Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
khorpitzaren süstengatzeko mengua zien hazkürriaren hartzia. Mst I 18, 3 (Ip behar zien). � Emadazü grazia
hañ handi eta salbatü izateko hañ mengua düdala erakutsi deitazün haur. Mst III 55, 1 (Ip beharrezko dela). b)
(Intrans.). (Precedido de gen.). Estar necesitado de, tener necesidad de; desear, envidiar. "Diru poxi baten mengo
nuzu, j'ai besoin d'un peu d'argent" Lh. � Zeren ezpeita [...] ihur ere besteren mengua eztenik. Mst I 16, 4 (Ip
besteren behar eztenik). Zure apairu ederren mengoa enuzu. Arch Fab 83. Enuzu mengoa plazeren / lotsareki
hartzen direnen. Ib. 87. � (Con complemento instr.). "Mengoa naiz zutaz gehiagoz [...]: j'ai besoin de vous, de
plus" H. c) (Intrans. unipersonal de 3. a pers. sing., seguido de oración de subjuntivo o sust. vbal. con suf. -t(z)ea).
Es necesario. � Etzén mengoarik gehiagorik lurrean konbersa lezan. Lç Ins C 6r. Ezta mengoarik zerbait
hobeagorik bilha dezan Iesusganik kanpoan. SP Imit I 25, 6. Mengoa da egin detzadan ni igorri izan nauenaren
obrak, eguna deiño. He Io 9, 4 (TB behar dut). Komuniatzeko mengoa da eta nesesario bekhatu mortalik ez
izatea. He Phil 169 (SP 167 behar da).
- MENGOAN BIZI (H), IZAN. (Estar, vivir) necesitado (de). "Mengoan bizi direnak laguntzea, soulager ceux
qui sont dans la misère, la nécessité" H. v. MENGOA IZAN (b). � Eta memento oroz, Jinkuaren sokhorriaren
menguan beikira. CatS 65.
- MENGOAZKO. Necesario. � Etxekoen erranak ez sinhestea, oihuz hek ibentzea eta bera ere gauza
xarragatik oihuz egoitea da benial. Mengoazkoa denean konfesa beza. Harb 176.
mengoadura. "Atrophia, hira, langiadura, mengoadura" Urt III 32.
mengoagabe. � Innecesario. � Ezen [...] Legea konplitzen ezpadugu ere, eztela gauza mengoa gabea, zeren
gureganik halako perfekzione bat galdegiten duen. Lç Ins E 1r.
- MENGOAGABEKO. Innecesario. "Ambage, ambages, solas luzéa, unhagárria, [...] mengoagabeko solasak"
Urt II 17. � Barur egunean mengoa gabeko gauza debekatu iatea da mortal. Harb 175. Ez bide duzu [...]
mengoa gabeko beilla luzeegirik [hartzen]?. SP Phil 518 (He 525 behar gabeko).
mengoagarri. "Qui peut ou qui se peut diminuer, amoindrir, etc." H.
mengoakiro. "Menguadamente, sin crédito" Lar.
mengoakizun. "Qui l'on doit, qui est à diminuer, amoindrir, etc." H.
mengoakor. "Qui se diminue, s'amoindrit, éprouve du déchet avec facilité" H.
mengoarazi. "Attenuare facere, [...] meharrarazi, ttipieragin, mengoarazi" Urt III 54. "Comminuere" Ib. V 438.
mengoatasun. "État de ce qui est diminué, amoindri, décrédité (en parlant de la réputation des personnes et
valeur des choses)" H.
mengoatu (SP, Urt, H), menguatu (VocBN, H). �1. "Etxea mengoatuko da" SP (Dv traduce "la maison souffrira
(un dommage)"). "Comminuere, [...] beheratu, mengoatu, mengoarazi" Urt V 438. "Attenuare" Ib. III 51.
"Amoindrir, rendre moins fort" VocBN. "1. diminuer, amoindrir, faire éprouver du déchet. Alferkeriak
mengoatzen ditu onthasunik handienak, [...]. Faire contracter un vice, un défaut. Gaizki erabiltzeaz menguatu du
zamaria, [...]. Au moral, décréditer. Norbaiten omen ona mengoatzea, [...]; 2. intrans., se diminuer, s'amoindrir,
éprouver du déchet. Ingoiti iakiak untsa menguaturi dutuzu, [...]. Décréditer, éprouver du déchet. Behin
menguatzen den omena nekez bihurtzen da, [...]. Maiz saltzera atheratzen den gauza aldi oroz menguatuaz doha"
H. "1.º [...] Lur-meta hori ere mengoatuko dute, ils feront baisser ce tas de terre aussi; 2.º affaiblir. Urak arnoa
mengoatzen du, l'eau affaiblit le vin; 3.º [...]. Erori horrek mengoatu zuen, cette chute l'avait diminué; 4.º
discréditer. Gaixtakeriak ez du gizona mengoatzen baizik, la maladie ne fait que déshonorer son homme" Lh. �
Zer da mihi gaixtoaren / nihon ere parerik? / [...] Beso sendo baten fletxak / eztira hanbat bortitz. / Brasa goriak
eztiro, / hanbat mengoa hagitz. Hm 125s.
�2. (SP (sin trad.) � Dv y A). "Nihork enau mengoatzen hala egitera" SP (Dv traduce "personne ne m'oblige à
agir ainsi").
�3. Necesitar. "Verse necesitado. Etxea menguatuko da nitzaz Arch ms." DRA. � Bi mothikok, sakela hutsik, /
diru mengoaturik [...]. "Pressés d'argent". Arch Fab 177. � (Lar). (Part. en función de adj.). Necesitado.
"Menesteroso" Lar. � Hañ gogo hunez behar düzü izan menguatü eta praube nula ükhentsü eta aberats. Mst III
17, 2 (Ip besarkatü behar düzü gabezia eta praubezia).
mengua. v. mengoa.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
330