Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
� (Mujer) fácil (?). � Lekutan egozan bere errian ezaguturiko neskatxa [...] ikutu-bageak eta uri aundiko
emakume merkeak! Erkiag BatB 136. � (Palabra) sin valor. � Zer balio dute hitzetik hortzera barreiatzen ari
garen hutsaren hurrengo hitz merke horiek? MIH 137. Eman nizkion hitzak merkeak dira eta ez nuen uste [...]
gogoan zeukan liburu hura eskuetan daukazun liburu hau izan zitekeenik. Ib. 297. � (Uso sust.). v. merketasun.
� Erranen duzu diru hainitz behar laitekeela. Bainan garastiak badu bere merkea. Merkearen bilha
gabiltzalarik, maiz garastia atzematen dugu. Dv Lab 189. Edan ardura gabe / --dio--, merke nago. [...] Asi eta
naiago / merkeaz pozturik, / denbora gutxi barru / ongi beroturik. JanEd II 16. Merkeak garestia berekin du
(AN-ulz). Inza NaEsZarr 1251.
�2. (V-ger-ple-gip, AN-ulz; SP, Lar, H). Ref.: Iz Ulz, UrrAnz; Etxba Eib; Holmer ApuntV. (Usos predicativos y
adverbiales). "Merkhe erostea, acheter à bon marché" SP. "Merkhe saltzea, vendre à bon marché" Ib. "Abaratar,
merketu, merke ifini" Lar. "Merke erosia merke sal diteke" H. "Merke da ogia, le froment ou le pain est bon
marché" Ib. � Tr. Documentado desde la primera mitad del s. XVII; son relativamente escasos los ejs.
septentrionales a partir del s. XVIII (cf. infra MERKEENERAT, MERKEENIK Y MERKEXEAGO). � Merke
egiten baderautazu etorriko naiz maizago. Volt 244. Gareztiegi gauzak saldu tut eta merkeegi [...] erosi. EZ Eliç
154. Lotuten ditubezala nekazale gaixuak emotera merke gari edo artua. Mg CO 163. [Begiratzen dezu] tela ona
edo gaiztoa dan, merkea edo garestia dagoan. AA III 440. Arotzak ugari ta / merke dauzka gaiak, / egiteko
apalak. Echag 144. Bear zuten guzia txit merke ematen zien. Lard 54. Oraiko grado hori / atzeman du merke.
Bordel 139. Ostatuba on dago, / ona eta merke. PE 113. Nik ez daukat nere izerdia orren merke gizonari
saltzeko. Bv AsL 53. Ahal bezen merke erosi. HU Zez 28. Xakhur gaixoa holakoz / merke hazten zutelakotz, /
tripa hutsik [...] pleinuz zagon egun oroz. Zby RIEV 1909, 103 (v. tbn. 1908, 87). Bizitzeko behar dituzten guziak
horrela ukan ditzaten gatik nasaiki eta merke. JE Bur 116 (v. tbn. Ber 49). Orra tabakoa merke artzeko [...]
aukerea. Ag G 252 (v. tbn. Kr 70). Arkumea merke dabillelako. Ib. 348. Kostako dana kosta, / garesti naiz
merke. Urruz Zer 85. Astoak merke-xamar erosi. Muj PAm 59. Merke, oso merke salgai jarri da. ArgiDL 7. Hori
merke eginen duk; / bi oilasko gaztetan truk! Etcham 200. Ain merke zegaitik saldu? Eguzk GizAuz 136. Bilboti
onakoa amar erlean egiten oan. Merke eritxirik [...]. Akes Ipiñ 22. Eztakit ongi zergatik eman / nuen bizitza hain
merke. Arti MaldanB 219. Lenago karu gendun guzurra / gaur dogula erdi merke. BEnb NereA 217. Haren
izkribuak merke eta eroso argitara ondoan. MEIG VIII 103. v. tbn. SP Phil 382. Gç 204. Mb IArg I 187. GavS
34. Cb Eg II 150. Xarlem 783. AA II 182. fB Ic II 247. Astar II 160. Añ EL 2 151. Dv LEd 265. Izt C 51. It, Ur e
Ip Dial 114. Xe 296. Sor Gabon 33. Enb 164. Goñi 115. Echta Jos 336. Iraola 31. Arrantz 25. 128. Noe 71. Ud
25. AzpPr 114. JanEd I 20 y II 143. Kk Ab II 66. Or Eus 420. Munita 71. Etxde JJ 62. Mattin 23. SM Zirik 59.
Erkiag BatB 67. Larz Iru 38. NEtx LBB 70. Uzt Sas 244. Alzola Atalak 53. Xa EzinB 118.
� (Con reduplicación intensiva). � Emango dizkizut [zintzarriak] merke merke! Alz STFer 114. Jinkoa eta
beren kontzientzia merke merke sal litzazketen. HU Aurp 139. Bitoriatik ekarri ditugu, ta ez merke merke. Ag G
50. Atzerritik ekarriko dute merke-merke. Munita 71. � Eiheazaiñ badia aphez edo debrü / batak janen bestia
ahal balin badü. // Oro akort beitia jenten phipiltzeko / Ütziz merke merkia hobe guretako. Xikito 10.
� Fácilmente, sin contemplaciones; en abundancia. "Au fig. Hitzak merke ditu, egintzak gora, il a les paroles
bon marché, les actions chères" H. "Persona muy habladora, xardoki merke" ZMoso 68. � Tr. Documentado en
autores septentrionales, y en f. Bartolomé, Arrue y Orixe. � Zeren zure dohainak hain bizarki, hain merkhe,
hain gogotik partitzen tutzun. SP Imit III 22, 3 (Ch liberalki, dohaiñik eta gogotik). Sobra galdetzen othe zaio
bada, ordenatzen zaionean bere falten higuintzea eta kofesatzea? Merkeago izan othe zezaken galdu duen
grazia? Brtc 159. Doble karga bademote, laster abereari, / eta baldiñ eziñdua, badago hura nagi, / merke bastoi
ukhaldia. Gy 121. Ezditeke baratze arraiagorik. Haize oro eztiak dire, uri oro aberatsak, [...] hirriak merke,
osasun hautuak. Hb Egia 31. Nexkatuak gerlan ta / mutillak pake, / amorante solasa / dabilate merke. Bordel
170. Zer miñgarria añ laster, añ erraz, añ merke eta añ errukarri pekatu gabeko egoera galtzea! Arr May 76.
Dakiguna da, behin ezagutuz geroz, merke uzten zituela bazterrerat xede gaixtoko gizonak. HU Aurp 154.
Desordrerik izan dela ez dugu entzun, gauaz mozkorra merke zela karriketan. Eskual 23-5-1913, 2. Munduko
jeloskorrak has bite, has, trufan, / merke nahi badute zafraldi bat ukan! Ox 157 (v. tbn. 117). Errekan arraina
merke, / bil-errex amurik gabe. Ib. 23. Ezer etzitekela jalki baserritarren abotik Santa Cruzek gero zigortuko
zitun bildurrez... Merke-samar asmatua da ori. Or SCruz 11. Apustu egin, irabazi, ta, / itza merke, erri-zokora.
"Vuelve palabrero". Or Eus 400. Hezur ta larru doala kantuz eta eske, / munduko bidetan bilduz jende trufa
merke. Iratz 189. Trufa merke zuten bai haurrek, "gezurra zariotela" oihuka! "Ils avaient la moquerie facile".
Ardoy SFran 231. Bainan hor ere jenden trufak berdin merke. "Les moqueries des gens pleuvaient
pareillement". Ib. 232. � Orraitino naiko dabee dantza zaliak [...] presko preskorik ta merke merke sinistu
daijegun, orrako piestetan [...] ezdabeela pekaturik egiten. fB Olg 184s.
� [Muntra karioak] lau urtez, hausten badira, urririk erreparatzen ditut... Bainan gero, bixtan da, badira
merkeak, bainan merkeak merke lan, eta hausten badira, Jesus! JEtchep 29.
- MERKE BAINO MERKEAGO. Baratísimo. � Orduan ikusten ziren pinturak Parisen. Merke baino merkeago
gainera. MIH 130.
- MERKEENERAT. Al modo más barato, al mejor precio. � Eskola berria egin zuten kaperaren aintzinean. Eta
gero, merkeenerat, kaperan sartzeko atheaz nahi izan ziren baliatu, eskolan sartzeko. Barb Sup 137. [Nere
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
355