Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
meka. v. beeka.
mekanika (L, BN, S), bekanika. Ref.: Lh; Lrq. �1. Máquina (empleado en algunos ejs. para referirse en
particular al carro, coche o máquina agrícola). � Tr. Documentado al Norte desde mediados del s. XIX,
principalmente en autores modernos. La forma suletina bekanika no se atestigua hasta la segunda mitad del s.
XX. � Mekanika abill bat laster dute egiña / airetan goateko gure pelegriña. / [Hegaztinek] emaiten diote
trebeskara ahoan / zaro bat hortzen artean [...] / hartzen dute zaroa buru banetarik [...]. Gy 256. Mekanika
doanean [...]. "Aussitôt que le char chemine". Ib. 179 (v. tbn. 213). Gizonak mekanika dire, maxina bat, haize
erroten anaiak. Hb Egia 137. Bordako mekanikandako. HerVal 222. Mekanikako halaber, fabrika larrienetako
itzulikatze emaile [...] ur-lasterrak ere botheretsuenetarik baditu. Prop 1906, 164s. Dela harozgo, dela zurgintza,
dela mekanika egite, ofizio baitezpadako guzien irakastea. JE Bur 53. Gari-joiteko mekanika erosia badaukana.
JE Ber 30 (18 ogi-joiteko mekanikak). Hor, heldu zaiku ondorat, bere mekanikari harro-aldi bat emanik,
bigarren otoaren jabea. Ib. 97s. Bigarren otomobilaren gidariak aithortzen dauka [...] berearen mekanikari
hauteman daizkola [...] hats-bahidura batzu. Ib. 88. Hari esker ziren bada lantegiak usutu, mekanikak ezarri
miliunka. JE GH 1932, 498. Anartean aintzina ari ziren jos eta jos eta jos. Memento batez ez zen mekanikaren
arrabotsaz bertzerik adituko. Lf Murtuts 45. Josteko mekanika egilea. Lf Egan 1955 (5-6), 10. Baten erraniala,
gizonek die amurratü Errepüblika bekanika. Herr 24-5-1956, 3. Eginik izan ziren besta-egingia barne bat, gero
suehaiteko bekaniken atherbia eta esnekagia bat. Herr 27-2-1958, 3. Aitzina zeñiak, barranbaz, bekanika batez
ari eraziko dütü. Herr 26-10-1961, 3. Hasten da belharren biltzen mekanikarekin. JEtchep 48 (v. tbn. 50).
Bekanika beltz handia ukhuatu zen Bidegañeko arabotu plaza txipin. Le Miroir de la Soule 24-7-1993, 1. �
Xutik hadi gibeleko bi zangoen gaiñean [...]. / Gero kokotsa tinkatuz paparoaren kontra / adarren mekanika iduk
ezak goiti txutxuta. Gy 42. � "Frein" Lh.
�2. (BN-baig ap. Satr VocP). "Au fig. Gizon mekanika, homme bizarre" Lh. "Entrometido, que revuelve todo"
Satr VocP.
�3. Mecánica. � Higikera lehertuen anatomia bihurri honek badu bere baitan munduko mekanika-laburpena.
"Mecánica del universo". MEIG IX 127 (en colab. con NEtx). En DFrec hay 10 ejs., meridionales.
- MEKANIKAZ. "Mécaniquement" T-L. v. mekanikoki. � [Batzuetan itzulpenak] mekanikaz ere, nolabait
esan, egin daitezkeelarik. In MEIG VI 30.
- MEKANIKAZKO. Mecánico. � Bide-pahiteko botxietan arroilla egiten [...] bekanikazko binbaletakin eta tiro
arhin eli batekin. Herr 4-4-1957 (ap. DRA, s.v. binbalet).
mekanikeria (L, BN, S ap. Lh). � "1.º mécanisme; 2.º ensemble d'outils" Lh. � Buru-barnean bada
mekanikeria bat, erran ez ditaken bezalakoa. Harek du manatzen gorputz guzia. JE Med 20. Haur gorputzño bat
azkenean sortu izan da, bere mekanikeria guziarekin. Ib. 19. Kusku-etxe batean gordeko zirela mekanikeria
guztiak. Lf Egan 1955 (5-6), 10. Gero eta gehiagoko mekanikeriak muntatzen dituzte zapeten egiteko. Herr 13-
10-1960, 2.
mekaniko. �1. (Adj.). Mecánico. � Gauza ttipi, mekaniko, inpertinente guziak erorzen dire ama pobrearen
gañean (B, s. XVIII). BOEans 772. �2. mekaniku. (Sust.). Mecánico. � Makiña baten aurrean lanean ari den
mekanikua bezalatsu. Vill Jaink 33 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.). En DFrec hay 11 ejs. de mekaniko y 1 de
mekaniku.
mekanikoki. � Mecánicamente. � Ez ote dugu ihardespen hori inguruko hizkuntzetarik mekanikoki itzuli,
euskararen izaera aski gogoan eduki gabe? MEIG VIII 105. En DFrec hay 4 ejs.
mekanismo, mekanismu. � Mecanismo. � Or ikusten dugu mekanismu alimale onen erdian egotzia. Vill Jaink
119. En DFrec hay 9 ejs. de mekanismo.
mekanizaile. � Mecanicista. � Materiazale mekanizaileek diotenez bestalde, psukhê hori ez dela ekaiaren
gain-fenomenu bat. Mde Pr 350.
mekanizient (T-L). � Mecánico. � Ofiziale mota guzietarik behar dira zerbitzu hortan: mekanizient,
tornatzale, tuiotzale [...]. Herr 18-12-1958, 1.
mekanizier. �1. Mecánico. � Makhur ttipia, mekanizier batek esku itzulian xuxentzekoa. Herr 2-2-1956, 4. �2.
Maquinista, conductor de tren. � Mekanizierak ez daki zer iragaiten den erdiko bagonetan. Herr 18-2-1965, 1,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
272