Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
medo. v. peldo.
medra (Lar), medera (Lar � H). � "Medra" Lar.
medrainu. � Castaña pequeña. � Gaztaiñak nekez etorri ziran / baiña sobra medrañua (gaztaiña-ale kaskarra).
And Auspoa 52-53, 240.
medrakaitz (G-to-bet ap. A), merekaitz (AN-gip-5vill ap. A). � "Animal que crece o medra poco" A.
medratu (Lcc (-du), Lar), mederatu (Lar � H). � (Aux. intrans.). Medrar. Cf. medeatu. � Andre faltaz eniz
hilen [...]. / Heki ezin medra naite, bai gal neure arima. E 227. Guri gauza obeagoak emateko eta ala medra
gaitezen. Ber Trat 58v. Itzul drazon obeturik eta medraturik. Ib. 58r. Oh kodizija, iños aseetan ez dana, baña
munduban bere gitxi medrau oi dana! JJMg BasEsc 172. � (Aux. trans.). "Txalak etzeban bape medratzen da
okelara saldu dou" Elexp Berg. "Orrek, dan fiñakin, desiertuan be medrauko leukek" Ib. � (Con objeto.). � Eze
eztuela aren haziendak gutiago balioko, aitzetik Iaun onek medratuko dio. Ber Trat 59r. Zeure zerbitzariak
hondasun guzian medratzen dituzula. Ib. 76r.
medratxu. v. bederatzi.
mee. v. bee; mea.
mehe (V, L, B, BN, S; SP, Urt V 21, Ht VocGr, Lar, Lecl, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H, VocB), me (V, G,
AN, Ae, Sal, R; Lcc (mano B), Mic 6r, Lar, Añ, Dv (G), H (V, G), Zam Voc), mei (V), be (Lcc). Ref.: Bon-Ond
155; A (mee, me, mei); A Apend (me); Lrq /me)he)/; ContR 521 y 533; Iz To (loriye), Als (laino), Ulz (mea), R 292
y 310, ArOñ; Etxba Eib (meia); Elexp Berg (mee); Gte Erd 164. � Tr. Documentado en autores de todas las
épocas y dialectos desde mediados del s. XVII. Mehe es la forma propia de la tradición septentrional. Al Sur mee
predomina en los textos más antiguos, si bien durante los ss. XIX y XX, tanto mee como me se documentan en
proporción similar, alternando ambas formas en algunos autores. Con todo, ya desde los primeros textos
(Larramendi, Mendiburu, Cardaberaz...) se observa el uso frecuente de mee como tema nudo pero mea para el
det. (alternando a veces con meea en un mismo autor). Emplean sólo me, pero mei- ante vocal: J.A. y J.J. Moguel
(BasEsc 114), E.M. Azcue, D. Agirre, Kirikiño (Ab I 57), Bilbao. Hay sólo mei en Otxolua (91) y N. Etxaniz, y
mei ante consonante en Orixe (junto al menos frec. me(e)) y D. Agirre (Kr 125). Lauaxeta emplea mee (BBa 80),
pero mi- ante vocal. En DFrec hay 16 ejs. de mee, 1 de me y 1 de meia (det.).
�1. Delgado, fino; tenue; flaco. "Hari mehea, fil délié" SP. "Tafilete, larru me" Lar (v. tbn. s.v. retorta). "Hila,
cierta tripa delgada, este mee bat" Ib. "Zapatillas, zapatatxo mee politak" Ib. "Débil, (c.) erbala, argala, mea"
Añ. "1. [...] Zaldi, aratxe, haur, begitharte... mehea, cheval, veau, enfant, visage... maigre; 3. mince, effilé. Erhi,
gerri meheak, doigts, taille effilés, minces. Fin, délié. Esku, oial, eun mea, [...]. Fluet. Neskatxa luze mehea, fille
longue et fluette. [...] 5. [...] Aiguisé, qui coupe bien. Segaren aho mehea, fil d'une faux bien aiguisée" H. "Meen
(V, G, AN), (lo) más delgado" A. "Laino mea, la nube tenue" Iz Als. "Bizi diran gauzak izaten dira argalak;
ostianguak meiak" Etxba Eib. "Ule mea deuko, pelo fino (V-arr, G-azp)" Gte Erd 164. Cf. IC II 322:
"Llamándola Mena que quiere decir que es la más delgada tierra de la comarca". � Abraham Mehe (Estella,
1325). FLV 2009, 119. Aznar mea (1360). Arzam 339.
� Ioanetak zaia oial mehez. "Drap fin". O Pr 268. Adats ikustekoa / [...] leunez, baitare mehez, / zetaren
gainekoa. O Po 26. Et'ezta lodi [gorphutza] / ez mehe soberarik. Ib. 31. Begirautzu hurbilzetik bidean ikusiko
duzun punta meheari zeren punta beraren gainean itsasoak hautsten baitu. INav 113. [Eskualdunak] eztira hain
iharrak eta meheak nola eguerdi-aldekoak. ES 121. Adar mee ostodunak. Mb IArg I 268 (195 mea). Mintz txito
me ta etenerraza. Mg PAb 85. Eztabil zu legez [...] oñetako meiakaz. Ib. 45. [Ilar] mehenak saltsaturik / aita
semei zerbitzatzen. 'Les plus maigres'. Monho 36. Bideriozko ontzi argal me bat. Añ LoraS 114 (118 mee). Berna
ain me, argal ta mamigabeak. VMg 54. Ari me bat erraz etetzen da. Ib. 70. [Doatsuaren gorputza] geratuko da
añ garbi ta mea non espiritu utsa baliz bezala sartu ta irten litekean edozeñ tokitatik. AA III 539 (v. tbn. en
contexto similar Or QA 201 mei ta sarkor). Larmintz leun me guriak. Izt C 28. Piper me pizkor ta gizen
gezarotsuak. Ib. 155. Euli me, luze, berdaisa bat. It Dial 15 (Ur, Ip, me(h)e; Dv lerden). [Galburu] meak eta
erreak joak. Ur Gen 41, 6 (Ol, Ker mee; Urt, Dv, BiblE mehar). Zazpi bei me-argal, ezur-uts egiñak. Lard 53.
Ointxo politak, gerriya mia. Bil 37. Urte bi igaro ziran / egur me garra lez. Azc in Ur PoBasc 188. Bere
atzamarrak, luze ta meiak. Ib. 122. Gizon luze me bat. Sor Bar 77. Lodien kulpak ditu / pagatutzen miak. Urruz
Urz 62. Emazteki luxe eta mehe bat. Elzb PAd 21s. Otsoa mehe bezein / zakhurra lodi zen. Zby RIEV 1908, 769.
Jantzi me-urratuari josi ziozkaten [...] arabaki lodi batzuek. Bv AsL 185.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
263