Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
guzian. "Per singulos dies et momenta temporum". Arbill IV 17, 13 (Ch IV 17, 4 egun guziez eta momentu
guziez ere). b) "Justo, ajustado, (c.) diña, doia, men mena" Añ. "(Ni) más ni menos, doi doia, men mena" Ib.
- MEN-MENEAN (SP, vEys, Lh). a) "Au même instant" SP. "Men menen etorri da, il est arrivé juste à point"
vEys. "Au même moment, au moment même, juste à point" Lh. � Egia dela [aphez] guztiek hilltzeko orenean /
[falten] absolbitzeko eskua dutela men menean. EZ Man I 22 (Harriet traduce: "[ils] ont tout à leur disposition le
pouvoir d'absoudre"; cf. MEN-MENEAN s.v. 1 menean). Eta manatu duen men menean bere burua
obediarazten duela. Arbill IV 5, 5. b) (Lar, Lar Sup, Añ, msLond ap. A). "Llegar a los últimos lances, aprietos,
men menean jarri" Lar. "(A más no) poder, men menean, etsi etsian" Ib. (tbn. en Añ). "Ultimo, en lo último,
apretado" Ib. (tbn. en Añ). "Justamente, ajustadamente" Añ. "Cabal, cabalmente" Ib. "(msLond), ten con ten,
justamente" A. � Orai bada, orai men menean iarri gabe, sukharrak nahasi gabe eta eritasuna iaundu gabe,
egintzatzu gero egin gogo ditutzun ongiak eta deskarguak. Ax 218 (V 145). c) (L, BN-ciz-baig, R ap. A). A
punto de. "Atzemateko men-menean, a punto de cogerlo" A. � Gure ahalak ahitzeko men menean ditugularik.
Prop 1906, 79. � "Mendian gora zoan ta, men-menean zelarik, erroiztu ta amildu zen (L-ain), [...] estando a
punto de llegar" A.
- MEN-MENERA. "Llegar a los últimos lances, aprietos, [...] men menera etorri" Lar. "Au dernier moment"
vEys, que cita el ej. de Axular. � Miserikordios da Iainkoa, maite gaitu, on derizku [...] men menera
gaitezinean eztiazaigu falta. Ax 136s (V 89).
3 men. � (Precio) mínimo. v. mehe (9). � Gauza batek balio du prezio erdikoan ogei, gorenean ogei ta bi,
menenean emezortzi (199). 'Al precio más bajo'. LE-Ir. Dezake sal ogei ta bitan, ta yago ez; dezake erosi
emezortzitan, gutiagotan ez; ta ark pasatzen dena andik ta onek faltatzen dena meneraño beaute errestituitu
arimaren penan (199). 'Para llegar al precio mínimo'. Ib.
4 men (V, G-to, AN, B; Añ, H (V), Zam Voc). Ref.: A; Iz ArOñ; Inza EsZarr 177; Izeta BHizt2. �1. "Sencillo,
fino" Añ. "Dócil, fino, obediente" A. "Humilde. Men-mena, menagua, muy manso, dócil, humilde" Iz ArOñ.
Según el editor, se encuentra tbn. en el Urteco de Lizarraga de Elcano. Cf. ben. � Beste edozeinbere seme
umilena baiño bere menago edo obedientiago. Astar I app. VIII. Begiraturik bere arpegi menera / zirudian
eukala aingeruarena. AB AmaE 320. Eutsi zurrut bat Txomin / neure auzo men da ona. Azc PB 90 (in Ur
PoBasc 230 neure auzo ona). Aitan antzeko alabaak eta Aman atzeko semeak izaten direala seme-alabarik
zintzo ta men da zoritsuenak. A BGuzur 108. Izan zaitez otzana, mena eta esanekoa. Itz Azald 203 (v. tbn. 104).
Zintzo, mena, zotill, zuzen, apal [dakusgu]. Ayerb EEs 1912, 179. [Mendiko aur, Urbia] zein zara artaldeokin /
men ta gustagarri / basoko Birjiñaren / laguntzaille garbi. 'Venusta y seductora'. Gand Elorri 65 (v. tbn. otro ej.
en la misma pág.). O Birjiña, goi-eskeari / "bai" zintzo beziñ mena eman zeniona. "Humilde". Gazt MusIx 137.
Ondo mena ta jasoa degu Fray Luis elerti doaiez. Ib. 59. � Bein batez joan zaio Eleder men-mena.
"Humildemente". Or Eus 373. �2. "Candidez, sencillez, (c.) toles bagea, men-mena" Añ.
- MEN EGIN (menegin Lar, H). Obedecer. � Tr. Documentado en la tradición meridional desde finales del s.
XIX. En DFrec hay 7 ejs. � Nork ohoratzen ditu gurasoak? Menegiten, laguntzen eta begiratzen [...] dituenak.
Legaz 27. Zeñi menegitera edo obedezitzera guziok gaude bearturik. Ib. 18. Ikusi nuan menegintzen gozoro
nagusi zar eta urdurituai. Ag Lar 558. Norberen gogoz ugazabari men egitten eztautsona, nekatu egitten da. Otx
117. Nor ote da au, aizeai ta itsasoari agintzen ta aiek men-egiten dioten au? (Mt 8, 27). Ir YKBiz 188. Aita
Santuaren irakaspenai men egin bear dautse ta menik eztagioena [...]. Eguzk GizAuz 158. Zure nai betikorrari
men egiñez. "Serviens" Or Aitork 309. Maisueri men egitea agintzen baitzidaten. "Obtemperare". Ib. 20.
Errespetuz edo bildurrez danok men egiten zioten. Etxde JJ 40. Zarrari men egitian / irabazten du gaztiak. BEnb
NereA 83. v. tbn. BPrad EEs 1914, 218. Zait Sof 189. Mde HaurB 37. � Men egitentxe zun, baiña berriro beure
oldarrez zetorren. "Cedebatque mihi paululum". Or Aitork 236. Sortzaileari baiño sorkarieri men egiñago
diotenak. Ib. 169.
- MEN ON. Respeto. � Men ona zor bazaio munduan iñori / Jainkoaren ordeko agintariari. "Se debe respeto".
Or Eus 18.
5 men. � Facultad, capacidad. � Bemallakoena izan da orain arteko jolasketa [...]. Baño [...] Lope Ibañez
Okerra, bere menak ondo jakinda [...]. A EEs 1917, 210. --Zer da irudimena? --Len menakaz (sentzun) artuneko
era oarkarrak barriztuteko ta eurakin naste barriak egiteko gaitasuna. EEs 1925, 83. Gizonaren gorputz-menak
onixek dira: ikusmena, entzumena, [...] usaimena. EEs 1931, 19. Baititu iguzkiak / zernai tauparazteko / men
zoragarriak. 'Virtud'. Ldi BB 158. Sorgortzen zaizkio atzaraldiko Oroimena eta Adimena [...] bai eta ahaztutzen
du bi men hoiek gogoratzen zioten gauza guzien hil-behar hura. Mde Pr 372. � Menak ixildu ziran, eldu zan
goznarra. "Acalláronse las pasiones". Laux BBa 98.
6 men. "(L-côte), con grandes ganas de hacer" A.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
284