Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
48. Nikanor-ek arrokeriz lez erakutsi nai deutsa antxiñako laguntzarrari badaukala bere menean neskatilla zer
bat. Erkiag BatB 179. Gaztigu garratzenen menean, ez dute [...] bertze lan bihirik hartzen ahalko. Lf in Zait Plat
XVII. Ikusiz hor bere menean, aspaldian ukana etzuen partida. "Là sous sa coupe". Ardoy SFran 180. v. tbn.
CatLav 26 (V 20). � (Precedido tema nominal nudo). � Nihor gutik munduan hain gorphutz sanoa [...] / ikusten
dire hetan, bizi luzenean / ezdirenak izatu, miriku menean. Hb Esk 186.
� (Sin que le preceda gen.). "(Los que están en) obediencia, menean daudenak" Lar. "Adjudicar, eskuperatu,
meneratu [...] menean paratu" Ib. � Geiena dakitenak / gaurko egunean, / idukitzen oi dute / mundua menean. It
Fab 103. Haurren begiek, haurren irriek ez gauzkatea menean? Ox 71. Behar ditugu bideak hartu populu
horren menean atxikitzeko! Zerb IxtS 32.
b) (L, BN, R ap. A; VocBN, Dv). (Precedido o no de gen.). Al alcance (de), a mano; a tiro de, a distancia de.
"Men, portée, distance à la portée" VocBN. "Eskuaren menean, à portée de la main" Dv. "(Al) arbitrio, alcance.
Eskuaren menean, al alcance de la mano" A. � Iakiteko duzu Berthumeko irlatik atherat badela baxa bat peza
kolpe baten menean. INav 54. [Zikiro ederrena, gizenena,] ase on baten gaia neretzat menean. Gy 236 (en boca
de un cuervo; v. tbn. 163). Gripaminok baderroie: / [...] Othoi, hurbillago yar zakizkidate. / [...] Ikhusi orduko
menean partidak [...]. Ib. 234s. [Oiloei] egarria etzaiote jasanarazi behar; [...] premia da ura menean izan
dezaten bethi. Dv Lab 288. San Iñazioren ganbarak eta komentuko elizak murrua arte zuten; murrua urrarazi
zuen Salbatzaile dibinoa bethi bere menean ukhaiteko. Laph 191. Pilota guziak pareta horrek plaza barnean
atxik letzazke, zola hartako erreturnalariaren menean. Zby RIEV 1908, 86. Fededunen menean Elizak ezartzen
dituela Saindutzeko behar diren guziak. CatJauf 66. Alhapide guziak ukan ditzatengatik menean, hurbil. JE Bur
49. Kurutzefika bat eskuaren menean; urruntxago [...]. Ib. 188. Zorigaitz, tokien hustera ez aski goiz ernaturik,
makila-palangaren menean egon zireneri! Barb Sup 146. [Ihiztariak urtsoa] orai du menean, / harma begipean.
Ox 102. Eskuineko mathelan jotzen bazitu nehork, menean emozu ezkerrekoa ere. Leon Mt 5, 39. Ez ote zuen
hartu nahi menean zuen "errege bide" bakarra? "Qui était à sa portée?". Ardoy SFran 286. Hiri nausitik ez hain
urrun, zaldi trosta baten menean. "À distance d'un trot de cheval". Ib. 61.
� (Precedido de sust. vbal. con suf. -t(z)eko). � Garbiki mintzatzeko eta orok aditzeko menean, izenda ditzagun
beren izenez erhokeria batzu. JE Bur 47. Merkatua hasi gabe ezarria da athean [...] orok ikakurtzeko menean,
zenbat egin dezaken egun hartan kiloak. Ib. 172. Landa zak lurrean, orok ikusteko menean. Zerb IxtS 42. � (Con
reduplicación intensiva). "Men menean duzu, lot zakizko, vous l'avez tout à portée, tout près, saisissez le" H.
- MENEAZ. "Autorizadamente" Lar.
- MENEKO. v. meneko.
- MENEPEAN. (Ines.). Bajo el dominio de, bajo la autoridad de. v. supra MENEAN. � Nula deitzen dira
Jinkuari menepian egon ziren aingüriak? CatS 21.
- MENERA (BN-lab ap. Gte Erd 223; Lar, Dv), MENERAT. (Precedido de gen.). a) (Traer, dejar, ir...) a manos
de, al dominio de, bajo el dominio de, bajo la autoridad de, bajo el poder de. "Bere menera ekharriko du,
l'amenera en sa puissance" SP. "(A tu) obediencia, zure menean, menera" Lar. AxN explica men (190), por
menera (v. ej. de Ax en 2 men (3)). � Orduan Iainkoa exaltaturen da eta kreatura guzia haren botherearen eta
handitasunaren menera humiliaturen. Lç Ins E 5v. Aithortzen dut zoaztela / munduaren artera / ardiantxa
mansoak nola / otso goseen menera. EZ Noel 114. Ez nazazula utz gaizki / erraleen menera / bañan har ezazu
[...] / ene defensa. EZ Eliç 238. Etsaien menera / eztuela utziren. Ib. 258 (tbn. en Arb Igand 86). [Iosef
patriarkaren anaiek] guti usterik, bere anaia salduaren beharrera eta menera ethorri ziren. Ax 328 (V 218).
Scipionek konkestatu zuela eta bere menera ekharri Espainia guztia. ES 98. Erromarrek Espainia irabazi eta
bere menera zutenean. Ib. 401. Etsaien menera eror zitezin beldurrez. Ib. 111. Libertate osoa ematen bait diote
bere bihotzari [...] eta libratzen Satanen tronperien menera. He Gudu 33 (v. tbn. 101). Zuhurzat eta yakinzat
daukagun gizon baten menerat oso osoak ematen gare. Mih 105. Bada oraino ñaurek, ez bainaz beizik gizon bat
izaririk berzen meniara. Hual Mt 8, 9 (Lç berzeren meneko). Elizaren menerat bil zitzan hango jendeak. JE Ber
68n. Bixtan duk ere batzuetan aztaparrak pixka bat pisuegi hedatzen ditiagula gure menerat bildu ihizieri. Larz
Senper 24. Goiz aretan, sozio bi zuritu zituan, bere menera jarri. Erkiag BatB 19. Betiereko Ederra nehork ezin
ikus ez bada bera bet-betan jausten gizon-gogoaren menerat. Lf in Zait Plat XX.
b) (H), MEINERA (H). Al alcance de. "À la portée, à portée. Ene menera heldu bada, menera heldu bazaut, s'il
vient à ma portée, s'il me vient à portée (de manière à pouvoir le saisir, en faire à ma volonté)" H. � Hemen
kausitzen dire giristinoak jakin behar dituen egia premiatsuenak [...] mintzaira garbi batean, izpiritu guzien
menerat ekharriak. In Lap II. [Eriari] tronaduratik eskuen menera jauts bekio soka bat azkarra ziri bat datxikola
beherean trebes. JE Bur 189.
- MENETIK. (Precedido de gen.). (Salir, librar...) del dominio de, del alcance de. � Iangoikoa, zuk begira
etsaiaren menetik. E 235. Ioaiten aizenean eure partida kontrastarekin majistratuagana, enseia adi bidean
haren menetik ilkhiten. "D'être delivré de lui". Lç Lc 12, 58 (TB harzazu hartarik libratzea). Damnazione
eternalaren menetik ilkhirik bizitze eternalaren ukhaiteko. Lç Adv ** 6r. Goardatuko zituela ur eta uholde
guzien menetik eta arriskutik. ES 389. Suzana nork du libratu / [...] korronpitzaileen menetik? Monho 148.
Bekhatuko heriotzetik eta debruaren menetik atherarik. Dh 148. Zaude urrunsko bethi zoroen menetik. Gy 196.
Itsaso handia da hedatzen negutik / herria beiratzeko lasterken menetik. Hb Esk 86. Ikhusten baduzu belharra
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
282