Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
ta alako mendekuak, zeren ala egiten da mendekoso aurra (115). LE-Ir (s.v. azitze). Alemanak beitira /
españulak bezala, / bere pekuen mendekus. Etch 478 (tbn. en Etxde JJ 271). � (Forma con palat. expresiva). �
Ez daitezela izan hain mendekoxoak. PPer Egunk 22-10-1991.
mendekoste (L, BN, S ap. A; SP, Urt I 344, Ht VocGr, Lecl, Arch VocGr, Dv, H (L, BN, S)), pentekoste (ph- S
ap. Lh; Gèze), pentekostes, pentakoste, phintakoste (Sc ap. A). � (Día de) Pentecostés. Cf. pentekoste en
Echaide Orio. � Tr. Documentado desde Leiçarraga en la tradición septentrional; son menos frec. los ejs.
meridionales. Mendekoste es la forma propia de la mayoría de los autores septentrionales no suletinos (tbn. en
Orixe, N. Etxaniz e IBe). Hay pentekoste en autores suletinos (con aspiración en CatS e Inchauspe, y junto a
pentakoste en UskLiB), en los labortanos Etcheberri de Ziburu (Eliç XXXVIII), Argaignarats (DevB 243),
Gasteluçar (95) y Haraneder (en éste junto a mendekoste), y en los meridionales KIkV (78), KIkG (63), Iraizoz
(YKBiz 102), Olabide, Orixe y Kerexeta. Hay pentekostes en Aguirre de Asteasu (II 44), Lardizabal (522),
Arana, Inza e IBk. � Egonen naiz Efesen mendekoste arteno. Lç 1 Cor 16, 8 (He Pentekoste, TB, Dv, Bibl, IBe
Mendekoste, Ker Pentekoste, IBk Pentekostes). Bazkoz, mendekostez eta eguerriz kofesaturik. Ax 533 (V 343).
Mendekoste aitzineko astea. Dh 64 (v. tbn. Laph 153 mendekoste aitzineko). Pentakoste ondoko lehen igantian.
UskLiB 189 (153 pentekoste). Mendekoste bezpera eguna. JesBih 402. [Yuduek] Sinaiko mendian ardietsi legea
gogoratzen zuen mendekostek. Hb Egia 5. Mendekoste ondoan. CatJauf 109. Mendekoste arratsez. Ox 25.
Mendekoste gereziak, zer gerezi onak! Lehen gereziak. JEtchep 18. Mirakuluz mintzatu ahal izan dela
apostoluak mendekostez bezala. Ardoy SFran 301. v. tbn. Harb e) 5r. Hm 186. CatLav 148 (V 76). Jaur 196.
HerVal 144. Zerb IxtS 97 (115 mendekozte). Pentekoste: Bp II 70.
� (Pl.). � Pentekostetan, Bera zerura igon eta amargarren egunean [...]. KIkV 35 (KIkG 23 pentekostetan).
Arnas Saindua mendekostetan / Kristoren bidez bialdu. "El día de Pentecostés". Or BM 54. Pentekostetaraño,
berriz, Epeson egongo naiz. Ol 1 Cor 16, 8.
- MENDEKOSTE EGUN, MENDEKOSTEKO EGUN. Día de Pentecostés. � Eta ethorri zenean Mendekoste
eguna [...]. Lç Act 2, 1 (TB, IBe Mendekoste egun, Ol, Ker Pentekoste egun, IBk Pentekostes-egun). Konplitu
zirenean Mendekosteko egunak [...]. He Act 2, 1 (Dv Mendekosteko egunak). Mendekoste eguna zen egun hura
zeintan Jainkoak eman baitzioten Israeltarrei bere legea. Jaur 197. v. tbn. Harb 53. Mat 281. ES 393. CatLav 54
(V 35). CatLan 48. JesBih 469. CatLuz 31. Hb Egia 97. Lap 289 (V 132). CatJauf 30. Zerb IxtS 97. Pentekoste
egun: EZ Noel 143. CatS 105 (ph-). Ip Hil 189 (ph-). Pentekostes egun: Inza Azalp 84. Pentakoste egün: UskLiB
187.
- MENDEKOSTE FESTA, MENDEKOSTEKO FESTA. Fiesta de Pentecostés. � Phentekosteko bestaz. CatS
105 (tbn. 105 Phentekoste b.). Mendekoste bestetan. Or Poem 552. v. tbn. Mendekoste besta: Harb e) 6r. Bordel
77. NEtx LBB 169. M. pesta: ChantP 308.
- MENDEKOSTE PAZKO. Pascua de Pentecostés. � Asensio ta Pentekostes Pazkoa bitartean. Aran SIgn 75.
Pentekoste Pazkoatik Irutasun egunera. Or MB 31.
- MENDEKOSTE ZAHAR. "(BN-mix), domingo siguiente al de Pentecostés" A.
mendekotasun (H), menpekotasun (H), menpekotarzun, bendekotasun. � Servidumbre, sumisión.
"Dépendance, servitude" H. � Faraonen mendekotasuna edo katiberioa. Gco I 277. Bakartadea ta
mendekotasuna dira eginbiderik [...] eragillena semealaben aziera onerako. Itz Berb I 170. Sozietate
lagüntzalen eta intres hen artian, bada gehiengua eta menpekotarzün bat zuintan arrazu-küntiak behar beitü
bethi aitzinian ebili, bihotz-küntiak undotik. ArmUs 1907, 109 (ap. DRA). Bendenkotasuna azkatasun-zale dan
besteko zaletasunaz nire biotzean: eutsi esku au. Larrak EG 1959, 213. Merezi luketen menperatzaile ohiek [sic]
menpekotasuna zer zan orai ikastea. Osk Kurl 159. Garaitu egiten zituzten [...] euren etsaiak menpekotasunetik
azke gelditurik. Ib. 159. Mendekotasun horrek, delako diglosiak, bestela egin zion kalte euskarari. MEIG VII 41
(v. tbn. otro ej. en la misma pág.). � "Menpekotarzun (R), tutela" A.
mendeku (L, B, BN, S; SP, Urt II 274, Lar, Añ (G, AN), Izt 121r, Gèze, Dv, H), bendeku (Hb ap. Lh, H),
mendeki (Lh). Ref.: A; Lrq; Izeta BHizt. � Venganza. "(BN), desquite" A. v. bengantza, mendeka,
mendekantza, mendekatze, mendekio. � Tr. Documentado al Norte desde principios del s. XVII, apenas se
encuentran ejs. del s. XX. Al Sur lo emplean Mendiburu, Lizarraga de Elcano (Kop 113), Guerrico, Iza (EE
1881a, 186) y algunos autores modernos. Mendeku es la forma general; bendeku se encuentra en Mendiburu,
Guerrico (II 27) e Hiribarren (Esk 57), y ambas formas en Etcheberri de Ziburu, Baratciart y Haraneder. En
DFrec hay 4 ejs. de mendeku y 1 de mendeko. � Erraiten da laur bekhatu hauk mendeku eske daudela zeren
[...] bere egileen kontra iaikitzen baitira. Mat 31 (v. tbn. en contexto similar Bp I 57 mendekü oihüz, CatLan 118
mendekü galdeiten). Niholatan mendekurik eztezagun desira. EZ Man I 15. Lau bizio bendeku eskailleak. EZ
Man II 201. Bidegabeki haserretzea eta mendeku bilha ibiltzea. Ax 274 (V 183). Zure kontra Iainkoak armatzen
du bere mendekua. SP Phil 324 (He 325 hiri aspertu nahi zain). Bekatuz ill-erazi zaituzte zu [...] zere aragiaren,
zeren hondraren, zere ondasunen edo zere bendeku makurren naikunde galduak? Mb OtGai II 201. Niri dagot
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
302