Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
mesanotxe (V-gip, G-azp-bet), mesaonotxe (V-gip). � "Mesilla de noche. Mesaonotxe gaiñian dago zure
erlojua" Elexp Berg.
mesatu. "Mesar, mesadu" Lcc. "Mesadura, mesaitea" Ib.
mesatu. v. mezutu.
mesdemoisel. � Señorita. � Ixtillu galantak edukiko ditugu inudeekin eta mesdemoiselekin. Arti Ipuin 84.
mesede (V, G; Lcc, Mic 7v, Lar, Añ, Dv (V, G), H (V, G), Zam Voc), mertxede (B, R; Lar, H), mersede,
merxede (O-SP 230, SP), mertzede (H), mesere. Ref.: A (mesede, mertxede); Elexp Berg. � Tr. Mesede es la
forma propia de la tradición meridional (aunque hay mersede en sendos textos navarros 1564 y 1645, y en
CatUlz (22); mertxede en los versos de Carlos V y los hidalgos de Soravilla y en algunos textos navarros; mesere
en algunos bersolaris y textos populares gipuzcoanos, y mezede en T. Etxebarria y Anabitarte). En la tradición
septentrional, se encuentra mertxede en Leiçarraga, en una carta bajo-navarra de fines del s. XVI y en otras
labortanas de la misma época, y en Belapeyre; merxede en Etcheberri de Ziburu, Haramburu y Pouvreau, y
merzede en Voltoire. Salvo errata, hay tbn. un ej. de mesade en Moguel (PAb 189 mesadia), junto al frec.
mesede. En DFrec hay 61 ejs. de mesede, meridionales.
�1. Favor, merced; beneficio. "Grâce, faveur" SP. "Merced, dádiva, gracia, beneficio" Lar. "Iongoikoaren
mertzedeaz, par la grâce de Dieu. Iangoikoak egin merxedeak, les faveurs [...]" H. "Mesede bat eskatzera nator"
Elexp Berg. AxN explica ofizio (317) por mesede. � Tr. De uso gral. en la tradición meridional desde la primera
mitad del s. XVII. Al Norte se documenta en Leiçarraga, Haramburu (267 merxede) y Pouvreau. � Zeren bere
graziagatik eta mertxedeagatik on baitarizku. Lç Ins D 1v. Iainkoaren probidenzia bereziaren merxede hutsaren
azpian behar dugula iarri. SP Phil 489. Ezagutzen ezpadaue, / alango mesedea, / axe bai banidadea. BBizk 7.
Jainkoagana biotza jasotzea, mesede eske. CatBurg 21. Ez ete dakije zeinbat mesede dakarrezan [Misinuak]?
Mg CO 295. Mesedeak dituzu artu? / Ez zaiteala iñoiz aztu. VMg 43. Kaltezko ta mesede bagako gurari asko. fB
Ic II 267 (v. tbn. III 366). Mesede bat eskatu / bear dizut. It Fab 148. Ze mesede andijak dakazan Marijaren
deboziñuak. Ur MarIl 46. Zer egin etziekiten, artutako mesede andi ari zegozkion esker onak emateko. Lard 427
(v. tbn. 69). Nik zor diot mesede gogoangarri bat Birjiña Guadalupekoari. Zab Gabon 102. [Dema] ikustera
juan giñan / makiña bat jente, / gorputzak mesedeik ez, / patrikadak kalte. Ud 120. Eta esaniko prestaerak euki
baga komulgetara doianak, artuten dau bere Jesukristo? Bai, Jauna; baña onera eta mesede baga. Itz Azald 158
(v. tbn. 91). Burruka orrek mesede baño kalte geiago lekarkela. Eguzk GizAuz 82. Adarretan tinko ezarritako
kabitik txorikumeei mesedea datorkien bezalaxe. Vill Jaink 161 (v. tbn. 167). Zenbat mesede lortu ditugun / Zu
jarriz bitartekotzat. Basarri 8. Aitak eta amak egiten zizkiguten maitasunezko zenbait mesede eta beren muxu
gozoak gogoratuta. Salav 25s. Bertsotan erriz erri ibiltzeko mesede aundirik zegoanik ez nuan pentsatu izan,
papeletan bertso asko jarrita. [...] Papeletan bein jartzen dezun bertsoa ez da zurea. Uzt Sas 19 (345 mesere).
Inork mesede eta miraririk eskatuko ez dion erlikia bezala. In MEIG VI 45.
v. tbn. Ber Trat 27v. TAV 3.1.26 (1638). Cap 34. OA 55. Arz 41. Urqz 6. Iraz 50. Lar SAgust 16. Acto 459. Cb
Eg II 25. Ub 59. AA I 454. JJMg BasEsc 60. Astar II 280. Añ EL 2 31. CatLlo 74. Echag 222. Izt C 181. CatBus
55. Arr May 97. Bv AsL 154. PE 133. JanEd II 117. Urruz Zer 19. KIkV 85. KIkG 68. ArgiDL 44. Or SCruz 131.
Enb 79. Otx 90. Munita 39. NEtx Antz 66. Akes Ipiñ 11. Bilbao IpuiB 208. Etxde JJ 154. Gand Elorri 137. Arti
Tobera 283. Erkiag BatB 68. Anab Poli 80. SM Zirik 16. MAtx Gazt 76. BEnb NereA 40. And AUzta 48. Alzola
Atalak 8. Berron Kijote 123. Mertxede: El 62. LE Prog 100. CatSal 33. CatR 39. CatAe 32. Mesere: Ill Testim
27.
� Mesede ustez ibilli eta / zenbaitek ez du eskerrik. PE 41. Mesede-ustez asi zan eta / etorri zaio kaltia. Tx B I
180.
� (Precedido de dat.). Merced a, gracias a. � Orain badozu mea, / Oropesari mesedea. BBizk 27.
� --Illabeteko Baserritarra-ra suskribitu ta askoz merkiago aterako zait ala, ez da? --Bai; gutxienaz izango dezu
lau duroren meseria illian. Iraola 31. � Baño nik besteakin mezede txarra neukan, eta [...] ez nien jaramonik
egiten. Anab Aprika 82. � Baña senarra, gizon askon antzera, emaztiari gura zetsan guztiagaz, zan azkonarra
[...] eta ari biar zetsan mezedia, sarri auzuan eitten eban. Etxba Ibilt 469.
�2. (G-bet ap. Garate 5. a Cont RIEV 1935, 351; Lar, Añ, H, A Apend), mertxede (Lar), mersede. (Como
tratamiento o título de cortesía). (Su, vuesa, vuestra) merced. "Nola dago vide [sic] mertxedea" Ech 449v. "Para
hablar con los sacerdotes y otras personas de respeto se le añade el decir zure mersedea u orre mersedea".
(Alsasua, 1645). FLV 2005, 315. "Vuesa merced, [...] bere mesede, mertxedea" Lar (Añ berorren mesedea).
"Con perdón de Vmd., [...] zure mesedearen, berorren lizenziaz" Añ (s.v. salva). "Formule de politesse. Zure
mesedeak nai dabela" H. "Mertxede da apezer errespeto andiago ekuteko ezik berze guzoner" Mdg 125. "Jaiki
bitez beon mesedeak, hagan el favor de levantarse vuestra mercedes (serora de Orio)" Garate 5. a Cont RIEV
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
360