Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Bordel 169. Arrigorriagako deseigoa mendeka nairik. "Ansioso de vengar". Otag EE 1881b, 59.
� (s. XX). Zelan edo alan mendekatuko zireala eurakaz. Echta Jos 75. Eta itsuskeria hori egin dik itaz
mendekatzeko eta trufatzeko. Zub 63. Behar zirela ederki mendekatu herriari egin laido itsusi baino itsusiago
hortaz. Lf Murtuts 14. Jaun meraren astoak zuen laidoaren mendekatzeko ohorea. Ib. 15. Egin zaion irain hori
apentzeko, mendekatzeko, zernahi egitera prest geratzen dela. Mde Pr 174. Erremedixua guran lenago aren
zorokerixia mendakatzia baño. Etxba Ibilt 463. Bere emaztearen galera gogorkiro mendekatuz. Ibiñ Virgil 116.
[Zezen] garaitua [...] bere alkea luzaz deitoratuz; garailleak egin dizkion zauriakgatik, baita ere galdu eta
mendeka ezin duen maitagarriagatik. Ib. 98. Jainkoa, otoi, ez dadiela gaurkoan eni mendeka. Xa Odol 343.
v. tbn. Harb 347. Brtc 213. SP Phil 27. CatLav 177 (V 92) y 184 (V 94). LE-Ir (23). TB Rom 13, 4. Añ CatAN
58. Jaur 378. CatJauf 16. ETZ 288 (Orreaga, s. XIX). Kortazar Serm 245. Etcham 210. Leon Lc 18, 8. Or Aitork
101. Zerb Azk 99. Arti MaldanB 220.
� Oroz baliatuko zela emakumea bere burua mendekatzekotz. Mde HaurB 77.
�2. (AN, L-ain, BN-ciz-baig, S, R ap. A; VocBN, H (BN)), mendikatu. "Mériter par son travail. Sehi horrek
bere soldatak ontsa mendekatuak ditu, ce domestique a bien mérité ses gages" VocBN. "Bere saria ontsa
mendekatu du, il a sa paie, son salaire bien mérité" H. "Ogia ontsa mendekaturik jaten du horrek, ese come el
pan bien ganado" A. � Hunez irakasten gara eztezagun berzeren ogia gure desira [...] lejitimoki irabazirik eta
mendikaturik baizen. Lç Ins E 6r. Ongi mendekatuik dauke yaten duena (AN-erro). "Bien ganado tiene el pan
que come". Inza Eusk 1927, 143.
�3. (Sust.). Salario, jornal. � Sehiei eta langilei bere mendekatua goratzea. Harb 34 (Bp I 57 bere sarien eta
bekhülarien ükhatzia).
�4. "(BN), tomar el desquite. Mahatsez mendekatzea, comer mucha uva, saciar este deseo" A. "Gauza hortaz
mendekatuak dira, ils en ont assez" Lh.
�5. "(L, BN, S), s'acharner. Lanari mendekatzen da, il s'acharne à la besogne" Lh.
�6. "Dominar (BN-baig)" Satr VocP.
� Etim. De lat. vindicare; cf. vendegar en Berceo.
mendekatzaile (L, BN, S ap. A; SP (-aille), Dv, H; -alle Lar, Añ (G, AN), H), mendekatzale (B ap. A),
bendekatzaile, mendekazale (S ap. Lrq). � Vengador. v. mendekari. � Ezen Iauna gauza hauen guzién
mendekazale da. Lç 1 Thes 4, 6 (He bendekatzaille). Galdegitea: (Mendekatzaillari) [...] (Gaizkierrailleari) [...]
(Abariziosari). Gç 166. Etsaia eta haren mendekatzailea. Dih MarH 99 (ap. DRA). Gure merari etzaio deus
ahazten, eta mendekazale hütsa da. ArmUs 1892, 131. Mendekatzale bat bere burutarik eman da zuzena
sustengatu beharrez. Herr 14-8-1958, 4.
mendekatze, mendakatze. � Venganza. v. mendeku. � Aitzingibel behaturik gibelatzen baitzara mendekatze
hartarik. Ax 273 (V 182). Pentsau eban bere mendekatze gaiztuan. Etxba Ibilt 478 (v. tbn. en la misma pág.
mendakatze gogorra).
mendekide (-kh- L ap. A; Dv). � "(Laph, Larram), contemporain" Dv.
mendekio (BN-baig ap. A; SP, Lar, Dv, H), meindeikio, mendekigo. � Venganza. v. mendeku. � Tr.
Atestiguado ya en Leiçarraga, no vuelve a documentarse hasta finales del s. XVIII, época a partir de la cual se
encuentra en algunos autores septentrionales, principalmente del s. XX. Al Sur lo emplean tbn. Otaegi e Iraizoz.
La forma meindeikio se atestigua en un ej. de CatLan y mendekigo en Prop. � Mendekioari eta gaitzerraiteari
ihes egiteko. Lç 1 Petr 3 (tít). Ezen eskribatua da: niri mendekioa, nik dut rendaturen. Lç Rom 12, 19.
Bekhaizkoz eta mendekioz itsutua. Laph 132. Gazte noble oriei artu erazitzeko D. Sanchorenganako bear
bezelako mendekio bat. Otag EE 1881b, 107. Bertze aphez paganoen mendekigoa. Prop 1905, 18. Asperkunde
(mendekio) egunak. Ir YKBiz 409. Denek onhartu zuten mendekio handi hori. Lf Murtuts 14. Urrikal hetaz [...].
Ez beste mendekiorik bila. Ardoy SFran 338. Mendekioa lortu beharrez ez dut galduko astirik. Xa Odol 270. v.
tbn. JE Bur 36. Prop 1905, 20.
- MENDEKIOA EGIN. Vengarse. � Erraiten drauzuet ezen haién mendekioa eginen duela sarri. Lç Lc 18, 8
(Leon mendekatuko dituela). Den gutieneko mendekiorik nehori egin gabe. HU Aurp 87.
- MENDEKIOZ (SP), MEINDEIKIOZ. "Par vengeance" SP. � Neor gaizki minzatzen denian hodioz, inbidiaz
eta meindeikioz. CatLan 97. Orduan zituzten kenduak, mendekioz, hango presuner frantseseri Frantziak igorri
bixkotxak. StPierre 29. Balentriaka bezala eta mendekioz ere bai, xakurrari joan zitzaion aintzinera. Barb Sup
104. Andere xaharrak emaiten zion kexaduraren mendekioz edo [...]. Mde Pr 153. Atso xahar horrek Peio hil
zezaken mendekioz. JEtchep 20. Mendekioz ari zen. Ardoy SFran 138. v. tbn. Lf ELit 104.
- MENDEKIOZKO (SP). (Adnom.). "Mendekiozko eguna, le jour de vengeance" SP. � Ezen mendekiozko
egunak dirade hauk. Lç Lc 21, 22 (TB mendekiozko). Barne guzia eritua du [...] mendekiozko su beltzean jarria.
Arb Igand 105. v. tbn. Otag EE 1882c, 478.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
300