.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 371
mende.