Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
68. Begira nolako makurkeriak asma litzakeen zenbait lanbidetan luzaroan aritzeak. MIH 216. v. tbn. Eguzk
GizAuz 149. Mde Pr 164. Larrak EG 1959 (3-6), 243. Makurkeri: Bilbao IpuiB 29. Zait Plat 69. Erkiag BatB
101. NEtx LBB 117.
�2. (-kh- A � Dv, H), makurreria (-kh- Dv). "Dissension, brouille" Dv. "Holakoetarik ezta igurikitzeko
makhurkeriarik baizen, de telles personnes il n'y a à s'attendre qu'à des écarts, des désagréments, des torts, etc."
H.
�3. Inclinación, propensión (marcada negativamente). � Beren makurkeri gaiztoetan jarraiki utziak balegozke
egiazko mamuak izango lirake. "Malas inclinaciones". Zink Crit 42 (v. tbn. 46). Umeari makurkeriak eta aztura
gaiztoak eskuratzeko ta dituan gaitasunak aunditzeko, laguntza egokia eman bear zaio. JBDei 1919, 261.
�4. makurkeri. Reverencia (peyor.). � Burubaz makurkeri batzuk mendiko erara bakandereari egiñez, juan
zan. Otx 148.
- MAKURKERIAZ. Con maldad, perversamente. � Mattinek bota zion Piarresi makurkeriz: Oroi adi beiak
jeixteaz. Etxde JJ 28s. Erailleak baiño erru geiago du makurkeriz eta txarkeriz gizona ortara bultzatzen dunak.
Ib. 198.
makurketa. � (En la expr. makurketan ibili 'andar agachándose'). � Ez daude gerri oiek makurketan ibiltzeko!
Ugalde Iltz 57.
makurki (B; H; -kh- SP, Dv, H, VocB). Ref.: A; Izeta BHizt2. �1. Perversamente, malvadamente. "Makhurki
minzatzea" SP (sin trad.). "De travers. [...] Makhurki ibiltzea, aller contre la droiture" Dv. "Pésimamente" VocB.
� Makhurkiago ez ditake arrazoina. Elsb Fram 158. Engrazi [...] Xalbati emana zegon eta bazekin beregana
arrimatzen saiatu orduko makurki zapuztuko zula. Etxde JJ 169. �2. makurtuki. Agachando (la cabeza). �
Arnasa artuz, buru makurtuki, elkarri eltzen diote talka-ots aundiarekin. Or Mi 58.
makurkiro. Harriet remite a makhur.
makurkizun. "Makhur-, makurkizuna, qui doit être penché, incliné, dévié, fléchi, courbé" H.
makurpizle (-khurph- L? ap. A � Dv). � "Brouillon, celui qui suscite des différends" Dv. "Reñidor,
camorrista" A.
makurraldi (c. sg. A; Dv (-kh-)). � "Accès de brouillerie, accès d'humeur, de déraison" Dv. "Acceso de mal
humor, de perversidad, de desaveniencia, de mal tiempo, de postración" A. � Ik eztuk irañik jaso ta
makurraldirik eraman. Etxde JJ 118. Jasan azi zion makurraldiari erantzuna eman naiez, ozpiñezko itz oiek bota
zizkon. Ib. 76.
makurrarazi (-kh- AN, L, BN ap. A; Urt IV 216, Dv), makur-arazi, makurrarazo. � Tr. Documentado en
textos meridionales del s. XX (tbn. en LE Urt, ed. de Iturriaga), y en los septentrionales Haraneder, Larreguy,
Mihura y Duvosin. Hay makur(r)arazi en los textos septentrionales y en Orixe, Iraizoz, Eguzkitza y Etxaniz;
makur(r)erazi en Mirande y en un ej. de ZArg; makurtu-erazi en T. Aguirre y Zaitegi; makurrarazo en Lizarraga
de Elcano; makurtu-erazo en Arriaga; makurtuarazi en Ibiñagabeitia; makurtuazi en Etxaide y makurazi en
Estonba. En DFrec hay 2 ejs. de makurtarazi y 1 de makurrerazi.
�1. Desviar, apartar. "Détourner, faire dévier. Bide onetik makhurrarazi du, il l'a détourné de la bonne voie" Dv.
"Desviar, apartar" A. � Perfekzioneko bidetik gu makhur-arazteko gai badire. He Gudu 156. Makhurrarazten
dituzte garbitasunetik. He (ap. A; lo recoge tbn. Duvoisin, quien copia makhurrazten).
�2. + makur-arazi, makurrerazi, makur-erazi, makurrerazo, makurtarazi, makurtu-arazi, makurtu-erazi,
makurtu-erazo, makurtuazi, makurazi. Hacer inclinar, hacer agachar. � Orga zaramaten idiak iziturik,
makhur-arazi zuten aphur bat arka. Lg I 300. Burua ertxi ta makurtu bear izan zuan. Makurtu zuan bai, baño
apezai ere makur-arazteko asmoz. Eguzk RIEV 1927, 427. Arkozko ta sasitartetik, bakar bakarrik igotzen da
gora ta gurutzeak makurrarazten du. Or Mi 81. Guztioi bildurrez buruak lurreruntza makurtu-erazi zizkigun.
Zait Sof 168. Makur-erazten zituen parkeko zuhaitz ilunak. Mde HaurB 5. Kakazteraño makurtuaziko zun bere
anaiaren bitartez. Etxde JJ 118. Gero atsoa zut-zuti jarri zan, lurrerantz makurrerazten zuen pisu aztuna
norbaitek arindu bai-lio. ZArg 1958, 4. Makurrerazo egiozu lepondoa mutikoa dan artean. Ker Eccli 30, 12 (Dv
malguarazi, Ol makurtu). Uztarriaz eta uhalaz makurrarazten da idiaren lepoa. BiblE Eccli 33, 27. v. tbn.
Makurtu-erazo: Arriaga Lekob 29. Makurazi: Eston Iz 161. Makurtuarazi: Ibiñ Virgil 117. Makur-arazi: NEtx
LBB 32. � (Fig.). Someter, doblegar. � Bere ispirituba makurarazten du fedearen ustarriaren azpian. Mih 38.
Senarra bere nahikerietara makur erazirik. Mde Pr 168. Ene senditzeko manerarat makurreraziko ditudala. Ib.
64. v. tbn. TAg Uzt 121 (makurtu-erazi).
�3. (Fig.). Torcer, corromper. � Ez haiz baratzen Jaunaren bide zuzenen makhurraraztetik. Dv Act 13, 10 (Lç
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 31
mende.