Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Norte principalmente en autores antiguos. Al Sur se encuentra en Beriayn y autores desde mediados del s. XVIII.
En DFrec hay 23 ejs. de merkatari, meridionales.s � Pero Bon Mercatori (1330). Arzam 342. Sancho Mercatari
(Artaxona, s. XIV). � Eta lurreko merkhatariak haren delizietako abrastasunetik abrastu izan dirade. Lç Apoc
18, 3 (He, Ur, Ker, IBk, IBe merkatari; TB, Dv tratulari, Ip, Ol salerosle). Banua molzaraño merkatari gizun
presto baten billa. "Marchand". Volt 173. Nola merkatariak tenplutik khasatu zituen. EZ Noel 89. Merkatari
batzuek egiten dituzte sal-erosi nahasiak. Ax 421 (V 273). Neguan hotzari eta udan beroari beldur zaiona ezta
ez zaldun, ez merkatari ona. O Pr 546. Hau bera egiñen luke merkatari diru zaleak. Mb IArg I 320. Merkatari
bati edo tratuban dabilen bati. Astar II 171. Merkatari tratatan dion bati perla finatan. Hual Mt 13, 45 (Samper
merkatari; Echn gizon komertziante). Bere ordeko merkatari edo diru egille jarri zituenetatik bat alperra atera
zitzaion (Mt 15, 26). Inza Azalp 12. Merkatariari erri-aginduak eguartean saltzen uzten diola. Or Aitork 64.
Bere burua Mauleko burjes eta merkatari bezala agertu zuena. MIH 236.
v. tbn. Ber Doc 108r. SP Phil 111. Gç 204. Urt Gen 23, 16. FLV 1989, 111 (Munarriz, s. XVIII). LE Kop 113.
Mg CO 247. Añ MisE 31. Gco II 69. AA III 330. It Fab 164. Izt C 62. Lard 512. Sor AKaik 121. Aran SIgn 65.
Arr May 168. Azc PB 320. ChantP 90. Arb Igand 74 (102 -kh-). Itz Azald 139. Zerb IxtS 25. Berron Kijote 63.
� (Como primer miembro de comp.). � Egiten du bere lan hau ekusi ditugun merkatari-langille lasaien gisan.
Mb IArg I 81. Esne-saltzaille, merkatari-baserritarrak, eleizpeko martxanterak. Alzola Atalak 139.
� (Fig.). "Merkatai politxe da!, ¡Menuda alhaja es!" Etxabu Ond 106.
�2. (V-ple-gip), merketari. Ref.: A; Iz ArOñ; Etxba Eib. Comprador. � Tr. Documentado en Voltoire, f.
Bartolomé y en autores meridionales del s. XX. Hay merketari en Erkiaga. � Merkatu una[k] atratzen du
molzetik dirua eta merkatariak erakarzen du dendara. "Les chalands". Volt 256. Euskeeran liburu egitia [...]
asko kostata bere, sarri uts egin. Salduteko merkatari gitxi. fB Ic I VI (quizá podría corresponder a la 1. a
acepción). [Zure auzoak ez dauka zegaz zorra pagau]. Egiten zatxakoz (au guztiau jakinik) gauza aren merkatari,
zorra pagetako, diruba eskuban eskinita. fB Ic II 247 (v. tbn. 246). --[Lontziok] erosi naiko du Larteieta. [...] --
Jabia're saldu naian ote dabillen nago. --Ba, laster izango du merkataria nere ustez. Urruz Zer 40. Jarri da
kantari, / zer modutan egin dan / asto-merkatari [...] / bost pezetan nola dun / astoa erosi. Noe 66. Asto eme bat
Lejonan / egon da saltzeko / merkataria naikua / izen du artzeko, / nok kobratu asko ta / gutxi pagatzeko. Ib. 87
(v. tbn. 49). [Jesukristok] artu gaittu guztiok, alditan izateko bere soldadu edo gudari [...] ta beti zeru aberatsa
erosteko merkatari edo erostun. Inza Azalp 11. Saltzaille zaarragoak ez eben oiturarik, albista-paperak oiuka
agertzeko. [...] Lenengo ekitaldi ori merketariz ugaria izan zan mutikoarentzat. Erkiag BatB 31 (v. tbn. 85).
Jaunak! Abere-tratuetan / bazatorzkidate, esanen dut benetan: / Eznaiz merkataria, eztut erosten nik. Arti
MaldanB 209. Erosi eta diru onean pagatu egin dut. Saldu baino lehen gauza erakutsi diot merkatariari, eta
honek prezio gertua pagatzen zuela zekien. Arti Ipuin 56. Donostiako erria zuen / [Artikutza mendiak] [...]
merkatari, / eta erosi bear zitzaion, / Azillona markesari. Uzt Sas 283. Emen pasatzen dira, / milla gertakari, /
mundu ontako gizon / danak pekatari; / iñork ez du egin nai / oien merkatari, / ezer supritu ezin / batak besteari.
Ib. 298. � "Pretendiente, por fig. Merkatarixa agertu jako gure neska-zarrari. Etxba Eib.
merkatarikintza (Lar, Añ, H). � "Mercancía" Lar y Añ. "Métier de commerçant, négociant, marchand" H. v.
merkaduria, merkatalgo(a).
merkataritxo. "Aginator, saltzaillétxoa, [...] merkatarítxoa" Urt I 438s.
merkataritza (V, G ap. A; Añ, H (+ -kh-)). � Comercio. "Merkataritzan aberastua, enrichi dans le commerce"
H. v. merkatalgo(a), merkaduria. � [Kanpotarrak iritar karta iristeko] egon bearra dute españatarrekin
ezkondurik [...] edo jarri merkataritzan [...]. EConst 26. Pilipinasko merkataritzak bear zituen ontziak. Izt C
127. Merkataritza erori bezin laster, nekazaritza asi izan zan altxatzen. Ib. 180. Ontzidi andi gudarakoak eta
merkataritzarakoak. Ib. 128. Itsasoak ematen zuenetik bizi ziran: batzuek arrantzan, besteak merkataritzan.
Etxeg RIEV 1908, 111. Merkataritza-Ganberan, maiatzaren 6an. Herr 30-4-1998, 5. Ingelesa da oraindik
hizkuntza ofiziala merkataritzan. MIH 186. En DFrec hay 17 ejs., meridionales.
- MERKATARITZAN EGIN. Comerciar. � Emongo balijakoz milla dukat gizon bati tratu edo merkataritzan
egin dagijan [...]. Astar II 172.
merkatatu (H + (-kh-)), merkatiatu (Dv). �1. Ajustar un precio; regatear. "Marchander" Dv. "Ongi
merka[ta]tu ondoan, ez nuen erosi, après l'avoir bien marchandé, je ne l'achetai pas" H. � Hartu dituzte hogoi
eta hamar zilharrezko, merkatiatu izan denaren eta Israelgo umeek erosi dutenaren saria. Dv Mt 27, 9 (Lç, TB
estimatu, He merkaduriatu). �2. "Commercer, faire le négoce. Zer hari da zure semea? merkatatzen, que fait
votre fils? Il fait le commerce" H.
merkatatzaile (H (+ -kh-)). � "Marchandeur" H.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
352