Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
argal meak. Añ LoraS 108. Amen-omenak funtsa mehe dik. Ox 207. Izpiritu mei, beste mundukoak, gaiaren eta
itxuraren bitartekoak. Or Mi 71. Itz ariña, itz mea, egalaria, alkoolaren izpiritua bezala gora dijoana. Vill in
Gand Elorri 13. Hizkuntza ez da hor goien bi hegalez airean dabilen izpiritu mehea. MIH 392. � Etsaien
arabera ere, lehen eliza-gizonek mehe zuten izpiritua, bazen soseko hainitz. Hb Egia 152. Bihotz ilhunhari mehe
dario sari. Ib. 73. Naia mee daruat. "Mi voluntad está muy enflaquecida". Laux BBa 4.
� (Lar, Añ). (Ref. a la voz, sonido, ruido...). Agudo, estridente; tenue. � [Jesusek] egiten dizkigu geren biotzera
bere txistu meak. Mb IArg I 310. Goi goitiko deadar me ta erdi negarrezkoan, katuaren aueneko miauaren
irudira. Ag Kr 133. [Beste bi ezkilak] ots goi meagodun dirala, meaezkilak. A Ardi 45. Irrati-otsak diran bezin
arin eta meak. Aitzol in Ldi UO 5. Bi mintzo mehe idorrek akulatzen gituzten. JE Ber 98. Enbor edo illatiak
egiten duten menasta-ots me-meaz. JMB ELG 86. Gure arrebak mintzo mee ta garbiz [...] kantatzen zuelarik. Or
Mi 19. Erle-soiñua baiño meiago / dan marmari zorakorra. "Tenue". Or Poem 554. Umetxu baten abotsa
irudian bereak: me-meia, fin-fiña. Bilbao IpuiB 186 (v. tbn. 263). Kanta mee, intziri samur uxterren igesiak.
Erkiag Arran 149. Neska-abots mehe batekin. Osk Kurl 175. Erran zuen [...] boz mehe batekin. JEtchep 105.
Oian-arteko barrendik mintzo mee batzuk ateratzen zirala iruditu zitzaion. Berron Kijote 57. � "Hablar con
suavidad: (c.) me, eme, gozo berba, itz egin" Añ. � Mehegi mintzatzea ere ezta eskuararena, zeren hala mintzo
direnak mintzo baitira mihiaren puntaz, eta ezpainak bilduz; ustez ezen franzesezko mintzairan bezala eginez.
ES 134 (v. tbn. 133 y 135).
� (Lar, Añ, Dv, H). Ligero, poco denso; claro, transparente. "Claro, no espeso" Lar y Añ. "Esne mehea, lait
clair" Dv. "Salda mehea, bouillon clair; arno mehea, vin sans couleur ni force, petit vin" H. � Txistu mea, nai
loditzarra berriz irentsia gatik [...]. Mg CC 228. Jaunak bere apairuko / moillia mehe bat zien. "Un brouet
clair". Arch Fab 145. Zeru me eder garbi alaia. 'Transparente, hermoso, limpio'. Izt C 24. Egiten duzu krema bat
banillan ez sobera mehia. ECocin 36. Juduek nehon irabaztekotz, han behar zuten irabazi. Bertzetan saltsa mehe
egin dute. HU Zez 90 (v. algún otro ej. de la misma expr. en SALTSA MEHE, s.v. saltsa). Bulharrak gain
hetako aire meheaz ezin asez. JE Bur 161. Harpeko ur hotx mehe garbitik edan. Ib. 158. Kafesne mee ta baltza
edan dau. Erkiag BatB 110. Aireko argi-une, geldiz irri nare, / zabaldi meian eder: apar edo esne. Gand Elorri
127.
� Suave, delicado. Cf. Dgs-Lar 10: "Examen. Es bascuence. Esan-mee, decir con delicadeza". � Hitz leun-meak
eta begitarte ezin egoki obegoak ematen dioten atseginz [...] guziarekin. Mb IArg I 240s. Nola uste dezu? Bakez
ta hitz mee zenbait leneko aldian bezala ari esatera? Mb IArg II 332. Zeruko hitz eder mee-meak. Mb OtGai III
203. Erne biziko naz zure dei eta txistar leun meeak aditzeko. Mb (ap. H, que traduce "douces et insensibles").
Lurreko janari meez ta atseginez asetzen diranak. Mb (ap. H, que traduce "délicats"). Orain an datza bere mai
mee batean len ongi asetzen zen Ebanjelioko aberatsa. Mb (ap. H, que traduce "table délicate"). Arratsa dagon
me, odol-litsa, urria! "Que fina está la tarde con la franja de sangre transformada en oro". Laux AB 42. Itzaren
ukitu legun eta mea, esan-al baiño meagoa! Or QA 182. Ukitu mehe! "Toque delicado". Or in Gazt MusIx 216.
Oi errealdi mee! "¡Oh cauterio suave!". Gazt MusIx 213.
� (Fuego, luz...) tenue, suave, de poca intensidad. � Su-xu me bat etzakegu / sofri mundu hontan, / nola behar
den egon / hango su-lametan! Bordel 200. Zeure argi miak / agertzen eustalako [...]. Laux BBa 68. Ta
barrupean argixka mee bat biztu zitzaidan. Ldi IL 134. Kristau bikainduek sumatu oi dute noizean bein beren
izate osoan [...] argitasun mee bezalako bat. Or QA 178. Arima, oien ustez zer zan? Su mee bat, putz bat edo
arnas bat. Vill Jaink 59.
� (H). (Comida, cena, etc.) frugal, ligera, escasa; (comida) de vigilia, de abstinencia. "Maigre, où il n'entre ni
viande, ni graisse. Ianhari, barazkari mehea" H. � Bainan hartuz yakia, arthoz gehiago, / ezdu nahi ondoan
egin meheago. Hb Esk 178. Denbora haietan seminarioko bizigarria mehe eta xuhur zen. Const 19. Etxean eltzemê.
"Puchero de poca enjundia". Or Eus 38. Apairu mehea zuketela, ni beldur. "Que le repas fût maigre". Ardoy
SFran 115.
� Irri hits mehe bainan goxo batek ideki zaizkon ezpanak. JE Bur 123. (Irri mehe batekin). Ha, ha! Larz Iru 132.
� Zoazte lepo ta buru humill meekin ta damuz beteak konfesor jaun baten oñetara. Mb IArg I 92.
�2. (V, L, B, BN, S ap. A), me (V, G, AN, Sal, R ap. A; Izt). Ref.: A (mee, me). Sutil, agudo, penetrante,
perspicaz. "Agudo, zorrotza, argia, mea" Izt. "Mihi mehea, langue aiguë, méchante" H. � Baña zeiñ ere dan
[gaia] goi, mee, ondatsu ala oi darabilzu [...] beargai errazen bat baliz bezala. Lar, carta a Mb 277. Zeñean
darasaten eztala gure Euskera gauza andi, mee, goi diranak adirazteko. Ib. 278. A. Larramendik [itz] oriek eta
askoz meago ta gaitzagoak bere dikzionarioan ederki dakartzi. Cb EBO 46. Jaungoikoaren [...] dotrina,
Zizeronen egitekoen aldean, zeñ gauza mea, preziatu ta andia dan edozeñek dakus. Ib. 59. Gauza illun, gauza me
Teologoai arazo asko ematen diena. AA III 554. Anziñaerako gauza balioso goi me diradenak. 'Sutiles'. Izt C
217 (v. tbn. 7). [Atsoaren] miña zan beti meia ta zorrotza. AB AmaE 236. Ateraldi ta arrazoi-modu berri ta mee
ustekabeko arekin izutu-xamarra geratu zan. Aran SIgn 59s. Kondaira pollit mee baten inguruan egilleak
euskaldun nekazariaren bizitzako egikizun geienak josi ditu. Lh Itzald II 110. Asmo mee lurrungeak lagun.
"Sutiles ideas apenas nubladas". Aitzol in Laux BBa X. Gaurdaño entzungeko, iduri mee-goitarrak. "Sublimes y
sutiles imágenes". Ib. XIV. Baña, erderaz batez ere eman oi-digu bere gogamen zoli-meearen berri. Ldi IL 89. Itz
au iñolako sarkor eta mee da, anima bera ukitzen baitu. Or QA 183. Ikuste mee ta zorrotzekoa biurtu oi da bere
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
265