Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
azp), maiku (G-nav). Ref.: Lh (mediku, miriku); Iz ArOñ, Als (maiku); Etxba Eib; Gketx Loiola (famatu, iztun);
Holmer ApuntV (mediku); Elexp Berg; Gte Erd 59 y 272. � Médico. "Midikuaren hutsak estaltzentu lurrak" SP.
"Meiku berria oso iztuna da" Gketx Loiola (s.v. iztun). v. atxeter, bedezi, dotore, medezi, osagile, osalari,
sendagile. � Tr. De uso gral. en autores de todas las épocas y dialectos. Al Sur mediku es la forma gral., si bien
hay mendiku en una carta guipuzcoana de principios del s. XVII, mediko en Moguel, miriku en Arana, meriku en
Orixe (Eus 49 y Aitork 126), y meiku en Txillardegi (Let 140), en la mayoría de ellos junto a mediku. Al Norte se
documentan mediku y miriku ya desde los primeros textos en autores de todas las épocas; hay midiku en textos
no suletinos de los ss. XVII y XVIII y en Duvoisin (LEd 67), medeku en Archu (Gram 3), y mihiku en Larzabal
(Senper 40 y 114), Guilsou (Pettan mihiku (1951)) y en un ej. de Herria (11-1-1962, 4). En DFrec hay 73 ejs. de
mediku, 3 de mediko, 2 de midiku y 1 de miriku. En textos meridionales frecuentemente se emplea junto a
osagile, osalari, sendagile, etc.: Osagilla edo mediko (Mg CC 190), sendagille edo mediku (VMg 43 y Arr May
95s), medikubak edo osalarijak (fB Ic III 273), osagilla edo medikuak (Ur MarIl 86).
� Oso diradenék eztute medikuren beharrik. Lç Mt 9, 12 (He miriku, TB, SalabBN, Leon mediku; Dv sendakin,
Ur (G) sendatzalle, Hual, Samper dotore, Ip atxeter, Ol, Ker osagille, IBk, IBe sendagile). Egun askotan bearko
dozu / zeure aldean medikua. Lazarraga 1143v. Zeren baldin ni eri banaiz, zu zara midikua. Mat 277. Damurik
etzekutsala anaia medikuak / hark begia hertsiz gero egin tutzun bersuak. In EZ Man I 2. Eritasun luzeak eta
zaharrak nekhatzen du midikua. Ax 84 (V 57; 285 (V 191) mediku). Behar diote midiku espiritualari [...]
aditzera eman [...]. SP Phil 158. Zure mediku zerukoa ta erremedio bakarra. Cb Eg III 289. Miriku bati fidatzen
gaizko osasunaz. Dh 235. Gogoratu zelan egoten dan gaiso bat mediku osagillea itxadoten. Añ LoraS 72. Itandu
beijo mediku edo barberu edo zirujaubari. Astar II 243. Ez det nik sendatzeko / mediku bearrik. It Fab 132.
Miriku edo sendagille Sarako irakasle J.D. Etxeberri. Aran SIgn 208. Mediku jauna. Azc PB 254. Jaun Adrien
Dutournier dotor miriku [...] goretsiak. Lander RIEV 1914, 159. Marañon mediku aipatua. Zub 34. Emen
gaiabizak batzuk, medikurik mediku. Bilbao IpuiB 267. Bestentzat mediku, ta beretzat barbero ere ez (AN-larr).
Inza NaEsZarr 213. Medikuen zabarkeriak eta sendagairik ezak zuen errua. MEIG IX 98.
v. tbn. Tt Onsa 158. Mong 585. Mb IArg I 131. Zuzaeta 67. Gy 100. Laph 199. Elsb Fram 184. HU Aurp 78.
FLV 1988, 273 (Larrainzar, 1905). JE Bur 91. StPierre 18. Ox 202 (22 miriku). Barb Leg 136. Mde Pr 313.
Mattin 80. JEtchep 24. Ardoy SFran 94. Xa Odol 161. Miriku: Arbill 137. Gç 203. ES 403. Ch III 50, 5. CatLav
156 (V 79). Lg II 216. Jaur 127. Hb Egia 134. Elzb PAd 60. Lap 60 (V 31). Jnn SBi 137. Lf Murtuts 32. Zerb
Azk 87. Midiku: Harb 186. Hm 198. Brtc 70. Mendiku: ConTAV 5.2.9, 124 y 125 (Azpeitia, 1622).
� (Como primer miembro de comp.). � Mediku karreran gastautako diruak. SM Zirik 52. Nork sartu nau [...]
ni mediku lanetan? NEtx LBB 188. Begi zorrotza zuen, mediku-begia. MEIG IX 107. Beti zaigu atsegin medikugaiak
[...] irakurtzea. MEIG I 149.
� "Sasi-medikua, el curandero" Iz ArOñ. � Huna gure basa-mirikuaren landare maitatuenak: [...]. Zerb Azk 88.
Zaharrek izen hori emaiten zioten [...] donatu edo basa-medikueri. Herr 16-5-1963, 1.
- MEDIKUA(REN)GANA JOAN... Ir... al médico. "Esan eutson joateko medikoagaina (V-ger)" Holmer ApuntV
ASJU 1969, 186. � Eria midikuagana, probea aberatsagana, eskalea emailleagana. Mat 247s. Midikuagana
ioan nahi gabez eztela sendatzen. Ax 545 (V 350). Eztira sendatzen, zeren ezpaitira enseiatzen, ezpaitira
midikuagana konseillatzera. Ib. 529 (V 340). Laster egiten dute midikuagana gure senda arazitzeko. SP Phil
426s (He 431 medikuagana). Xerapirengana lenago joan diteke medikuarengana baño. Lab EEguna 76. Hobe
duela berehala medikuaren gana joaitea. Barb Sup 103. v. tbn. JE Bur 191. Mirikuarengana(t): Arg DevB 198.
Lf Murtuts 37. � [Lepineux, Sorcier!] Medikuenganat! Jarraik eni! JEtchep 104.
- MEDIKUARENEAN, MEDIKUARENERA... (EGON, HELDU...). (Llegar, estar...) en el, al... médico. �
Eldu zan medikuarenera [...] eta [...] atara eban medikua ogetik. Kk Ab II 8. Andra bat egon ei zan bein
medikuanian da [...]. SM Zirik 81.
- MEDIKU ESPRES. Médico especialista. � Ezin bertzean, balakatuz behar da ereman haurra Baionarat
mediku espresarenganat. JE Med 68. Mediku espresak ixtorioa xeheki jakiten balin badu familiako medikuaren
ganik, ez du urrats alferrik erabiliko. Ib. 68.
- MEDIKUKOA (det.). "Medikokua, casa del médico. Plaza barrixan zan Medikokua" Etxba Eib.
- MEDIKURA JOAN... Ir... al médico. � Lehenbailehen hobe dela holakoetan [...] joaitea medikura. HU Aurp
184. Medikurat gabe egon da sei, zazpi urte. Ib. 184. � Urliak billatuz aitzaki, / zoro-merikura nindun eramaki.
Or Poem 548.
- MEDIKU(E)TARA. Al médico. � Giriztinoek bide egin behar dutela arimako mirikutarat hei bere barneak
agerzekotzat. Lg II 173. Noizbait hatik, medikuetarat behar ukhan zuen eta medikuek herriko airea manatu
zioten. Laph 140. Zerbait duena doala [...] beti hortan ari diren medikuetarat, Baionan baitira hiru halakoak. JE
Med 15. Ez min guziegatik osakinetarat (edo mihikuetarat). Herr 23-2-1956, 3.
� [Kolerari] egin behar zaika guardia: [...] egin behar da laster midiku-midizinetara, ahal diratekeien
erremedioetara. Ax 285 (V 190).
- MEDIKUZKO. (Adnom.). � [Arimeak] bilatuten dau / eginik bide-erdia / medikuzko zubia / ta igarota zubiau
/ penak edo gloria. Azc PB 265.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
258