Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
desbardin. Mg PAb 83. Gurasuak zaar, makal ta bigun. fB Ic I app. 9. Oian makal zagozan. Ib. app. 26. Ain
makal eldu zan, ain motz [...] ze emonik gatx andi batek ifini eban ilaginian. Astar II VII. Erren, makal ta zarra
eroian zaldia. AB AmaE 305. Makal de erkin bai, baiña beste gora-bera baga bizi izan iako sein ori. A BeinB
75. Au dabill makal, Iñazio Mari dabill ajeatua. Ag G 374. Oetik jagi zan eta ondiño makal. Kk Ab I 21.
Ernialden bi urtez egon zan. Makal samar iritxi zan ara. Or SCruz 21. Makal samartxu dabil / nire senar Kepa.
Enb 193. Gizaxoa makal bai-dago. Lab EEguna 90. Atsa (gogoa) gertu baitago, aragia ordea makal. Ir YKBiz
469. Erkiñ eta makal jaioten ziran umeak. Eguzk GizAuz 11. Biotza jartzen zait makal / salan sartzean. Mde Po
42. Herririk herri genbiltzan / tristuraz eta makal. Arti MaldanB 194. Oso nekatuta dago, ostera; jausia, makal,
erkin-itxura gelditu da. Erkiag Arran 81. Uleak bere, meatzago ta makalago daukaz. Erkiag BatB 201. Egun
batzuk bazeramazkian gaxo ta makal xamar. Salav 104. Zaldi-guraso ori ere, eritasunez makal ta zaarrez aul
denean, ukulloan gorde ezazu. Ibiñ Virgil 96. Makal xamar dabil gizagaxoa bolara honetan. MIH 81. Euskarak,
makal egon arren, es du nere ustez heriozko gaitzik. MEIG I 119. v. tbn. Aran SIgn 35. Azc PB 340. Echta Jos
254. Gand Elorri 130. BEnb NereA 82.
� (Con reduplicación intensiva). � Zerbait esaten dizutenean zere onearen kaltean edo zerbait ostu egoten zera
makal makal ta algaraz? Mg CC 110. Arpegi alegria erakusten bajako tentadoriari, esanagaiti epel epel, makal
makal, zagoz geldirik. Mg CO 154s. Bildurraz eta gosiaz makal-makal, anken ganian egoteko be gauza etzirala.
Kk Ab II 30s.
�3. (V; H), makail (H (+ makalla det.)), makel (H (+ -kh- L, BN)), mahel (H (L, BN)). Ref.: A; Etxba Eib.
Cobarde. "Dan gaiztuakin utsak bildurtzen daben makala dozu" Etxba Eib. � Ekaitzak izutzen zituen gudari
makalak. Izt C 347. Langille makal eta bildurtiai deia, alkartasun osoko indarra lortu nairik. Erkiag BatB 146.
v. tbn. Ag Kr 177.
�4. (H), makail (H (+ makalla det.)), makel (-kh- H (L, BN)), mahel (H (L, BN)). "Makhela, [...]. Ce mot es très
usuel en cette locution, abere makhel ou mahel dabilana, animal qui se porte d'un côté en marchant ou ne porte
pas ses membres d'une façon régulière" H.
�5. (V-ger, G-azp, AN-gip). Ref.: Ort Voc 138; Gte Erd 285. (En frases negativas, con valor ponderativo). "Ezta
makala!, exclamación de asombro, extrañeza" Ort Voc 138. "Ez zaude makala! (G-azp, AN-gip), [...], ez zara
txarra be! (V-arr), etza makala! (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 285. � Eztaukak itxaropen makala, tentel
ganorabakuorrek! Echta Jos 44. Eztaramate iskanbilla makala! Oiek parre algarak! Ag G 44. Konjuroren bat,
eta ez makala, egiñ bear izan zan sala artan. Urruz Zer 45. Ondo kuidatzen badezu [astua] / etzera makala. Noe
90. Europako txapela ekarri du ta / ezta makala atera. EusJok II 143. Lauaxetak dagiana, ez da lan makala.
Aitzol in Laux BBa XII. Ez diat zorion makala, diot nerekiko. Ldi IL 23. Batak bestea maite lurrean zezala / erio
jasan arte... ez neurri makala! Or Eus 363. Siñestu dagioena ezta tentel makala! Eguzk GizAuz 148. Etzan
arrano pola, mutil makala. TAg Uzt 34. E'tziran noski makalak izan / arrezkerozko urteak! SMitx Aranz 88.
Sorkari oro dauka beroak zapala. / Nik gaur egingo lana ez bedi makala! "Floja". Or Poem 533. Eztek ezkontza
makala, to! Etxde AlosT 69. Etzan makala, etzan ez nola nahiko olerkaria. Lek SClar 121. A gaiztoko, ez ago i
traste makala! NEtx Antz 140. Ez ei eukan meritu makala Batista kojuan papelaria aiñ ederto eitiak. SM Zirik
103. Kartagotarrok geldi-erazi al izan zituen. Etzan izan makala, izan ere. Zait Plat 18. Soldata ere ez da
makala / arek urtero daukana. Basarri 187. Aurki ikusi nuen itsu-mutil baten bearrean nintzela. Aurkitu nuen eta
ez makala, ene iduriz. Vill Jaink 10. Ez aiz i makala! / Ori den azala! NEtx LBB 396. Etzaudete zuek iñoso pare
makala! Ib. 178. Bertsuetan etzaude / zu mutill makala. In Uzt LEG II 265. Nahiz ez gainerantzean pauso bat
aurrera egin, ez litzake laguntza makala. MIH 197. Gure oraingo entzun-bearra / ezta izango makala! MEIG I
41. Ez da hori irakaspen makala. MEIG III 118. v. tbn. Enb 205. Otx 23. Bilbao IpuiB 100. Uzt Noiz 121.
� --Mutill ederra dago. --Ez da makal makala ez. Sor Bar 25.
� (Precedido de sust. det.). � Eztauka Amandok bear lekua makala. Ag AL 70. Ez eukan errazoia makala. SM
Zirik 68. v. tbn. Erkiag BatB 79.
�6. (V-m-gip). Ref.: A EY III 283; Elexp Berg. (En frases exclamativas, con sentido aumentativo). Grande,
enorme, bueno. "An atxak makalak!, mira que peñas tan enormes hay allí (V-m). Txirristadak makalak!, ¡que
resbalones tan enormes! (V-m). Besoa makala!, ¡vaya un brazo! (V-m)" A EY III 283. "Txal-diruak kobrauta,
makala zeuan Andres!" Elexp Berg. � Makala zan gero astuaren andikerija! Otx 121. Amaikatxu diru
boltzilloratu be bai joan-etorri aretan! Irabazia eukan makala! Bilbao IpuiB 35. Zestokada ogia ekarri eban
makala! Ib. 162. Bildurra eutsen makala demoniñuori! Ib. 230. Lotsari makala eruan jonat. SM Zirik 28. Buruz
aurrera sartu ezkero, orraitio, gogorpide makal, kilkerrentzat. Erkiag BatB 36. v. tbn. Auspoa 98-99, 192. �
"Arduri makala!, tener sin cuidado. Bah, arduri makala, ¡bah! me tiene sin cuidado" Etxabu Ond. � (Precedido
de sust. det.). � Jon Bizkor, morroia makala! Eizarako txakur oberik ere... Erkiag Arran 24. Tortilladea makala
atara ebana! Bilbao IpuiB 247.
- MAKALAREN MAKALEZ, MAKALEN MAKALEZ. De pura debilidad. � Makalaren makalez gauza
berririk ekitera azartzen ez. EgutTo 3-4-1923 (ap. DRA). Makalaren-makalez zutunik be ozta-ozta nago-ta. Otx
168. v. tbn. Euzk 1930, 522 (makalen-makalez).
- MAKALEAN. a) (En frase negativa, con valor ponderativo). � Etzekien makalean dantzan mutillok ere!
Erkiag Arran 43. b) En vano. � Iñeseren barrua ez zan makalean zabaldu. Erkiag Arran 92.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
3