Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
- MENDI-ERRESKADA. Cordillera, cadena montañosa. v. mendilerro. � Pirineoetako mendi-erreskadeak. A
BeinB 35. Artxanda-mendi errezkada guztia karlistena zan. Kk Ab II 46.
- MENDI-ERROITZ. Precipicio. � Azken Judizioko mendi-erroiza iduri zuen toki hartan guzian: ez lore bat, ez
arbola ihartu bat. Barb Piar II 139.
- MENDI-HERRONKA. "Mendi herroka (Sc), cordillera" A.
- MENDI-ERTZ, MENDERTZ (V-gip ap. Iz ArOñ). a) "Horizonte" Iz ArOñ. � Eguzkijaren zati bat dakust /
mendi ertzetik urtena. Enb 48. b) Mendi-ertzeko gaztia arratsak dakar geldiro. "El joven que vive junto al
monte". Laux BBa 32.
- MENDI-ESPALDA. "Ladera superior de un monte. Azkonabittan, mendi-espaldan dauke piñurixa" Elexp
Berg.
- MENDI-ESTUNTZA. Neol. creado por AG en 1897. Cordillera. � Bizkargittik Barrikarantz zabaltzen dan
mendi-estuntza edo kateko ganera. AG 1487.
- MENDI-ETXE (V-gip, G-azp-to). Ref.: A; Iz ArOñ. "Casa de aldea" A. "Caserío apartado" Iz ArOñ. �
Aldegin zuan lapur gaiztuak orduan bere mendi-etxera. Bv AsL 149.
- MENDIEZ ALDE HAU. (En casos locales de decl.). Lugar aquende los montes. � Barbier mendiez alde
huntarik eta bertzetik Domingo Agirre. JE Ber 100. Ihesi joan da joan ama; / laster mendiez alde huntarat
besoetan baderama. Iratz 26.
- MENDI-FAMILIA. Familia de monte, de campo. � Kaletan gañezkatu baño-len / millaka mendi famili.
Basarri 130.
- MENDI-GAILUR (V-gip ap. Elexp Berg). Cima, cumbre, alto del monte. "Cresta del monte. Lenengo mendigaillurra
artu giñuan eta gaiñik gain joan giñan tontorreraiño. Zenbaitek tontor, punta zentzuan ere badarabil"
Elexp Berg. v. gailur. � Mendi gallurrak zuriz jantzirik. Enb 106. Mendi-gallurren batetik bera botateko
asmotan egon. Bilbao IpuiB 86. Naiz errekaldeak, naiz mendigallurrak. Munita 111. Sisiforen arkaitza alegia,
mendi-gaillurrera iaso eta berriz maldan bera erortzen zena. Ibiñ Virgil 106. v. tbn. Ag AL 52. Otx 110. FIr 166.
Ldi IL 29. TAg Uzt 95. Mde Pr 304. Erkiag Arran 94. MAtx Gazt 39. Ugalde Iltz 14. Arti MaldanB 190. BEnb
NereA 160. Basarri 11. Onaind in Gazt MusIx 149. Salav 79. NEtx LBB 338. Uzt Sas 63. BiblE Gen 8, 5.
- MENDI-GAIN (gral.; Urt V 339, VocB), MENDI-GANE. Ref.: A; Lh; Lrq; Etxba Eib; Elexp Berg. Cima,
cumbre, alto del monte. v. MENDI-BURU, M.-PUNTA. � Tr. Documentado en autores de todas las épocas y
dialectos. � Ezin estal daite zibitate mendi gainean iarria. Lç Mt 5, 14 (TB mendi gain batean, Dv, Ur, Ip, Ir
YKBiz 120, IBk, IBe mendi gainean; Ol, Ker mendi-tontorrean, Leon mendi kaskoan). Alfer ihesi egiten zuten
mendi gañera. EZ Man I 95. Jesusek mendi gainean egin izan zuen prediku guziz ederra. Lg II 149. Eramaten du
mendi gaiñ guziz goi batera. AA III 548. Gatzagako mendi gañetik Ondarribiako Higer-en bukaeraraño. Izt C
24. Mendi gañ batean [...] sakrifikatu zezala. Lard 24. [Haritza] ongi heldu da zoletan eta maldetan, bainan ez
mendi gainetan. Dv Lab 317. Joan ziran mendi gañeraño. Zab Gabon 90. Artzaiak mendi gañetatik jeisten dira
kantari. Sor AKaik 111. Behar zuen garreiatu gurutze dorphe bat mendi gain hartarat. Jnn SBi 6. Ardien biltzera
helduak direlarik mendi gain batetarat. JE Bur 150. Olibeteko mendi gañean eseririk. Inza Azalp 80. Urkiolako
mendi gañeko / eleizatxuan. Enb 151 (v. tbn. 175). Jo zuten mendi gain bat nondik ikusi bai zuten Magdalena
iria. FIr 152. Nola artaldeak yausten dituzten mendi gainetako alapidetatik. Zub 97. Bidea, mendi gañean zijoan,
iru milla metrotikan gora. JAIraz Bizia 81. [Aritz txurtendunak] mendi-gañak naiago tarteak baño. Munita 44.
Mendi gañeko bake-bizitzaz / ondo ausnartzen badogu [...]. BEnb NereA 115. Mendi gaiñik-gain miruak egan.
Ib. 40. Mendi gaiñeko aize bigunetan murgil. Onaind in Gazt MusIx 147. Mendi gaiña zapaldu zutenean [...].
NEtx LBB 160. Jazdanikan aurtenerat bortitza zaut mendi gaina, / geiago luzaz ez nitaite izan lehengo artzaina.
Xa Odol 104. Frutua duten zugaitzarekin / ornituta mendi-gaiñak. Uzt Sas 287 (v. tbn. LEG II 307).
v. tbn. SP Phil 482. Mb IArg I 368. Ub 41. VMg 74. Gy 73. Hb Egia 80. Zby RIEV 1908, 757. Elzb Po 202. AB
AmaE 25. Arb Igand 67. Ag Kr 46. Barb Sup 37. EusJok II 137. Ox 91. Jaukol Biozk 93. Kk Ab II 41. Etcham
186. Ldi BB 18. Lek EunD 22. Or Eus 85. TAg Uzt 278. Iratz 135. EA OlBe 39. SMitx Aranz 59. Akes Ipiñ 31.
Anab Poli 115. Osk Kurl 83. Ibiñ Virgil 56. Casve SGrazi 20. Mendigane: Echta Jos 39. Alzola Atalak 46.
- MENDI-GALDOR, MENDI-GANDOR. Cima, cumbre, alto del monte. v. galdor (2). � [Eguzki indargetuak]
azkenengo argi-orratzak mendi gandorrari sartzen zegoan. Ag G 281. Iturriotzko mendi-galdorra menderatu
zuenean [...]. TAg Uzt 84. v. tbn. Or Mi 100 (mendi-galdor).
- MENDI-GANGAR. Cresta de monte. � Agertu da edurra mendigangarretan. Alzola Atalak 79.
- MENDI-GARAI (V-gip, L, BN, S). Ref.: Lh; Etxba Eib. "Cime, sommet" Lh. "Mendi-garaixan agiri da
Elgeta, Ubedatik beittuta, [...] en lo alto de un cerro" Etxba Eib. v. MENDI-GAIN.
- MENDI-GIRO. a) Atmósfera de campo, de montaña. � Egualdi ozkarbiagorik, mendigiro jatorragorik nekez
topa zitekean urteko egunetan. Etxde JJ 10. Mendigiro garbiak gogortutako morrosko [...] zaintsua. Ib. 14. b)
Ambiente de la montaña, del campo. � Euskal herriko mendi giroa irakurleari sumarazi nahi diogunean. MIH
115.
- MENDI-GIZON (H), MENDIKO GIZON. Hombre de la montaña, de campo. � Azkenean mendiko / gizon
basatiak / egi au sinistatzen / oi dute guztiak. It Fab 160. [Azoka eta demetan] agertzen da gure mendi-gizona
bera dan bezela, batere estalki gabe. Ag G 80. Jainkoak zu kaletar ez baiño mendigizon egin zinduala. Mok 10.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
311