Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
[Ume] txiki, mengel, indarge ta makalak. Ag G 73. Amilla mengelak sorbaldan. Ib. 82. Gizaseme mengel oni, zer
agintzen didazu egiteko? Zait Sof 135. Gorputzak aisago zegion men gogoaren naikari mengelari.
"Tenuissimae". Or Aitork 201. Baso, erreka, zelai... oro itzal. / Gizabidearen gaiak mengal. B. Aurre Apraiz
Olerti 1959, 201. Euli mengel ta buztarri mingarridunok. Erkiag BatB 40. Seska mengelez basa doiñu bat iotera
saiatuko naiz. Ibiñ Virgil 48. � (Uso sust., tras gen.). � Orretxegatik galdu zun bizkaitarrak liskarra; ez noski
bere besoaren mengelez, ez kemen gutxiagoz. SMitx Unam 32.
2 mengel. "Tocino de la hijada [sic] (V-ger)" A Apend.
mengeldu (V-m, AN-larr). Ref.: Asp Leiz y Leiz2; Zubk Ond. � "Debilitarse" Asp Leiz. "1) achocharse; 2)
cogerse media borrachera. Mengelduik atera zien ostatutik" Asp Leiz2.
mengelto. � Dim. de 1 mengel. � [Xirimiri], laiñoen aurtxo mengelto. Gand Elorri 60.
mengenillo. "Insustancial, apocado. Orren anaia mengenillo samar bat zuan da fraille sartu zuan Arantzazun,
gerria akabau zanian" Elexp Berg.
mengila. v. mingila.
mengo (V-gip), mengu (V-gip). � "Mengo, méngua, mengu txaarra dxakok, (la) pega: deseo de vengarse.
Bauko méngua, eztauko ménguik, no tiene intención (?) de vengarse" Iz ArOñ.
mengo. v. mengoa.
mengoa (BN-mix, S ap. A; SP, Lar, Añ, Gèze), mengo (Sc ap. A), mengua (VocBN, H (BN, S)). �1. Necesidad,
menester; falta, carencia. "Besoin, nécessité. Zer mengoa duzu iakiteko?" SP. "Menester, bearra, mengoa,
premia" Lar. "Mengua, falta de alguna cosa" Ib. "Necesidad de lo que hace falta" Ib. "Mengoarik aurkhitzen
baduzu zure diruan, si vous trouvez quelque manque dans votre argent. Mengoa handia du onthasunean,
egitekoetan, il a une grande diminution [...]" H. � Tr. Documentado en Leiçarraga, en autores septentrionales de
los ss. XVII y XVIII y en Duhalde (cf. tbn. infra MENGOA HANDITAKO en Duvoisin y MENGOAN en
CatS). La forma mengua la emplean Maister, CatS e Inchauspe. � Gure egiteko eta mengoa orotan aiuta
gaitzán. Lç ABC B 6r. Eztute ioaiteko mengoarik. Lç Mt 14, 16. Ikhuzia denak eztik mengoarik oinak ikhuz
ditzan baizen. Lç Io 13, 10. Krist mengoa gabe hil izan da. Lç Gal 2, 21 (He alferrik). Arimentzat gure othoitzak
entzun etzatzu aurthen. / Beregainki adizazu Iaun ona oraingoa, / eta sutik libra zazu handi duen mengoa. EZ
Man II 98. Mengoa gabe [...] zin egitea da mortal. Harb 165. Ordenakoek bere manamenduak begiratuko
dituztelako botuaren azpian mengoaz kanpoan ez begiratzea bekhatu mortal egiten dute. Ib. 448. Barur eguna
mengoa gabe hautsten dute. Ax 56 (V 37). Zer mengoa nuen nik, egiteko hautan sartzeko? Ib. 282 (V 188). O
ezpazendu sekulan mengoarik iateko, edateko edo lo egiteko. SP Imit I 25, 9 (Mst menguarik). Eztuzu mengoarik
nihork irakas diazazun. SP Imit III 50, 6. Mengoarik eta premiarik gabe. ES 185. Gure flakezia eta gure ajütü
mengua. Mst XVIII. Bere menguaren araur Jinkuaren graziaren sokhorriaz lagüntiak. Ib. V. [Ene hitzen] mengua
handi bat ükhenen düzü. Mst III 3, 4 (Ip hen beharra). Mengua dit, zük azkar eta konsola nazazün. Ib. 5, 2 (Ip
beharra badit). Mengoarik gabe bertzei kontra jarriz. Dh 144. � (Ht VocGr, Lecl). "Raison, mengua, zuzena;
[...] quelle raison avez vous là, zer mengua duzu zuk han; quel intêret avez vous, zer mengua duzu" Ht VocGr
413. � "Mengua, véase descrédito, mengoa" Lar. � "Défaut, vice. Mengoarik gabeko zaldia, cheval sans défaut"
H.
�2. (BN-ciz ap. A Apend; Gèze � Dv, H (S)), mengua (S ap. Lrq). "Désir" Gèze. "Envie" Ib. "Zer mengua düzü
jateko?" Arch ms. (ap. DRA). "Zure mengoari ihardetsiko zaio, on répondra à votre désir" Lh. "Désir dévorant
d'un aliment, d'une boisson (seul sens restreint de ce mot, dans la contrée)" Lrq. "Apetito" A Apend. � Ohoinek
[...] / diruaren zeiniaz / eta haren mengoaz / mando diruduna dute baratzen. Arch Fab 79. Emaiten beitü jateko
mengua. Ip Dial 69 (Dv yateko gogoa, It jateko zalea, Ur jateko gogua).
- MENGOA HANDI IZAN. "Mengoa handi da, il importe fort" Dv.
- MENGOA HANDITAKO. Muy necesario. � Hain inportanzia eta mengoa handitako ebanjelio huni
iarreikiteaz eta behatzeaz errekeiturik eztugu eginen? Lç Adv ** 6r. Oi Jauna, egia hau zeinen den egia eta
mengoa handitakoa! Dv LEd 126 (Cb Eg II 66 zeñ inportantea au!). Mengoa handitako gauzaz mintzatzera
nohakizu. Dv Lab 365. Gauza aski mengoa handitakoa da xehetasunetan sartzekotzat. Ib. 311.
- MENGOA IZAN. a) (Trans.). Necesitar. � Gure ogiaren bakez iateko behar eta mengoa ditugun gauza guziák
emaiten drauzkigualarik. Lç Ins A 3v. Gure loa ezten [...] soberanziatako [...] baina solament gure naturaren
frajilitateak mengoa duenaren araura. Lç ABC B 4v. Eztitarzünaren handitarzünak ahatz erazitzen zeien
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
329