Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
- MENTURAREN MENTURAN. � Nola geroko benturaren benturan benturaturik galtzen garen. Ax 68 (V
44). Menturaren menturan zerbait nahiz jakin [...] / artzainek gain behera dute laster egin. Ox 66. Geroko
menturaren menturan menturatzeko orde, orai beretik eskain dezagun gure bizia. Egunaria 21-11-1967 (ap.
DRA).
- MENTURAZ (V, G-goi, L, BN, S; Lcc, Ht VocGr, Lar, Añ, Izt 96r, Lecl, Dv, H; mentüz S), BENTURAZ
(gral.; SP, Añ, Izt 96r, Hb ap. Lh). Ref.: A (benturaz, menturaz); Lh (mentüz); Lrq /bentüas/; Satr VocP; Gte Erd
237. a) Quizás, acaso, por ventura. "Quizá, menturaz bai" Lcc. "Tal vez, acaso, (c.) bearbada, benturaz,
menturaz" Añ (v. tbn. s.v. (por) ventura). "Menturaz ez litazke joan Ameriketarat (BN-arb)" Gte Erd 237. Cf.
Lar Cor 300s. v. agian, beharbada, MENTURAN (c). � Tr. Documentado al Norte desde mediados del s.
XVII. Al Sur se encuentra en Capanaga, Cardaberaz y en autores de los ss. XIX y XX. � Eztut bekhaturik egin
nahi, zeren benturaz hetan nengoela, neure azken egunak atrapa nintzake. Ax 68 (V 45). Ez benturaz baiña
seguraz kondenatuko zarela. Ib. 71 (V 47). Zergatik diozu: benturaz bai? Zeren batzutan gerthatzen baita. Ib. 74
(V 49). Benturaz egun hillen gara, benturaz bihar. Ib. 64 (V 42). Zerren benturaz egin dituez konfesiñoak, ezer
balio ezebenak, benturaz pekatu mortal bat. "Acaso [...] quizá". Cap 88. Egun hau ere benturaz azken eguna
izanen da zuretzat. Gç 35. Sentitzen dut ene erraiñetan dolore borthitz bat; [...] eta benturaz baita sendoa parte
xoil bat ene gorphutz gustian. Ib. 45. Uste duzu benturaz hañitz gauza ikhasi ditutzula eta ungi dakizkitzula. Ch I
2, 3 (III 27, 3 menturaz). "Bearbada" batean, "benturaz denbora izango det" batean uztea, ondo izango da? Cb
Eg II 118. Laster egizue ordean, menturaz gero ez da muga izanen. Mih 6. Adio orai plazerak / bentüraz
sekülakoz / emazten amuriu[a] dela kausa / bentüraz beiniz trunpatüko. Xarlem 1106. Zergatik eztiogu esaten
gure Jaungoikoari, Aita nerea, ezpada Aita gurea? Benturaz ezta bakoitzaren Aita? Gco I 409. Etzare ahalge
[...] mundutar izateaz? Menturaz ere holakoa izatea loria zaitzu. Dh 212. Infernuko subagaz goriturik daukazu
zeure bijotza, eta benturaz baita zeure aragija bere. Astar II 146. Benturaz misterioa egingo dezu, tiroteoen bat
egin dalako berriaren ondorean. CartAnd 388. Eta fortunaz bera / aberasten bada, / len baño gaizkiago /
benturaz bizi da. It Fab 165. [Garauak] izan oi dira Gipuzkoan ugari, nola beste edozein tokitan, edo benturaz
guriagoak. Izt C 154 (157 menturaz). Menturaz elorriak matsik ematen du edo larrak pikurik? Lard 385. Izan
zen Iberia bi zathi egina; / Zeltiberia batek beiratu izena; / menturaz bertze kantal deithu Kantabria. Hb Esk 16.
Baldin heia zikhin uzten baduzu, azienda ez da hilen menturaz; menturaz bai. Nork daki? Dv Lab 219. Indazüt
pot bat, ene maitia, / mentüraz date azkena. ChantP 270. Ama, indazüt athorra, / mentüraz sekülakua. Ib. 214
(tbn. en Balad 80 y Or Eus 17; A CPV 518 (Sal) benturaz). Asko dira, menturaz, nitaz urrikaltzen. Elzb Po 192.
Iges egin du benturaz loak zure begi ederretatik ere? Otag EE 1882c, 535 (Id. ib. 1881b, 58 menturaz).
� (s. XX). Urriñeko intxaurrak ots andiak daukez, / bertara eldu eta benturaz baperez. AB AmaE 309 (400
menturaz). Gorroto gaizto gabe / bizitu gaitian / menturaz eriyotza / degu bat-batian. Ud 95. Nun dira nere
amalau urte nituaneko pensamentu aiek! Benturaz gaur apaiz izango nintzan. Moc Damu 10. Pekatuan oera /
etzitzen bazera, / benturaz infernuan / esnatuko zera. In A Ardi 108. Georges Lacombe, euskal-jakintsunetan
menturaz handiena. Zerb Azk 59. Menturaz eguerditan hemen izanen gituk. JEtchep 100. Menturaz, egunen
batean [...]. Vill Jaink 170 (v. tbn. 125). Hortarik ere ageri baita menturaz ez dela ogitik bakarrik bizi gizona.
Ardoy SFran 189. [Jinkuak] beitzütie begiratü larrützetik, / bai ere bentüaz arimen galtzetik. Casve SGrazi 120.
[Adiskideren] bat edo bestetxo oraindik gelditzen zaidalakoan bainago, benturaz oker. MIH 212.
v. tbn. INav 85 (menturas). ES 400. CatLav A 5v (V 6). Acto 231. He Gudu 86. AR 116. Brtc 179. Monho 126.
Mg PAb 194. Añ EL 1 69. fB Ic II 197 (I 84 benturaz). JesBih 393. UskLiB 91. Arch Fab 7 (221 benturaz).
AstLas 51. Ur MarIl 85. Bil 93. Bordel 151. Balad 232. Arr May 100. Zab Gabon 91. Urruz Urz 25 (Zer 93
benturaz). AJauregi EE 1885b, 175. Lap 13 (V 8). Arb Igand 45. Jnn SBi 146. HU Aurp 86. Echta Jos 191. Barb
Sup 72. Ox 206 y 202. Lf Murtuts 35. Mde Pr 53. Azurm HitzB 59. Benturaz: Saug 1. Arg DevB 173. Etch 606.
Echn Mt 11, 23. Xe 176. Const 15s. Gand Elorri 184.
� Iainkoak etzioen halakorik erran; etzioen benturarik aiphatu. [...]. "Benturaz" hura Ebak berak berretu eta
iratxeki zeraukan. Ax 72 (V 48; v. tbn. 73 (V 49)).
b) (Lh). Por azar. � Puta semea, on bada, benturaz, gaxto bada, sorkuraz. O Pr 399. Benturaz bezela igaro zan
andik Birjiña Maria, eta aur eder arren pena ekustean, galdetu zion [...]. Zab Gabon 80s.
- MENTURAZKO (H), BENTURAZKO (SP (sin trad.), Urt I 77). a) Relativo al azar, casual. "Accidentalis,
benturazkóa, kasuzkóa, suertezkóa" Urt I 77. � "Gertha zedin", ezarri dugun lekhuan, Grekak emaiten du, egin
zedin; [...] ez [...] benturazko edo tropuzko gauza dela erran nahi dugulakotz, baina lengoajean moldezkoago
itzeukiz. Lç Decl a) 3v. b) Dudoso, inseguro. � Munduko egitekoez dohanean, badakizu segur denaren hartzen,
menturazkoak utzirik. Brtc 177. Zertako nahi duzu galtzerat utzi oraino denbora baliosa eta segurki duzuna,
dudazko, menturazko denbora batez baliatzeko? Ib. 176s. Menturazko ahaidetasun hori zehazkiago ikert. Mde
Pr 220. Bidean hartu dut, menturazko harnasa / eztaukat lehengo dudetako mataza. (Interpr?). Arti MaldanB
204.
- MENTURETAN. Acaso, quizás, por ventura. v. MENTURAZ (a). � Zarean esadazu, donzellea, / kastaz
benturaetan amazona. Lazarraga 1187r. Benturaetan, / ez al nax, bada, / jauna, ni? Ib. (B) 1203v. Iakiteko duzu
baldin bazare menturetan ere Flandresko kostan [...]. INav 61. Menturetan Eskual-herrian izan da den herririk
xumerenik [...] fede katholikaren amoreagatik odola azken xortarainokaon [...] isuri etzakenik? ES 122. Eta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
339