Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
nien mehatxuz ukabila. Arti MaldanB 196.
- MEHATXUZKO (AN, BN, S ap. A; Urt, Dv), MEATXAZKO (Lar, Añ (AN)). "Comminativus, dixiduzkoa,
mehatxuzkoa" Urt V 434. "Juramento [...] conminatorio, meatxazkoa" Lar y Añ. "Mehatxuzko hitzak, paroles de
menace" Dv. � Halaber, badira bertze iuramentuak, batzuk mehatxuzkoak eta bai maradizinozkoak ere. Ax 258
(V 172; v. tbn. otro ej. en la misma pág.). Jainkoaren hitz on eta mehatxuzkoak. Lap 410 (V 187).
mehatxuka. � Amenazando. v. MEHATXUZ. � Azienda ez da oihuka, larderiaka, mehatxuka eta joka erabili
nahi, bainan bai eztiki. Dv Lab 224. Eta ukhamiloak bildurik, hasten zaiote mehatxuka, orroaz. Barb Sup 47 (v.
tbn. 26).
meatz. v. meats; mehats; meatze.
meatzaile. v. meakari.
mehatzaile (-alle H), mehetzaile (Lar, H). � "Adelgazador" Lar. "Il se peut dire de celui qui amincit, aiguise un
objet quelconque par n'importe quel moyen" H.
meatzar. "Calamina, piedra calaminar, meatzar oria" Lar.
meatzari (G? ap. A; Lar � H), miatzari. � Minero. � Zeudela meatzari batzuk zulatzen oian bat atratzeko
meatza (243). LE-Ir. Aurpegi balzdun miatzarijoi / ator pikotxa lepo-ganian. Laux AB 79 (v. tbn. 80 y 81). En
DFrec hay 8 ejs. v. tbn. Zink Crit 33. Azurm HitzB 64.
meatze (G, AN, Ae; Lar, H), miatze, meatz (Izt 73v), meatza (V-gip (det.), G-nav), miatza, peatza. Ref.: A; A
Aezk 296; A Apend (meatza); Etxba Eib (meatza). �1. Mina. "Mina de metales", "almadén" Lar. "Arrugía, mina
de oro muy honda, urre meatzea" Ib. "Bizkaiko meatzak zenbat burdiña emon daben, erromatarren denboratik
ona" Etxba Eib. v. meategi, meatoki. � Tr. Documentado al Sur desde mediados del s. XVIII y al Norte en
Etcheberri de Sara y Eguiateguy. Meatze es la forma mejor atestiguada. Hay además ejs. no ambiguos de meatza
en Lizarraga de Elcano, de miatza en Urruzuno, miatze en F. Irigaray (junto al más frec. meatze) y Lauaxeta, y
meatz en Alzaga, I. Pradere (EEs 1915, 121), Olabide y Mirande (en éste con aspiración). En DFrec hay 2 ejs. de
meatze y 20 de meatz. � Baldin gutizios bazarete loriaz aberasteko, eskoletako urre meatzetan [...] trabailla
zaitezte. ES 188. Meatzeetan arkitzen diran urre-zillar, topazio [...]. Mb OtGai I 66. Ürrhezko meatze bat. Egiat
212. Dira urrezko merezimentu asko atera geinkezan mina edo meatzea. Añ LoraS 56. Zillar, urre edo
diamanteen meatze aiñ [...] baliotsurik. AA III 363. Aretxabaletako mugapean arkitzen da meatze bat zillar
bizia ematen dabena. Izt C 74 (52 urrezko meatze). Miatzaren (minaren) bat arkitu al zuan? Urruz EEs 1915,
285. Geroago eta gutiago ematen zaben miatzeak. FIr 135. Meatzeko langileak. Ib. 137. Meatz, mina batzuen
jabe zala. Alz Txib 84. Ene Bizkaiko miatze gorri. Laux AB 79. Orduan nundikan-nai / [...] mendiak meatza ta /
basoak ikatza. "Minas de hierro y carbón". Or Eus 210. Urre meatze dut Aralar. Or Poem 521. Lurpeko ur,
mehatz e.a. Mde Pr 312. Urre gorrizko meatzak. BEnb NereA 97. Bizi gabeko arri ta meatzetan. Vill Jaink 73.
Kuper ta zillarrezko arri-meatzak. 'Des filons d'argent et des mines de cuivre'. Ibiñ Virgil 85. Mehatze ugaririk
bagenuen lurpean. MEIG III 94 (tanto en este ej. como en el citado infra la -h- se debe al editor). v. tbn. EEs
1913, 247 (meatzetatik). Zink Crit 32. � Ortxe arkitu dudala [...] pozgarrien gordairua ta denpora-pasagarrien
meatza. "Una mina de pasatiempos". Berron Kijote 81. � (Como primer miembro de comp.). "Barra de oro, de
plata, meatze-urrea, meatze-zillarra" Lar. � Mutilloako meatze-mendian jaiotzen dira iturri asko. Izt C 100. --
Meatz lanik Gipuzkoan bai al da? --Meatz lanak ere Gipuzkoan badira eta esangarriak dira [...] Zerain ta
Mutiloako meatz lanak. Urroz EEs 1915, 59. Meatz-bazkunetako txartelak. TAg GaGo 67. [Gure asabek]
mehatze lanetan ere bazekiten zerbait. MEIG III 46.
�2. Mineral; metal. � Zeudela meatzari batzuk zulatzen oian bat atratzeko meatza (243). LE-Ir. Urre meatza
billa zulaturik lur zati bat. LE-Fag. Mealla: ola-gizonen morroia, meatza txikitzen duena. EG 1952 (11), 22. Ez
egin zuretzat meatz urtuzko yainkorik. Ol Ex 34, 17 (Dv jainko urthurik, BiblE metal urtuzko idolorik). �
Lurbarnean ére burriña, zillár, úrre ta bérze metále ta gauza meátzak. LE Doc 124.
- BURDIN-MEATZE. v. burdina.
- MEATZEKO KRISTAL. "Cristal de roca, meatzeko kristala, leiarra" Lar.
- MEATZEZKO. (Adnom.). � Mehatzezko elkarguntza honela dator. "Armonía mineralizada". MEIG IX 119
(en colab. con NEtx; la -h- se debe al editor).
- MEATZE-ZULO. Pozo minero. � Diru askoren gostuz egindako meatze zulo andiak. Izt C 64 (v. tbn. 66 y
70). Aspe-Arrazolan bazan meatze-zulo bat. Or SCruz 48. 700 langile meatze zuloetan, mea ateratzen eta
meaketan. FIr 135.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
254