Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
de; mediante. "Hura dela medio, grâces à lui" Lh. � Tr. Documentado al Sur desde principios del s. XIX,
fundamentalmente en autores populares y bersolaris. Al Norte lo emplean Duvoisin, J.B. Elissamburu,
Etchamendi, Etchepare de Jatsu y Mattin (43 merio). � Adanen pekatuba dala mediyo. Zuzaeta 80. Piestia ta
dantzia dala medijo baseerri etxeetan egiten diran kastu alperrikakuak. fB Olg 96. Ta bera dala medijo,
daukagu zeruko esperantzia. fB Ic I 32. Eta hori dela medio, nere hoben guziez damu hartzen dut. Dv LEd 78.
Sobra dakit, / zer dala meriyo / errezibitzen nazun / orlako seriyo. Bil 100. Galtzalliaren pamili orrek / setari
segitu dio, / gero baikuntza egin digue / lan ori dela medio. PE 43 (136 meriyo). Anima asko salbatutzen da /
limosna dala mediyo. Ud 141 (87 meriyo). Laburrago iruditu zitzaitan bide hori, nere laguna zela medio. Elzb
PAd 35. Zu zerala mediyo / sortu ziran gerrak. AzpPr 52 (98 meriyo). Arbola eder bat dala mediyo / jartzera
nua bertsuak. Tx B I 49. Manuel etzan asko estutu / gauz ori zala meriyo. Tx B II 81. Pena hau dela medio gare
/ beraz hemen dohakabe. Etcham 36. Nola moldatua zuen [...] artalde hori? Emeki-emeki [...] bere lana dela
medio. JEtchep 52. Terreno batzuek zirala medio zuten auzi ori. Uzt Sas 339 (325 merio). Eta zenbaiten jokabide
zentzugabea dela medio, sortu da bitasuna, batasunaren truk. MEIG VIII 46. Haiengandik jaiotzez, kromosomak
direla medio edo, jaso ditugunak. MEIG IX 61 (III 122 zirela merio). Paga albanitza [...] ni naizela medio
sofritu dituzuen nekeak! Ib. 98. v. tbn. CatLlo 56. Legaz 66. CatUlz 6. Etxde JJ 243. Merio: EusJok 24 y II 90.
Xe 233. Arrantz 125. JanEd II 102. � (Precedido de -lako). � Zu zeralako meriyo baldin / juaten banaiz lur
azpira [...]. Bil 107. Farrez lertu biarrik / [...] gure istoriko ate ori / zalako meriyo. JanEd II 123. Zori gaiztoko
gerra zibilla / sortu zalako meriyo / lau probentziyak gelditu giñan / fetxaz beteta seriyo. Tx B II 52. Etxe asko
ustu ziraden / ori zalako merio. Uzt Sas 246.
�3. (Precedido de oración de relativo). Por medio de, mediante; por causa de, a causa de. v. infra MEDIOZ (b).
� Tr. Documentado en bersolaris y autores populares guipuzcoanos desde mediados del s. XIX. � Orrenbeste
graziya / dituen meriyo, / arentzako gordia / zenbat amoriyo. Bil 47. Ez du txoriyak sentimentu geiago artzen
[...] zeukan kabia norbaitek ostu dion meriyo. Ib. 157. Gaur nago seriyo / kontu txarrak atera / diran meriyo.
AzpPr 58. Desprezio bat egin / diraten meriyo / bi bertsolari gabiltz / oso seriyo. Imaz Auspoa 24, 142. �
(Precedido de gen.). v. infra MEDIOZ (a). � Noizbait, esanen meriyo, dana azaldu zanian [...]. Iraola 97.
Lastima da [...] / bere meriyo / alperrik galtzia. Ib. 61 (v. tbn. 65). Zure meriyo estu nagola, / arren sinizta
nazazu. Iraola EE 1880a 113. Zuri etzaizu ajolik baño / askori inporta zaio, / orrenbeste itz eragitia / salsera
baten mediyo. Tx B I 265. Eskatzen dizut luzaro / zure Amaren medio / [...] bedeinka zazula. Azurm HitzB 54. �
(Precedido de absoluto). � Jakitea zabaltzearekin, idazte-irakurtzeak medio, ez ziotela babeslekurik
indartsuenek haize berriei gogor egingo. MEIG VI 56.
- MEDIOAREKIN. (Precedido de gen.). Por medio de, mediante. v. infra MEDIOZ. � Gizonaren medioareki /
lasterrez atzamanen diela / uste ukeiten du behala. Arch Fab 153.
- MEDIOZ (L, BN, S; Urt, Ht VocGr 388, Lecl, Dv). Ref.: Lh; Lrq. a) (Precedido de gen.). Por medio de,
mediante. "Bona tua venia, [...] zure bidez, zure laguntzarekiñ, [...] zure medioz" Urt III 382. "Hirur presuna
kontent idukitzen ditu [...] emetasunaren medioz" Ib. I 326. "Zure medioz, grâces à vous, par votre intervention.
Diruaren medioz, par le moyen de l'argent" Dv. "Bidez, medioz, par l'intermédiaire de" Lf Gram 381. "Haren
medioz, grâces à lui" Lh. � Tr. Documentado en autores orientales desde la primera mitad del s. XVII, y en VJ
(9), Ochoa de Arin (15), Irazusta (36), Urquizu (20), Guerrico (II 36) y CatLlo (54). � Zeñen medios Iaungoikoa
minzatu baizen. Ber Trat 45r. Pazienziaren medioz goaz zureganat. Ch III 18, 3. Librü hunen medioz ezagüt
erazirik. Mst XV. Zeren Apostolien medioz [...] ministeriua eta fedia jin izan baitira [...] gütaraino. CatLan 53
(v. tbn. 139). Zeren bekatuaren medioz galtzen da zerua. CatB 66. Kofesione hun baten medioz behar da
konzenzia xahatü. CatS 76. Jaun aundi egin dire / gerlaren medioz. Bordel 181. Piarresek, zenbait salto eta
burfurien medioz etsaieri harmak pausarazi ondoan [...]. Elzb PAd 53. Egizü, zure othoitzen medioz, egon gitian
bethi khiristi hun. Ip Hil 167. Jaun errientek dutela beren eskuko Frantzia, bozen medioz. HU Zez 210. Bere
eskolaren medioz heldua sardiangorat. JEtchep 89. Paper botigak! Zenbeit gizentzen da horien medioz. Larz Iru
40. Dela hitz sortuen medioz, dela bestetariko hitz "arrotzen" bitartez. MEIG VII 187. v. tbn. INav 136. Tt Onsa
160. CatLav 363 (V 175). El 48 (-os). He Gudu 116. Mih 103. AR 64 . Brtc 261. Egiat 251. LE Prog
96 (-os). UskLiB 24. CatLuz 22. MarIl 132. Jaur 172. Etch 246. Dv LEd 144. CatAe 52 (-os). CatR y CatSal 53.
Lap 30 (V 17). Elsb Fram 158. CatUlz 37. CatJauf 92. Etcham 210. Lf in Zait Plat XIV.
� (Precedido de dat.). � Bainan, haizeari medioz, aditurik kanta errepikaz zagola [...]. Elzb PAd 5.
b) (Precedido de oración de rel.). Ya que, porque, debido a que, a causa de que. � Tr. Documentado en autores
populares y bersolaris guipuzcoanos desde finales del s. XIX. � Erregu egin zazu, / Ama, gugatikan, / irten
geran medioz / bada Zugatikan. PE 104 (v. tbn. 96 merioz). Obedentzirik eztan medioz / orra zenbaten galera.
Noe 76. Gauza oek onela diran medioz eta agintariak bear bezela erreparoak jartzen ez dituztelako [...].
"Debido a ésto principalmente". Aran-Bago ManMed 209. Orra amasei bertso berri / [...] motibo asko dauren
medioz / egin nintuen tentatu / pasadizuen amarretik bat / alare ez det kontatu. EusJok 42. Santa Agedak
kulparik gabe / orra zer paraderuak, / gorrotu artu zion medioz / ereje majaderuak! Ud 118. Alper aundi bat
zeran meriyoz / iñork etzaitu artuta. Imaz Auspoa 24, 157. Mingaiñ zikiña dezun mediyoz / badira naiko
mudantzak. Tx B I 266.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
260