Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
kontsola. Xa Odol 261.
- DEN MENDREN (H), DEMENDREN (Chaho), DREMENDEN, DREMENDREN (Chaho). a) (El) menor, (el)
más mínimo. "Une petite quantité, la moindre quantité: den-mendren, -a, ce qu'il y a de moindre. [...] On dit
aussi bien dremendren" Chaho. "Diru den mendrenik balin baduzu, eman diezadazu, si vous avez le moindre
argent, donnez le moi" H. � Tr. Hay den mendren en Chourio, Maister, MarIl, Jauretche, J.B. Elissamburu,
Zalduby, Inchauspe, Etchamendi, Mirande y Etchepare de Jatsu; demendren en ChantP, Arbelbide, Darthayet,
Oxobi, Constantin y Zerbitzari y, junto a dremenden, en López y Eguiateguy (que emplea sobre todo dre-), y
sólo dremenden en M. Elissamburu y Zubiri. � Ni naiz zure zerbitzarietan den mendreena. Ch III 3, 6. Den
mendren indarrak eta bühürtziak eitz erazitzen diztadazü, eta faltala erorten nüzü. Mst III 55, 3 (SP apur, Ch
den xumeena, Ip txipi). Demendren tentazionen aiziak egozten eta eremaiten gitizi. AR 290. Sofritzeko
dremenden parada heltzen bazee. Ib. 26. Meskabü demendrenaz bihotza flakatzen zereitzaner ta marrakaz
doakaberik eztiela diroiener kasü dremendenian. Egiat 161. Eztezagün lohizta gure gloria bizio aurritu dereikien
dremendenaz. Ib. 201. Begira zaitzala bekhatuaren notha den mendreenetarik. MarIl 28. Ez du egundeino
okasionerik den mendrena eman haren urratzeko. Jaur 384 (387 den mendreenetan). Egündano ükhen banü
demendren leiñhüria [Agotena] / enündüzün ausartüren begila so'gitera. ChantP 174. Beldurrez den mendren
harrabotsa eginez. Elzb PAd 71. Hi denmendren haizeak / hauka hor etzanik. Zby RIEV 1908, 771. Demendren
gogoeta lohiak harritzen du. Arb Erlis 6. Versaillako bilzarreak ez zuela dremenden podorerik izigarrikeria
horien egiteko. Elsb Fram 61s (v. tbn. 157). Mariak ez zian üzten grazia hetarik den mendrena galtzera. Ip Hil
197s. Ez dut zure orhoitzapen seiñale demendrenik izatu. Darthayet Manuel 412 (ap. DRA). Bainan bihotz
batean ez demendren herrik, / ez eta solasetan sobera... bipherrik! Ox 181. Demendren ükorik gabe,
Haritchabaletek ihardetsi zeron: "Apez nintzan". Const 27. Dremenden makurrak iduri zitzaizko [laborariari]
nahigabe haundi baten heinekoak. Zub 122. Barnea bezain eder / gaineko axala, / ez dezoket atzeman / den
mendren itzala. Etcham 214. Den mendren lotsarik gabe. Mde HaurB 98. Denmendren haize kolpean lurrerat
heldu ziren. JEtchep 55s. � Den emaitzarik mendreena, estima zazu handi. SP Imit II 10, 5 (Ch xumeena).
b) Una pizca. Cf. DEN MENDRENA. � Eta otseina, sorbaldak den mendren eraikiz alde egitera zoalarik,
gaineratu zuen: [...]. Mde HaurB 49.
- DEN MENDRENA (H), DEMENDRENA. (En) lo más mínimo. "Den mendrena eztu entzun nahi izan, il n'a
voulu écouter le moins du monde. Eztut den mendrena iatekorik, je n'ai pas du tout d'aliments" H (s.v. mendre).
"Den mendrena higi baladi, s'il bougeait tant soi peu" Lf Gram 330. � Baiña den mendrena bere begiak
apartatzen badituzte. Tt Onsa 66. Beretzat osoki dagonera, dremendena eztiala ihurentzat haren adiskidegoak
habiarik. Egiat 213. Lotsak eztereioke dremendena ikhara emaiten. Ib. 255. Ez dezakegu onhets den mendrena,
eta memento batentzat ere, Maria bekatuaz zikindua izan zaitekela. Lap 171s (V 76). Guziz Eskualdun zainik ez
dik den mendrena. Zby RIEV 1909, 233. Hitzemana ba, biharko sendatzen banaiz; bainan ez, den mendrena,
gaur itzul balakiat min pitta pitta bat. Barb Sup 35.
- DEN MENDRENEKO (T-L), DEMENDRENEKO. (Adnom.). "(Le) moins" T-L. � Sekulan ez da izanen hura
baithan [...] ez hutsik, ez den mendreneko inperfekzionerik. MarIl 78s. Bere idi gaizoetarik bati eman
demendreneko txista bat. Eskual 11-4-1913, 2. Etzion nihork demendreneko errenkurarik aditu halere. Zerb IxtS
60. Borrokan berriz hasteko den mendreneko gogorik ez zuten gehiago. Lf Murtuts 18. Den mendreneko thonak.
Etcheb MGaric 34. Ixtudiant guziena da bere profezur, nausien ongi zorkatzea eta dremendeneko lokiarik
hatxemanez geroz [...] haste balentriaka nihunereko gezur, eskarnio, espantu-ta karkailak! Etcheb Obrak 118.
- DEN MENDRENIK, DEMENDRENIK. (Con negación). Ni lo más mínimo, en lo más mínimo. � Khorpitza
etzen, sükre undarrer esker, demendrenik ere ürrintzen hasirik. Eskual 3-4-1908, 3. [Ardoa] ona zen, arras ona,
den mendreenik urtatu gabekoa. Barb Sup 131. Den mendrenik kexatu gabe. Ib. 38. Libertitzeko, ihur
demendrenik kolpatü gabe erraiten den gezürra ez da arauz bekatü handia. Const 20. Hitaz dremendenik
trufatzea etziak gogoratu ere. Zub 50. Lan hartarik den mendrenik ez gero galtzeko. Barb Leg 61. � Mendiez bi
aldetako eskualdunek ulertzen ahal duten errexki [bere eskuara], dremendenik neketasunik gabe. Zub 94.
- MENDREENA. Lo mínimo, como mínimo. � Eta kausituko duzu baxa-marean khanalean mendreena 3
brasa. INav 20.
- MENDRENEKO. (Adnom.). (El) menor, (el) más mínimo. � Ez da mendreneko dudarik. Herr 22-10-1959, 1.
- MENDRENETIK. Por lo menos. � Ezpadirozu boztarioreki, mendrenetik pazentziareki soferi ezazü. "Ad
minus". Mst III 57, 2. Mendrenetik aments hori dateke iseiüñu hunen egiliak [...] zuretako galthatüren dian
grazia. Mst XXII.
- MENDREN MENDRENA. (El) menor, (el) más mínimo. � Eztit merexi konsolazionerik mendren mendrena.
Mst III 52, 1 (Ip den konsoliorik txipiena). Oro zuriak dütüzü eta zü gabe ezin ihurk ükheiten ahal dizü mendren
mendrena. Ib. 22, 2 (Ip deüs).
- MENDREN MENDRENAREN ERE. En lo más mínimo, ni lo más mínimo. � Bena bazikit eta aithortzen dit
eztirodala, mendren mendrenaren ere, behar den eskerrik eman. "Nec pro minimo puncto". Mst III 22, 1 (Ip
enizala haizü zure hunki txipienaren ere behar bezala esker emaiteko).
� mendre. "Mendre según Araquistain significa agalla (?) del atún y parece puede significar los menudillos de
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
323