Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
lemami, hurtaraz zazu hirur laurden burra. ECocin 15. Mestura xerra bat gorriturik, xigorturik. Eskualdun
Egunaria 1878, 8 (ap. DRA). Laborari etxe bakhotxak zerbütxatzen zian bere labia ogi eta mestüaren egiteko.
Béhéty GH 1933, 91. Gaztainarik ez zenean haatik, eznea hartzen günüan, eta mestüra axal bat edo biga miusat
gisa ezarririk, ederki jaten. K. Oxibar in ZIZ 47.
�2. "(R-uzt), legumbres, en general" A. Cf. VocNav s.v. mestura.
�3. "Admistio, mestura, nahastúra" Urt I 199.
- MESTURA-OPIL. "Mestur(a)-ophil (S), pain de maïs" Lh.
mesu. v. maisu.
mesura (V-ple, Sc ap. A; Lcc, SP). � Medida. "Mesura" Lcc. "Desmesuradamete, mesura baga" Ib. "Mesur
gabe edo mesurarik gabe" SP. � Andriak hon deritzanari ezpadaki mesura / ni lehenik eta gero amoros oro
galdu da. E 223. Zeñak, al egian kortesia eta mesura guztiaz, saludadu zituan. Lazarraga 1142v. Arbre ttipi hura
da gure bizia edo gure biziaren izaria eta mesura. Tt Onsa 96 (v. tbn. 46). Jujia: Ikusazu plaga / har dezadan
mesura, / eta gero ezar dezan / erregian prozedura. AstLas 26. Ikhus dezan nulaz aidiari ber lastertarzünaren
eta ber "mesuraren" üztez nota zunbait lekhüz khanbiatürik izan diren. J.B. Mazéris GH 1933, 308. Zelialat
yuaiteko, mesara [¿errata por mesura?] bat hauts yan behar züzün hinkaüka, bizi guzian (S-no). "Una medida de
ceniza". A EY I 242.
mesuragabe, mesurgabe. � Sin medida. � Itsasoko legeak, onak on, eta gaistoak mesur gabeak. "Las malas sin
medida". RIs 54.
mesuratu (SP). � Medir. � Jinkoak berak baizik ezpeitü mesüratzen ahal zer heinetara heltü diren haren
merezimentiak. Ip Hil 198. Peziaren mesüratzeko behar diren tresnak. Herr 4-6-1970, 6. � "Mesurado,
mesuradua" Lcc. "Mesuradamente, mesuradua legez" Ib.
meta (gral.; SP, Lar, Añ (V), Lecl, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H), mieta (AN-5vill). Ref.: A (meta, mieta);
Lrq; Iz UrrAnz, ArOñ, To; Satr CEEN 1969, 210; Satr VocP; Izeta BHizt; JMB At; Elexp Berg; Gte Erd 223. �
Montón, pila; almiar. "Con montañas, peñas y piedras grandes, hechas a modo de pirámides, a quien en mi
lenguaje llamaban meta" Ech 62r. "Metatik urratzea hedatzeko, éparpiller pour etendre" SP. "Banco de arena,
ondarpilla, meta, montoia" Lar. "Meda", "niara" Ib. "Amontonar [...] metak [...] egin" Ib. "Haz, manojo de trigo,
leña, etc." Añ. "Iratze metazko lerro, rangée de piles de fougère" Dv. "Metako haga, la perche de la pile" Ib.
"Ikhusle metak heldu ziren, il venait des tas de spectateurs" H. Cf. meta y meto en VocNav y meta en Echaide
Orio 125. v. pila. � Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur desde principios del s. XIX (v. infra METAN).
Meta es la única forma atestiguada. En DFrec hay 3 ejs. de meta. � Eta egin egurrezko sendor ta meta andi bat,
zeu erretako infernuan. Ur MarIl 30. Abar heze meta handi baten pean. Gy 108. Fiñatu maltzurrak zueneko
arenga / lausengari meta hasi zen bibaka. Ib. 159. Ongarri meta batez egiten tronua. Hb Esk 227. Ikusi zuen
Booz, meta-ondo batean etzaten. Lard 161. Ogi meten gainean. Dv Dial 33 (It gari pilla, Ur gari pillo, Ip ogi
athe). Oi nola meta gaitz baten azpian lehertua [...] naukaten! Dv LEd 63 (Cb Eg II 28 karga eragin baten
gisan). Hauts meta handi bat. Ib. 252 (Id. 141 auts pilla). Nere bekhatuen meta izigarria. Ib. 265. Lur eta
ilhargiak baino handiagoko meta egiten zuten [gorphutzak]. Hb Egia 63. Zuhamu osto metak. Ib. 154. [Treflak]
erdi idorrak direnean, meta ttipitan ezartzen dira. Dv Lab 96. Bolbora meta. Laph 91. Gaixtagin meta bat heldu
zela haren hartzera. Prop 1876-77, 6 (v. tbn. 132). Esan lei direala / odeizko metak mendi ikaragarriak. AB
AmaE 432. Zelan zirean anabasitu, / areriozko soldadu aldra ta pilluak, / ezin ezautu zeikean meta berarizkorik,
/ ebiltzalako ganora baga banatuak. Ib. 449. Egur meta bat gaitza. Jnn SBi 160 (v. tbn. en contexto similar
Altuna 84 egur-meta). Itsas bazterrean urak berak estali zuen hare meta batez. Ib. 153.
� (s. XX). Harateko xokoan, lur-ikatzaren meta, beltz dixtirant. JE Bur 59. Nola eginak ote dira beraren
ondasun-meta oriek? A Ardi 24s. Ogi meta gaineko xoriak. Ox 37. Eta ogiak meta batean ezarririk. Barb Leg
60. Jende zikoitz hek loriatu ziren. Zer urhe eta zilar meta behar zuten arratsean! Ib. 61. Zernai egingo zuen /
izan balu beta, / aidian eraman du, / Xerrairen meta. Tx B III 131. Artzain batek hiru hartz / oren batez hilik
[...]. Mañex berearekin / han baitzen bipilik. / Lau hartz ezarri tuzte / metara bildurik. Etcham 233. Or dabiz
danak kurtzietara / ekarten azpigarriak. / Etxe onduan egin dituez / meta ikaragarriak. Enb 174. Bizkarretik
beherago dugun haragi meta artan, ze zigorrada [...] eman zakoten. Zub 63. Kuia haundi meta baten inguruan.
Ib. 70. Frantsesek ezartzen dute esku bat harrian, eta Erronkarikoek berea haren gainean; gero berriz
frantsesek [...], metaren gainian azkenik [...]. Ib. 54. Euskal ikasketa meta pillatzeko aurrerakada aundia. Y
1933, 6. Lengo izen zar batez, oraindik ere metari "txoxa" esaten diogu. Or Eus 45n. Urtearen azkenerako [...]
[amar milla laurlekotara] ezpagiña ere, gure Bazkun euskozale nagusiek meta urri ori osa-eziñik eztute. Ldi IL
96. Adi-adi egon zitzaien meta baten gibeletik. Etxde JJ 228. Ondar-metak eraikiketan. Txill Let 49. Naiko lan
baitzedukan diru-metak pilatzen. Arti Ipuin 24. Meta aundian galburu batzuk gora-beera, igarri bere ez. Erkiag
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
368