Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Despreciable. "Commictilis, tzárra, mesprezagárria" Urt V 432. "Digne d'être grondé" Lh. �
Merezimenduskoak dire, xumeak eta mesprezagarriak iduri arren. Ch I 15, 1 (SP ezdeus, Ip gutiesgarri; Ch III
32, 3 mezprezagarri). Herrautsa bezaiñ mespresagarria. He Gudu 138 (Phil 63 mesprexagarri). Zer diteke bada
bekhatua baino mesprezagarriagorik? Dh 106. Ezdeustarzüna beno mesperetxagarriago nizana. UskLiB 105s.
v. tbn. Mesperetxagarri: Mst III 5, 7. Mespretxagarri: Jaur 199.
mesprezagarriki. "Aspernanter, arbuiagarriki, mespreziagarriki, mespreziorekiñ" Urt II 420.
mesprezakizun, mesperatxakizun (H, Lh (L, BN, S)). � "Qu'il faut mépriser" H. "Qu'il faut gronder" Lh.
mesprezakor. � Susceptible. � Bada naturalezaz jende arinik [...], bertzeak mesprezakor dira, bertzeak
haserrekor. SP Phil 87 (He 89 despitatzeko eta hasarratzeko errexak).
mesprezalari. "Arrogans, [...] mesprezatzaillea, [...] mesprezalária" Urt II 359.
mesprezant. � Despreciador. v. mesprezatzaile. � Ikusazue, izpiritu mesprezantak, eta harri zaitezte. "Videte
contemptores". He Act 13, 41.
mesprezarazi, mezpreza-arazi, mesperetxa erazi. � Hacer despreciar. � Zeren herstura handitik / naukezun
librarazi / Eta neure etsai kruelak / begiz mezprezarazi. EZ Eliç 207. Zeren Iesusen amudioak mespreza arasten
baitio gizonari bere burua. SP Imit II 1, 6. v. tbn. Mezpreza-arazi: Brtc 215. Mesperetxa erazi: Mst III 4, 2.
mesprezari, mezprezari (Lar, Dv, H). � "Despreciador" Lar. "Celui que méprise par habitude" Dv.
mesprezatu (S (Foix) ap. Lh; Urt II 169), mespresatu, mezprezatu (Lar, Dv, H (V, G)), mespreziatu (Urt I 516
y II 461), mezpreziatu (Añ (G)), mesperetxatu (S ap. Lrq; VocBN, Gèze, Dv (BN, S), H), mesperexatu,
mezperezatu, mesperatxatu (VocS 137), mespretxatu (S ap. Gte Erd 139; H), mesprexatu (T-L), mespexatu (ph-
S (Foix) ap. Lh). � Despreciar, menospreciar. "Réprimander, gronder" Lh. "Décrier", "dédaigner" T-L. � Tr.
Documentado al Norte desde principios del s. XVII. Al Sur se encuentra la forma mezprezatu en CatBurg (41),
Campión (EE 1882a, 67), C. Otaegi (EE 1882c, 478), A. Arzac (EE 1884a, 37) y Kortazar (Serm 410);
mezpreziatu en Lizarraga de Elcano (Ong 117v) y mespreziatu en Moguel (CC 139). En DFrec hay 4 ejs. de
mesprezatu, 10 de mespretxatu, 3 de mesprexatu y sendos de mespretsatu, mespreziatu, mezprezatu y
mezpreziatu. � Zure bihotz handiak / mesprezatu zituen peril / izigarri guztiak. EZ Noel 149 (Man I 4
mesprezia-, I 30 mezprezia-, I 83 mezpreza-; Eliç 159 mezpereza-). Nahi badüzü bizitze eternala gozatü
mesperetxa ezazü oraiko bizitzia. Mst III 56, 2 (SP mesprezatu, Ch mezprezatu; Ip gutietsi, Leon erdeinatu).
Huts xumeak mespretxatzen dituena laster eroriko da handietan. MarIl 28 (63 mespresa-). Bilha dezagun
Jainkoaren estimua eta mespreza gizonena. Jaur 144 (109 mespretxatu). Goardia emazie mesperetxatzez ttipi
hotarik. SalabBN Mt 18, 10 (He mezprezatu; Lç menospreziatu, TB arbuiatu, Samper despreziatu, Ip gütietsi).
Nehor ez mespretxa ta denak kantuz xora / bertzerik etzitzautzun etortzen gogora. Xa Odol 189 (EzinB 90
mesprezia-). v. tbn. Gç 143 (57 mespresa-, 168 mespretxa-). ES 199 (97 mesprezia-). CatLav 108 (V 60). Dh 89.
JesBih 436. Elsb Fram 60. Mespresatu: He Gudu 147 (Phil 63 mesprexa-). Mezprezatu: Brtc 171. Gy 226.
Mesperetxatu: Bp II 47. AR 424. Mercy 23. UskLiB 18 (26 mespretxa-). CatS 48. Mespretxatu: CatLan 118 (129
mesprexa-). Mb OtGai III 106. Egiat 212. Mde Pr 352. Mesprexatu: Mat 169. Mesperexatu: Tt Arima 84 (123
mesperaxa-). Xarlem 945.
� (Part. en función de adj.). � Ni nüzü zure zerbütxari txipi ezinago praube bat, har mesperetxatü bat. Mst III 3,
5 (SP xixari ezdeusa). Zunbat nahi beita txipi eta mesperetxatü diren, abantallus gerthatzen dira. Mst I 15, 1 (Ch
mesprezagarri). Larrua ageri dabilan pobre eta mezprezatua. Brtc 207. Zure ohore mesprezatua. Dh 82.
- MESPREZATZEKO. Despreciable. v. mesprezagarri. � Dohakabe hura mesprezatzekoa da eta trufatzekoa.
SP Imit IV 10, 2. Desir mesprezatzekoak. SP Phil 60 (He 63 mesprexagarri).
mesprezatzaile (Urt II 359 y 419), mezprezatzaile (Lar (-alle), Dv, H (-alle)), mesperetxatzaile (H),
mespretxatzaile (H), mesperetxazale (S ap. Lrq). � (El) que desprecia. "Despreciador" Lar. "Mépriseur" H. "Qui
gronde" Lh. v. mesprezant. � Gure eskualdun eskuararen mesprezatzailleak. ES 171. Ahalgisunez estaliko ditu
heien mesprezatzaileak. Jaur 137.
mesprezio (Urt II 359 y 420), mesp(e)rexio, mezprezio (Añ (G), Dv, H (V, G)). � Tr. Documentado en autores
labortanos y bajo-navarros (tbn. en Tartas) desde la primera mitad del s. XVII. Son escasos los ejs. desde
mediados del s. XIX. Al Sur lo emplean CatBurg, Legaz y Villasante.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
366