Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
merezigabe (SP), merexigabe. �1. Indigno. � O zein merezigabea naizen! SP Phil 41 (He 41 zein handia den
[...] ene indignitatea). Nik Arsio, Laburdiko iphizpiku merezigabeak eta humilak [...]. "Indignus et humilis". ES
160. Hañ praube eta merexi gabe bat har dezazün zure zerbütxaritako [üdüri zitazü gauza miragarri bat]. Mst III
10, 2 (SP merezigabe; Ip esteiari eta ezdeus bat). �2. Indignidad. "Ene merezigabea, mon indignité" SP. � Iar
zaite Iainkoaren presenzian, ezagutezazu zure merezigabea. SP Phil 138 (He 141 merezi-gabea eta
indignotasuna).
- MEREZIGABEKO (SP). Indigno. � Kreatura ezdeus eta merezigabeko bat naizelarik. SP Phil 73 (He 75
kreatura indigne).
merezigabetasun. Figura en SP, sin trad.
merezigarri (Añ). �1. Meritorio. � Azaldu zedin are geiago zeiñ merezigarriak diran predikatzallien oñ
arrastuak. Bv AsL 98. �2. Merecedor. � [Grazia santuegingilleak] gure egite onak egiten dituz irabazigarri edo
merezigarri bizitza betikorako. Itz Azald 127 (v. tbn. 153). �3. Cualidad de ser merecedor. � Ba ote zan
beretzat borroka baten merezigarri aundiago zunik Gaxuxa baiño? Etxde JJ 36.
merezi izan (V, G, AN, L, BN, S; SP, Urt V 431, Lar, Añ, Dv, H (s.v. merezitu)), merexi izan (L-ain, B, BN, R,
S; VocBN, Gèze, VocB). Ref.: A (merezi i., merexi, merezi ukan); Lh; Lrq (merexi-ükhen); Iz Als (tainbeste), Ulz
(merexi), ArOñ (meresi); Elexp Berg; Gte Erd 220. �1. Merecer. (Cuando lleva como complemento un verbo, se
trata en la mayoría de los casos de un sust. vbal. -t(z)ea o, menos frec., de un subjuntivo; hay además el
participio o radical en algunos autores antiguos; hay tbn., salvo errata, un ej. de sust. vbal. -t(z)en en Pouvreau
(Imit I 19, 7 eztugula oraino merezi loria handi haren ardietsten)). v. merezitu, meritatu. � Tr. De uso gral. en
de todas las épocas y dialectos. Merezi es la forma gral.; hay merexi en Axular, en textos suletinos, alto-navarros
y en el catecismo de Laneufville (118). En DFrec hay 113 ejs. (7 septentrionales) de merezi y 5, sept., de merexi.
� Pot bat, othoi, egidazu [...], nik zugatik dudan penek hura merexi dute. E 169 (v. tbn. 51). Hil merezi du. Lç
Mt 26, 66 (He, BiblE heriotz(e)a merezi, Echn eriotzea merexi, Dv, Leon hiltzea merezi). Zehatu izateko merezi
dukeen gauzak egin [dituen zerbitzaria]. Lç Lc 12, 48. [Dela obra bat] ongi eskiribatua eta merexi duena
ibil dadin [...] guztien eskuetan. Ax in Mat XVII. Berzela duk mereziren itsasoan sartzean / lehen baño gehiago
nekha adin bertzean. EZ Man II 160. Merezia da aitzineko fabore ttipiez konturik egiten eztuenari, eztakitzan
eman handiak. Ax 103 (V 69). Gezurtiak zer du merezi? Egia erraitean ez sinhetsi. O Pr 191. Berzek baño
geiago / bizi merezi zuenak (1666). TAV 3.1.28. Bekhatu bat egiñ ondoan, / ifernua dut merezi. Gç 216.
Etzialakoz Iesüs-Krist bezala hil merexi. Bp II 122 (I 88 erre merexi, pero II 45 parte ükheitia merexi). Hunen
erranak merezi du urrezko letrez iskiribatzea. ES 171. Onelako ditxarik nik nerez ez det merezi. Cb Eg II 81.
Gure Jinkuek badakie / gük zer dügün merexi. Xarlem 1116. Ez dau zeruko betiko sarijak merezi, iragotia
edozein atsakaba? Mg CO 283. Jainkoarentzat bizi eztenak, eztu merezi bizitzea. Dh 206. [Jaungoikuak] merezi
baño [...] neke geijago bialduten deustaz. Astar II 35. Orrenbeste meritu / eztozu merezi. EusJok II 84. Kaztigu
hau, dio, legez dut merezi. Gy 107. Erre nadila, ez badu horrek erretzea merezi! Laph 90. Gazte onek egingo
ditu gauza aundiak: mereziko ditu onra ugariak. Bv AsL 28. Ez dugu merezi, hala da, entzunak izaitea. Arb
Igand 194. Ez lukete nehork hitzik ihardestea ere merezi. HU Zez 107. Jauna, ez dut merezi ene baithan sar
zaiten. CatJauf 19. Nekeak ez al du merezi atsedena? Mok 10. Oraingo mutil txurrak / zer duten merexi: / urean
beratuta / lexiban egosi (AN). Canc. pop. in A EY IV 70 (tbn. en las versión de Oyarzun recogida en AEF (1930,
43) y la de Cegama de Iz ArOñ 191). Lege orretxen urratzalleak / urkatzea du merezi. Etxde JJ 176. Holako [...]
pilotariak merezi izanen zuen gutartean omen handiago baten uztea. Zerb Azk 115. Merezitako zigorra. Bilbao
IpuiB 258. Guraso izenik zuk / ez dezu merezi. Basarri 180. Gaztaiñiak merezi dabela urregorrizko atxurrakin
jorraketia. And AUzta 58. Ongi merexia zuten denak ere afari eder ura. Izeta DirG 49. Martiñek etzaitu merezi.
NEtx LBB 23. Ondo merezitta izango zenduke illgo baziñuez. Etxba Ibilt 481. Idatziz ipintea merezi dabe berak
esaten ebazan gertaerak. Alzola Atalak 101. Ez nuen hanbat merexi, bainan urrikaldu zen ordea. Xa Odol 328
(v. tbn. EzinB 58). Saiatu diren guztiek zorion beroak merezi dituzte. MIH 353. Kontatzea merezi du liburu
horren kondairak. MEIG VII 61.
v. tbn. Zuzaeta 66. Ip Hil 255. AstLas 73. CatB 65. Bordel 140 (118 merexi). Legaz 6. CatUlz 5. Mattin 27 (70
merexi). Merexi i.: Ber Doc 126r. Tt Onsa 13. El 7 (). Mst III 47, 3. AstLas 30. ETZ 83 (Muruzabal, 1751)
(). Egiat 199. Mercy 3. LE Prog 102. LE Ong 18 (). UskLiB 99. Echn Mt 10, 13. Etch 458. Arch Fab
207. CatS 108. CatR 9. CatAe 8. CatSal 9. UNLilia 20. Balad 185. Izeta DirG 84.
� Zergaitik merezi deuskuzan / [...] gugandik gaur artu dagizan / gloriak Nobia [Salzedo] jaunak. AB AmaE
147. � --Ba eta zu Jainkoak punitu!... Zuk Iruñan muntra galdu! ... Merexi! Merexi! JE Ber 103.
� (Uso impersonal; en algunos de los ejs. podría quizás suponerse un sujeto no explícito; el único ej. de sust.
vbal. en caso ergativo, quizás forzado por la rima, corresponde a Basarri). Merecer la pena. "Liburu ori
irakurtzea merezi du (V-arr, G-azp), [...] merezi du hori egitea (V-arr, G-azp, B, BN-ciz)" Gte Erd 220. "Merezi
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
345