Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
ikhus eztezatenzát eta haién bizkarra bethiere makhur ezak. Lç Rom 11, 10 (TB makurt, Dv, BiblE mak(h)ur;
He, Ker mak(h)urtu; v. tbn. bizkarra makurtu en TAg Uzt 131, Basarri 128, Gand Elorri 158; lepoa makurtu en
BEnb NereA 123). Buruak ziotzoten / lurreraño makhurtu. EZ Noel 58 (tbn. burua makurtu en Cb Eg III 353, Izt
C 164, Dv LEd 157, Zab Gabon 105, Apaol 54, Moc Damu 21, Ag Kr 73, Urruz Zer 117, Altuna 10, FIr 192,
Laux BBa 8, Zait Plat 54, Onaind in Gazt MusIx 155, Alzola Atalak 68, Lab SuEm 187, MEIG I 145). Norat
baitzaude makhurtua, harat eroriko zara hiltzen zarenean. Ax 214 (V 143). Zuzenaren makurzeko, / eztu nihork
eskurik. Hm 45. Urreneko beatza inklinaturik edo makurturik. OA 12. Etxe bathian zimendiak goihera edo flako
badira, ihiki etxia makurtzen duzu eta lazter lurrerat erorten. AR 65. Ezin yá pausurik / emán ta makúrtzen, / ta
xoil akaiturik / sobra aldis erórtzen. LE Kop 44. Jesusen izenean guziak belaunak makur ditzatela. Mg CC 225
(tbn. belauna makurtu en Echag 97, Inza Azalp 133). Azkenean geratzen da balanza makurtua baietzera, baña ez
osotoro. AA II 210. Egun gustijan makurturik, laijia, atxurra edo beste gauzaren bat eskuban dabela. Astar II
20. Jesusek itzik ere esan gabe, makurtu eta beatzarekin lurrean eskribatzen zuen. Lard 413 (v. tbn. el mismo ej.
en Ir YKBiz 319). Izan zaite zure anaien Jaun eta makurtu bitez zure aurrean zure amaren semeak. Ur Gen 27,
29 (BiblE makur(tu); Dv, Ol gur). Auben kargak / makurtu zue lurreño zure Magestade Omni / potenta (Ibero, s.
XIX). FLV 1988, 147s. Emazu kullera bat zure pastatik, heda zazu ongi makhurtuz [zarthaina] sensu guzietan.
ECocin 43. Bai, jauna, ta gu makurtzen. Zartu ta kokotza luzatu ta sudurra ere bai. Sor Bar 41. Goibeltasun eta
barrungo illunaren kargapean makurtu eta loak artu zuen. Arr May 70. Deformatzea aldiz, formaren geroago
eta gehiago makhurtzea. Elsb Fram 61. Zer ote zen hobeki ikusteko, buruz beheiti etzan da edo bederen makurtu.
HU Aurp 73.
� (s. XX). Josepi egun hartan, makurtu ere omen zitzaion sudurra. Barb Sup 139. Ezpainak hirri maltzur batek
makhurtuak. Ib. 97. Lurrian belaunikatu zan eta zara-ganian makurtu zan. Kk Ab II 147. Autsi ziran basua / ta
iru platera; / neskatxa erne zegon, / makurtu zan bera. Tx B II 162. Ene Krau, zure lorea makurtu da! 'Ta fleur
est tombée'. Or Mi 120. Arbola txar batzu [...] doidoia xutik, makurtuak, bihurdikatuak, etsituak kasik beren
bizitze xuhurraz. JE Ber 40. Putreak ala darabiltz / jaso ta makur egalak. "Abajándolas". Or Eus 395. Berehala
makhurtu zuen pegarra eta edaterat eman. Zerb IxtS 21. Nola luzara sorbaldi-ginharrak azkarki makurtzen
diren eta pozoinak akhitzetik sortzen. Lf ELit 275. Theresaren gainean makurtu zen berriz. Mde HaurB 17.
Ikusten du Bizkarra lorrari makurtuko dio. Ol Gen 49, 15 (Ker, BiblE makurtu; Urt, Ur be(h)eratu, Dv jautsi).
[Pernando] kale baztar batian billau eban lenagoko bezela, lau ankan gañian makurtuta. SM Zirik 55.
Errainetarik poxi bat makurtua. JEtchep 29. Kapitaina lurrera makurtzen da, dirua hartzeko. Arti Tobera 289.
Pauso-otsa aditu det norbait korrika zetorrela ta baezpare baztertu ta makurtu egin naiz. PEBiz 129. Orduantxe
bear duzu goldearen gaiñean makurtu. Ibiñ Virgil 74. Makurtu zan lurrerutz. Etxba Ibilt 489. Gazte maiteak
makurturikan / Obispo Jaunan aurrean. Lasarte in Uzt Noiz 112. Lotsatuta zegola antz-eman zion, burua bulargaiñera
makurtua zualarik. Berron Kijote 226. Argi-oihaleko irudi horietako batek besoa luzatzen duenean,
makurtu egiten omen gara. MIH 328.
v. tbn. Gç 45. Mong 588. CatLav 104 (V 58). Lg I 212. DurPl 69. CrIc 50. Añ EL 1 194. VMg 79. JJMg BasEsc
58. It Fab 123. Laph 15. Xe 299. AB AmaE 349. A BeinB 89. AzpPr 37. JanEd I 38. Azc PB 31. Itz Azald 9.
Goñi 30. Echta Jos 246. EusJok 38. ArgiDL 71. Jaukol Biozk 12. Alz Ram 91. Otx 56. Lek EunD 49. Anab Poli
35. Bilbao IpuiB 113. And AUzta 135. Osk Kurl 153. Izeta DirG 56. NEtx LBB 56. Azurm HitzB 61.
� (Con reduplicación intensiva). � Makur-makurtua zegon ta etzezaken iñolaz ere gora begiratu. Ir YKBiz 289.
� (Fig.). � Euskaldun danok makurtzen gera / Campion baten aurrean. Basarri 52. Gizonak botere al-guztidun
orren aurren makurtzea besterik eztu. Vill Jaink 173.
� (Urt I 81 (-kh-), Añ (G), Izt, H (+ -kh-)). Inclinar(se), hacer(se) propenso a. (Complemento con suf. -ra o -
rantz, salvo en Moguel (-rako) y Añibarro (-teko)). "Propenso, [...], makurtua" Añ. "Aficionado, inclinado,
makurtua" Izt. "Inclinados a lo malo, makurtuak gatxera" Ib. � Bata berzeari preferitu gabe, deus egiten
eztuala alde batera makhurtuz. Lç 1 Tim 5, 21 (He makhurtuz). Apostolu saindua / zeure orenetara / beharria,
othoi, makhur / ezazu kantetara. EZ Noel 147. Bekatutara lixturtua eta makhurtua baita! SP Imit I 22, 6 (Pi
makurtuta; Leon lerratu). Griñarekin gelditu ziran gaitzeronz makurtuak. Ub 9. Naturaleza berriz txikitatik
makurtu edo obendua dago gaitzerako. Mg CC 113 (en CatElg 157 deungarako makurtubak). Jaungoikoa berez
beti dago prest ta makurtua pekatariari parkatuteko. Añ MisE 178. Atsegin lizunetan etzera ala aspertzen, zeren
aetara makurtua dagoan zure borondatea. AA I 405. Eguneroko oarikasteak darakusgu, gizona, norbera
eredutzat artu-ta besteak epaitzera makurtzen dala. "Se inclina". Zink Crit 46. Makurtu egizue zeuen biotza
umiltasunagana eta gozotasunagana. Itz Azald 182. Obenerantz makurtzen gaituan oitura gaiztoa. KIkV 59 (v.
tbn. el mismo ej. en KIkG 41). Gu gerenaz gaitzera makurtuak gaude. Ir YKBiz 138n. Zure biotza gizonengana /
makurturik ikusten da. Gand Elorri 165. v. tbn. Mb IArg I 293. Dh 70. Gco I 447. JJMg BasEsc (ed. 1845), 254.
Ur MarIl 104. Arr May 122. ArgiDL 110. Pi Imit III 50, 6. Or Aitork 175. NEtx LBB 23.
� Encoger(se), empequeñecer(se). � Artzaiñ batek arratsean / bere ardiak kondatzean, / aurkitu zuen kontua /
goizaz geroz makurtua. Gy 321.
�2. (V, AN, L ap. A). Pervertir(se), corromper(se), estropear(se). AxN explica korronpi (437) por makurtu. � Ez
aiz Iaunaren bide xuxenén makhurtzetik geldituren? Lç Act 13, 10 (Dv makhurraraztetik, Ker, BiblE okertu).
Han xuxentzen eta garbitzen da, zer ere bertzenaz eta nondik nahi makhurtu eta lizundu baitzen. SP Imit III 52, 4
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
33