Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
39. Mde Pr 318.
� (Lar). (Fig.). Inclinado, proclive. � Ori dala-ta gizona gizarterako aier eta makur dago. Eguzk GizAuz 111.
Gizona okerrerako makur dagoalako. Ib. 7. Biotza ogasun orreitara itzul eta makur eukitea. Ib. 187.
� (Precedido de buru). Cf. buru-makur. � Burua makur eta / buztana anka-pean. It Fab 23. Burua makur
aldegin zuan Santuak. Bv AsL 118. Burua makur ta gogoketan nuela. A Ardi 101. Il-ta bezala, burua makur, /
egiñik indarraldia. "Cabizcaida". Or Eus 411. Karrika hotzetan burua makur / ibillitako hamarrek. Mde Pr 289.
Burua makur ebala, betaurrekoen ganetik begiratuaz. Erkiag BatB 33. Izkiña batean exeri edo kuzkurtuta, burua
makur, loteria-tirak eskuan. Txill Let 63. Burua makur izaten gendun / askotan astelenian. Uzt Sas 149. v. tbn.
Jaukol Biozk 10. Mde Pr 289. NEtx ANtz 130. Onaind in Gazt MusIx 149. Berron Kijote 58. � (Con
reduplicación intensiva). � Elizako gizon da andrazko guztiak buru makur makurraz da bat batera agur egin
eutsen. A BeinB 66. Buruba ta belauna makur-makur egin ta eskuban mosu-egin eutson. Altuna 73. v. tbn. Etxde
JJ 271. Bilbao IpuiB 33.
� Deungen nintegia makur ta galzera atzekoaz aurrera. "El bibero del perverso tuerto y la calza lo de atrás
adelante". RS 207.
� (Precedido de bizkar). Jorobado. v. BIZKAR-MAKUR. � [Esopo] ez da dudarik / zala txit txikia, / bizkar
makurra eta / jakintsun andia. It Fab 17. Marixeparen aurra / bizkar-makurra. Or Eus 23.
� "Torcido, contrahecho, falso, hablando de la voz. Badu boz bat kakola bezen makurra, tiene una voz tan falsa
como ganchos de acémila" A. � Boza zuen bakarrik hala hulakoa; ez, nahi baduzu, makurra ere, bainan, hola,
pitta bat... oxkeduna. Barb Sup 1.
� (G-to, AN-larr). Ref.: A; A Apend. "Aponttoa bezelako gizon bat, itzal makurrekoa, jarri zaigu alkate (G-to),
se nos ha puesto alcalde un hombre, como el hongo de cerdos, de poca sombra" A (s.v. aponttoa). "Cojo, bajo,
pequeño, etxe makurra, ezkila makurra (AN-larr)" A Apend. � "Cojo, makur nao (AN-larr)" Echaide Nav 256.
� (Como sobrenombre). � Peru Makur agure gixajua, zarren zarrez ezetarako gauza etzalako. Kk Ab I 24.
�3. (L, B, BN-baig, Sal, R ap. A; Dv (-kh-), H (+ -kh-), VocB). Errado, equivocado, inexacto; falso. "Ez athera
solas makhurrik, ne déraisonnez pas" Dv. "Kontu makhurra eman darotazu, vous m'avez donné un compte
inexact, faux. [...] Adimendu makhurra, entendement, esprit faux, de travers. [...] Haserre denak iduri du
aldernietan dela, elhe makhurrik baizen ez dio, [...] il ne dit que des paroles insensées" H. "Malo, estraviado
[sic]" VocB. � Lenbiziko bidea etzen artako bide makurra, baña etzuen artaz erditsi nai zuena. Mb IArg I 246.
Onelako aukera makurretatik oker ta kalte asko etortzen dira. AA III 375. Nolazpeit, zuzenetik edo makhurretik,
baitezpada, bere laguna galduko du, hilen edo hilaraziko du. Arb Igand 105. Eztegu egin yakinbide zuzen ta ez
ere makur. Ldi IL 52. --Goazen beraz bestalderat. --Bide makurrean gira, erran zuen axurantak. JEtchep 96.
Arrazoibide makurra, berriz ere diot, illungune bat aurkitzen dela ta. Vill Jaink 183. Zure ideiez ez dut axolarik.
Bainan solas makurrak ateratzen dituzuno, hor izanen niz lekuratzale. Herr 31-1-1963, 3. Nik artean entzun uste
nuenak bazuen bere arrazoia, arrazoi makurra halere. MEIG VI 133.
� (Añ, H; -kh- SP, VocBN, Dv, H). (Tema nudo, usos advs. y predicativos). "Bere egitekoetan makhur dabilla, il
marche tortu, il ne va pas droit en ses affaires" SP. "Andar o proceder mal, (c.) makur ibilli, makur edo oker
dabilz arako..." Añ. "Makhur mintzo zare, vous parlez sans raison. Makhur zabiltza, vous n'agissez pas en
droiture, vous vous trompez. Makhur jotzea, errer, se tromper dans son jugement" Dv. "Makhur zoaz bide
hortaz, vous n'allez pas directement droit par ce chemin. [...] Kontu makhur atheratuak, comptes mal tirés. [...]
Makhur aditu duzu, vous l'avez mal compris" H. � Gizon koleratuak ere eztu ezagutzen [...] noiz dohan artez
eta noiz makhur. Ax 283 (V 189) (v. tbn. makur en contexto similar en Zait Plat 85). Bertzela maiz eta
gehienean egitekoak makhur eta errebulu ibiliko dirateke. ES 141. Ez beitez eman penetan ea xuxen ala makhur
dabiltzan heien burasoak. Lg I 222. Makhur zabiltzate ez iakinez zer dioten Iskiribuek eta Iainkoak zer ahal
duen. HeH Mt 22, 29 (Dv, SalabBN makhur zabiltzate; Lç, Ur (G) huts egin, He, TB enganatu, BiblE oker ibili).
Eskual-mintzaian hau hola, hura hala, hau hemen xuxen, hura makur. HU Aurp 190. Gauza segura da, behin
makhur abiatuz geroztik, gaizkian urrun yuan zela. Elsb Fram 125. Loiolarat goazinez ala bertze norapait... Ez,
ez gabiltza makur. JE Ber 40. Makur ikasiak edo sobera ithoka erranak, makur bethi errepikatuak ziren sorginhitzak.
Barb Leg 141. Azkaindar eta Saratarrek, makur bada ere, "arrano gorria" erraiten diotena. Zerb Azk 37.
"Afaria" deitu liburuan, zuzen ala makur, amodioaz buru bezenbat aburu erakarri ondoan. Lf in Zait Plat XIX
(v. tbn. xuxen edo makur en Ardoy SFran 315, zuzen edo makur en Xa Odol 41, zuzen nahiz makur en MEIG VII
119). Gauza guztiak bezala, zuzen edo makur konprenitu eta azaldu diteke. Vill Jaink 49. Krimaren egilea:
Nehork ez jakin nor den... Makhur mintzo naiz... Ba, bada, norbeit oro baitazki. Larz Senper 108. Ez dut uste
[...] gazteagoen iritziak oro, ez gehienbat, noraezean makur direnik. MEIG VII 107. v. tbn. Hb Esk 80. Laph
149. Zby RIEV 1908, 83. Ox 73. Zait Plat 49. � (G-nav, BN-arb). Ref.: Iz Als (jantzi); Gte Erd 11. "Makur
jantzi zai, os habéis vestido al revés" Iz Als. "Horrek gauza guztiak binperrez goiti egitentzik (BN-ciz), ...
kinberrez (S), oker (S), makur (BN-arb)" Gte Erd 11.
�4. Malo, de mala calidad, que tiene fallo, imperfecto. "Imperfecto, makur (G-goi). Somos imperfectos,
makurrak gera" A DBols. � Etxe batetan sartzen ziretenian eta han oro makur eta satsu ikusten. AR 430.
Badakigu / zoin den tirari makurra, / behin erbia miratu eta / kolpatu zuen zakurra. Mattin in Xa EzinB 119.
Film makur eta aspergarriak. MEIG I 157. � Torpe. � Zenbait yaupari zarrez makur, oriek gazterik beñenak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
26