Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
oro eta nerau Tzeu-ren yaupari au. 'Torpes'. Zait Sof 57.
�5. (Dv, H). "Makhur dire aita-semeak, le père et le fils sont en mésintelligence" Dv. "Aspaldian elkarrekin
makhur dira, depuis longtemps ils sont en mauvais rapports ensemble" H. � Nola bi jaun horiek lehen ere
makur baitziren, hortan osoki hasarretu ziren eta etsai egin. Zerb Azk 62.
�6. (Con suf. de comparación). Peor. "Makurro zan ikezakuba suartuta urik ez iltzeko" Iz Als. "Estoy peor,
makurra(g)o na(g)o (Ae, AN-5vill-araq-ulz-erro, L-sar, B)" Echaide Nav 270s. (v. tbn. 326s.). � Makurrago
arentzat nabarmentzeko bideak etsiak dituelakotz. FIr 175. Ez gaurgero pekaturik egin, makurragorik gerta ez
dakizun. Ir YKBiz 104 (v. tbn. el mismo ej. en Or Aitork 78). Apezpikuari kexatzen bazira, makurrago duzu,
aintzinago baitoa. Or QA 109. Ez yon gaur osagilleak ezer makurragorik iragarri. Erkiag Arran 107.
Makurrago ala obeki bizi gaitezken. Zait Plat 137. Are makurrago dena. MEIG VII 87. � (Con suf. superlativo).
� Mozkortzen ez den edarikoia da makurrena. FIr 175.
�7. "Se usa enfáticamente con sentido mayorativo y meliorativo. Makurra da ba arek daukan Jauregixa
Donostian" Etxba Eib. � Ez da lan makurra "Lizardi" zanaren olerki sortatxoari izen burua ipintzea. Aitzol in
Ldi UO 3. Alli-tik ekarri da Arruitz-a zakurra / ez digute paratu lanbide makurra. Or Eus 25. Andriari iges ein
al dabena ez dok gizona makurra. SM Zirik 107. Ezingo det nere lan ori burutu. Makurra, gero, nere zoria!
NEtx LBB 116.
II (Sust.). �1. (H; -kh- SP, Dv, H). Fallo, falta, error, defecto. "Gure makkurrak, nos défauts, imperfections" SP.
"Makhurrean atzematea, trouver en défaut. Khondu horrek badu nonbait makhurra, il y a quelque part erreur
dans ce compte. Orijene handia bera ere makhurrera erori izan zen, [...] lui-même tomba dans l'erreur. Gizon
gazteak makhurrera ematen duenean, quand le jeune homme donne dans le travers. [...] Jujeak esango du zein
den makhurrean, le juge dira lequel est dans le tort" Dv. "Badu lanik asko bere senharraren makhurrak
estaltzen, elle a suffisamment de travail à cacher les défauts, les actions répréhensibles de son mari" H. �
Zergatik tristatzen zare zerbait makhur egin duzulako eranzuteaz? SP Imit III 57, 1 (Leon huts). Eskas-makhur
bat xoilki delarik, guziarekin ere perillosa da. SP Phil 343 (He 345 makhur). Nik maite dudan doktrina duk [...] /
makhurren xuxentzaillea. Gç 204. Yasanen ditugu behin buru herbelen makhurrak. Hb Egia 126. [Antzeari]
dihoakio makhurren xuxentzea. Dv Lab 102. Erreformatzea, da makhur baten xuxentzea. Elsb Fram 61. Makhur
handi batean behaztopatu direla gure izkribatzaile zaharrak: eskuarari nolanahika nahasi dute erdara. Arb
Igand 34. Ahantzi dituzte lehengo makur eta herra guziak. HU Aurp 65. Etxean ukan / irakaspen zuzenak har, /
makurrik gabe hor ibiltzekotz / egun bezain ontsa bihar. Ox 149. Griña gaiztuak tiratzen gaitu, / ortatik dator
makurra. Tx B II 94. Ezagun du ba motorrak nundik dien bere makurra. JE Ber 88. Makurrik sor baledi, usu
zuzen leza. Or Eus 14. Ebionita eta gaineratekoek etzuten makhur handi-handirik egin. Zerb IxtS 99. Horrek ba
bide du zerbait makhur handi, hil aintzin zuzendu nahi lukenik! Larz Senper 122. Ustekabez, kirolari batek bere
aiztamakilez il egin zuen bere laguna, nor ote zan makur orren errudun? Zait Plat 120. Makurrean zegoen. Ib.
49. Iturburura joatea ezta ain makur aundia, nola den tarteko oietan gelditzea. Vill Jaink 32. Ene pertsu
makurrez beteak erakusten niozkan. Alzola Atalak 120. Orai hango makurra beharko dut zuzendu! Mattin 113.
Hori ikusten ez badu, badu, ezagun da, makurren bat begietan. MIH 203. Makur bakarra, hutsaren hurrengoa,
hiztuna ni izatetik letorke. MEIG VIII 42. v. tbn. Laph 21. Dih MarH 455 (ap. DRA). Zub 93. � "Makhur
handitan ditu bere egitekoak, il a ses affaires en grand dérangement" Dv.
�2. (Lar, A). "Gafo de pies y manos, elbarria, makurra" Lar. "Zambo" A, que cita a Oihenart. � Zangoak behar
ditu xuxenak, makurren eskarniatzen ari denak. "Il faut que celui qui se moque des jambes tortues, ait les siennes
droites". O Pr 532. Han eztate okherrik, makhürrik, ezetare txankürik. Egiat 185.
�3. (-kh- Ht VocGr 332, Dv). Perversidad, maldad, injusticia. "Makhurrerako, en direction de l'erreur, du tort,
du mal. Gizon horrek makhurrerako bidea hartu du, cet homme a pris le chemin du mal" Dv. � Hitz-ezpañez
zeruko bidez dabillala, baña oñez ta lanez deabruaren makur-infernukoz. Mb IArg I 94. Napoleon beldurrez /
emigratu dena, / makurrik egin gabe, / bai du aski pena. Bordel 167. Zuzen eta makhurra, / elgarri guduan [...] /
jendea zuzenaren / alde zen orduan. / Indar gaitza du orai / makhurrak eskuan. Zby RIEV 1909, 107. Amek eta
iñudeek sorgintzen omen dute makur ori zenbait sendagailluz. Or Aitork 18. Makurre, erakutsi gabe ikasten da
(AN-ulz). Inza NaEsZarr 1245. v. tbn. Zait Plat 136.
�4. (AN, L, B, BN; Dv (-kh-)). Ref.: A; Izeta BHizt; Gte Erd 190, 212, 276. Desgracia, adversidad,
contratiempo; daño, perjuicio. "Ethorriko naiz bihar, baldin arte huntan ez bada makhurrik gerthatzen, je
viendrai demain, si en attendant il ne survient pas de traverse" Dv. "Herri horretan kalte handiak izan dira [...],
makur ederrak egin ditu (AN-5vill), [...] makur handiak izan dira herri hortan (AN-5vill, BN-arb)" Gte Erd
190. "Doi doia egin du ezpaitugu makurrik ukan (BN-arb)" Ib. 212. � Tr. Documentado desde finales del s.
XIX. Casi exclusivamente septentrional. � Makhur xume bat gertatzen bazaiku ere, lasterregi erortzera uzten
dugu gure gogoa. Dv Imit 20 (ap. A). Traba handirik eta makhur gaixtorik gabe egin ahal izan dut ene itzulia.
Prop 1880b, 49. Atxikiko zituela bere xede sainduak batere makhurrik gabe. Jnn SBi 97. Oraiko makur izigarriak
urrundanik heldu zirela. HU Aurp 153. Badea heien artean [...] eritasun gehiago, makur, ixtripu, heriotze? JE
Bur 94. Deabruak, ni beldur, / phiztuko du zerbait makur. Ox 51. Dremenden makurrak iduri zitzaizko nahigabe
haundi baten heinekoak. Zub 122. Makhur handia, makhur beltza Itsasuarrentzat. Lf Murtuts 2. Makurrak
makurra dakarke. Italia guzitik gaixtaginak lasterka ethorri dira zorigaitzaz baliatzeko. GAlm 1949, 21 (ap.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
27