Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
merkatiatu. v. merkatatu.
merkatsari. "(Sc), objeto de venta" A.
1 merkatu (gral.; SP, Añ, VocZeg 287, H; -kh- Ht VocGr 383, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv), merkadu (Lar,
H). Ref.: A; Lrq (merkhatü); EAEL 70; Elexp Berg (merkaua). � Mercado (ref. a la compra y venta, reunión de
gente, lugar...). "Merkatutik heldu da, il vient du marché" SP. "Merkatu handi zen egun, il y avait grand marché
aujourd'hui [...]. Idi, ardi, belhar merkhatua, marché aux bœufs, aux brebis, [...]" H. � Tr. Documentado en
autores de todas las épocas y dialectos desde Leiçarraga. Emplean la forma con aspiración, Leiçarraga,
Belapeyre (I 100), Eguiateguy (243), Etchahun (624), Duvoisin (Lab 255), J.B. Elissamburu (PAd 2), Arbelbide
(Igand 42) y Casenave. En DFrec hay 103 ejs. de merkatu. � Domingo Mercatuco (1169). Luchaire Sur les
noms 168. � Apioren merkhaturano. "Marché d'Appius". Lç Act 28, 15 (He merkatu; TB, Dv plaza).
Merkhatuan iarririk dauden [haurtxoak]. "Marchés". Lç Mt 11, 16 (He, TB, Dv, Hual, Ip, SalabBN, Or, IBk, IBe
plaza (publiko)). Oi onezkero / ez da merkatu bearrik; [...] / ez ara eroan, / barrundiarra, frutarik. Lazarraga
1202r. Bere kaltetan zorigaitzekoa merkatura doa. O Pr 493. Merkaturik merkatu / ez naz neu ibilten. Zav Fab
RIEV 1909, 37. Aldamar-sagarrak: beretakorik gitxi agertzen da merkatu agirikoetara. Izt C 145. Merkatudun
herriak (tít.). Hb Esk 107. Hasparnen egiten da merkatu handia. Ib. 107. Ostiraletan duzu Garruzen merkhatu.
ChantP 398. Dela herriko besta, dela merkatu edo feria. HU Zez 66. Fan dra Nabaskozeko merkatiuara [...]
arraultze saltra. Mdg 152. Merkatua zen. Karrika, ostatu, botiga, oro alhan. JE Bur 191. Astelehen guzietako
merkatuetara bazoan xuxen. Barb Sup 167. Merkatua zabaltzen zala adierazoteban kanpaiak. Kk Ab II 109 (117
zeian edo merkatuan). Iruña-inguruko abere-merkatu handienetarik bat. JE Ber 24. Iruñeko xerri merkatu
aipatuaren ikusterat. Zub 71. Merkatuko berriak kondatzen. Mde HaurB 31. Nere Aitaren etxea ez biurtu
merkatu. Or Io 2, 16. Ele-merkatutik [...] aldegiñik, mintza-maisuagoa uztea erabaki nuan. Or Aitork 212.
Merkatu estalia, arkupea. Anab Poli 76. Azoka edo merkatua. Anab Aprika 29. Iopuen zeian (merkatu). Zait Plat
19. [Santa Grazi] gaberik ezin egin / Atharratzeko merkhatia. Casve SGrazi 20. Harri-jasak hondatu duen uzta
ez da merkatuan saltzen. MEIG II 68.
v. tbn. Saug 139. AstLas 30. JJMg BasEsc 121. Bordel 95. Arch Fab 227. It Fab 169. Gy 262. HerVal 176. Itz
Azald 209. Balad 110. Ox 196. Altuna 56. Etcham 97. Eguzk GizAuz 131. Lf Murtuts 49. Zerb Azk 41. JEtchep
44. Arti MaldanB 208. Ardoy SFran 189.
� (Como primer miembro de comp.). � Besoak uztarturik [...] [behiari] beira daude / hauzotar alfer handi,
merkatu axkide. Hb Esk 117. Ezdu tokiak egin merkatu omena / hertsiki ikusten da yende biltzen dena. Ib. 107.
Igande eta merkatu arratsetako erretreta. HU Zez 207. Astelehena zen, Donianeko merkatu-arratsa. Barb Sup
179. Merkatu-atherbe bat [zen]. JE Ber 44. Ez egin nire Aitaren Etxea merkatu-etxe. Ker Io 2, 16 (IBe merkatuetxe;
Dv tratuko etxe, Ol, IBk azoka-etxe). Igan merkhatü goizian. Casve SGrazi 108.
� "Au pluriel, foires, marché qui dure plusieurs jours. Garrotzeko merkatuak hurbil dira, les foires de Garritz
sont proches" H.
� "Economía. Mercado, originador de la demanda. Lelengo gerra nausixan, Orienteko merkau guztiak galdu
genduzen Eibartarrok" Etxba Eib. � Trusts edo Kartels orreik merkatuen jabe egin ziran. Eguzk GizAuz 23.
Lantegi andietatik urteiten ziran gauza guztiak saltzeko estadu bakotxean bear beste merkatu ez egoala-ta, nai ta
ez atzerrietako merkatuetara jo bear. Ib. 23s. Merkatu eragile diren Ipar-amerikanoen eskua. MEIG VIII 37.
- MERKATU BELTZ. Mercado negro. Cf. merkatu beltz en MIH 188, como explicación de gal. marchnad ddu,
ingl. black market. � Lapurreta, merkatu beltza ta gañerakoak. Or QA 89.
- MERKATU EGIN. "Marché, vent ou achat. Egin duzue merkatu? avez-vous fait marché?" H.
- MERKATU-EGUN (Lecl, Dv). Día de mercado. � Jaieguna dala arimarako asko irabazteko feria edo
merkatu eguna. Añ MisE 249. Merkatu egun batez, Donianen. Barb Sup 147. Merkatu eguneko yendeketa. Zub
105. v. tbn. JE Bur 171. Kk Ab I 70.
- MERKATUKO PLAZA. Plaza del mercado. v. MERKATU-PLAZA. � Eraman zitzaten merkhatuko plazara
Majistratuetara. "Place du marché". Lç Act 16, 19 (He gaztelu, TB, Dv plaza, IBk enparantza, IBe hiriko
plaza). "Santa Maria" Ospitalea eta azkenik "Merkatuko Plaza". Ardoy SFran 40.
- MERKATU-LEKU. Plaza del mercado. v. MERKATU-TOKI. � Eta Udaletxe-aurrera ta merkatu-lekura
urten ebaneko [...]. Kk Ab II 57.
- MERKATU ON. a) Buen precio. � Merkatu una[k] atratzen du molzetik dirua. "Le bon marché". Volt 256. b)
Buen negocio. � Eta halako ergela izan naiz [...] salneurri osoan ordaintzeko zure iritzia hartu gabe. Ezin aurki
zindezkedan eta beldur nintzen merkatu on bat gal. Mde Pr 106s.
- MERKATU-PLAZA. Plaza del mercado. v. MERKATUKO PLAZA. � Merkatu plazan yanari batzuk erosi
ondoren. Izeta DirG 116.
- MERKATU-TOKI. Plaza del mercado. � Urriñan ere bada merkatu tokia, / ezbaitu nola plazak edertzen
herria. Hb Esk 122. Hori azoka da, baratzeko-gauzen merkatu-tokia. JE Ber 44. Ene Aitaren etxeaz etzazuela
merkatu-toki bat egin. Leon Io 2, 16 (IBe merkatu-etxe).
� Etim. De lat. mercatu.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 353
mende.