Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
horrela, karlista gisa, jokatu zuenean. MIH 383. v. tbn. Hm 47. Enb 69. Lf Murtuts 50. Etxde AlosT 88. Zait
Plat 130.
� Lagunen bendekuak, lagunen txarkeriak, oriek ematen dituzten erran-bideak eta orien beren makur ibillerak.
Mb OtGai II 171.
�2. (V, G, AN-ulz-egüés-erro-ilzarb-olza, L, B, BN, Sal, R-is-uzt; Lar, Añ, Dgs-Lar 5, H, VocB, Zam Voc; -kh-
SP, Urt II 97, Ht VocGr 374, Dv, H). Ref.: Bon-Ond 154; A; ZMoso 71; Iz Ulz, R 299 y 310; Etxba Eib; Gte Erd
237; Izeta BHizt2. Torcido, doblado, (lo) que no está derecho; inclinado, arqueado, agachado, encorvado.
"Tortu" SP. "Alcayata, clavo retorcido o gancho, iltze, ultza makurra" Lar. "Orlo, un instrumento músico, bolin
makur bat" Ib. "Agobiado, makurra, makurtua" Ib. "Curvo", "curvilíneo, ziluz makurra" Ib. "Corvo" Lar y Añ.
"Adar makhurra, corne torse. Jokoak adarrak makhur (prov.), le jeu est périlleux" Dv. "Makhila, gider
makhurra, bâton, manche qui ne sont pas droits. [...] Tiro makhurra, coup de feu mal dirigé. Begi makhurra, œil
de travers, [...]. Zango makhurra, jambe torse, [...]. Aho makhurra, bouche de travers, de côté" H. "Zuhaitz
makhurra, arbre qui penche d'un côté" Ib. "Akerraren adarra bezen makurra (BN-arb), excesivamente torcido;
litm., tan torcido como el cuerno del chivo" A. AxN explica malgu (458) por makur. Cf. Gar (III, 612) 1 32s: "El
vado que se dize, Arizmacurra, que por un roble corbado... tomo este nombre que en lengua de la mesma tierra
queire dezir roble corbado". v. oker. � Martin Lopiz, dicho Macurra (1368). Muez, Macurssola (1150). Arzam
337. � Gabearen mindegia apur, dena ere makur. "Encore celles qui y sont se trouvent tortués". O Pr 505.
Zuhar zahar makhurra nork xuxenduko du? Brtc 180. Auspo-pujoia. Pujo-makurra. Ardatz-nausija [...]. Mg
PAb 134 (en una lista de utensilios de ferrería). Gaur konfesinuan bularra joten, lepo makurragaz negarrez legez
damu dot esaten [...]. Mg CO 80. [Atso] argal makur laurogei urtekoa. Zav Fab RIEV 1907, 95. [Ollarrak] begi
ori gorriak, / mokoa makurra. It Fab 69. Arpegi kirten punta-makurra! Azc PB 261. Tintirintin, Mari Martin,
ahuntzak adarrak makhurrak tin. Canc. pop. (ap. H). Gizon txiki polit makur bat zan au, bere sorbaldetan
larogeta bi urte andi jasoten zituan gizona. Ag Kr 87. Hutsa iduritu zaiku hango karrika makur, luze, kakola. JE
Ber 19. Sagasti solla lotan, / abar makur nâspil. Ldi BB 156. Igeki makurra. JMB ELG 38. Ori dabillen artzai
kapelu-makurra! "Gorra torcida". Or Eus 25. Aitona xalkor (konkor, makur), zelaia-barna, / gertaera zârra
agoan. "Corcovado". Ib. 227. Zapata orpo-makurrak. "Tacón torcido". Or Eus 63. Sega makurra ezpata lerden
billakatzen delako. Ibiñ Virgil 80. Mendian elurra elurra, artzaien zapela makurra (AN-araq). Inza NaEsZarr
67. Golde makurraren mutur astuna etzan oraindik ausartu. "Corvo". Berron Kijote 125. v. tbn. MEIG IX 118
(en colab. con NEtx).
� (B ap. Izeta BHizt; H (+ -kh-)). (Tema nudo, usos advs. y predicativos). "Hesola makhur dena, un pieu qui
n'est pas (plante) droit" H. "Marra hori makur dago" Izeta BHizt. � Makhur diraden gauzák xuxenduren dirade.
Lç Lc 3, 5 (He makhur direnak; Dv makhurrak, Brunet okerra, Ol okerrune, Or oker, Ker okertua, IBe
bihurgune). Lur lantzen eta aphaintzen gibelat beha dagoela hari denak, hildoa makhur eginen du. Ax 468 (V
303). Makur izanagatik egiteia xuxen epaiten du lastogeia. O Pr 306. Zaharo zeno zeren etzen xuxentu, da
zuhatza makur azkentu. "L'arbre est devenu tortu". Ib. 421. Belhauna handi eta makhur gidailak. "Tordu".
ChantP 86. Burua ere leen ain lerden ekarri duana, makur-askorik darama orain. Mok 20. Egortzen du
oihanera, erranez ekar dezan bertze orga bat egur, makurren makurrenetik. Barb Leg 127. Gelditzen zait mutu
ene mintzolari sarkorra. Ohartzen niz makur erori ere dela azkenerat. JE Ber 72. Zuaitz-artetik irten eta makurantzean
eta bildur xamar. Lek EunD 22. Gerria makur, arraitza igurtzi / belarrak daukan intzean. "Doblega su
cintura". Or Eus 298. Goldearen gain makur nekazaria ikusita, arrigarri ta neurriz-aragokoa zerizkion neskak
ainbesteko etsipenari ta eroapenari. TAg Uzt 266. Lurpeak ere belauna murgil bezaio makur. Or Poem 549.
Oker dabillenaren oiñak, beti makur... Erkiag BatB 163. Eztitugu gorengo gauzak zearka ta makur asmatu bear.
Zait Plat 35. Alboko entzulea aho zabalik eta erdi makur zegoala ikusurik. Osk Kurl 176. Ezpain ertzak makur
eta begia heze. MIH 310. v. tbn. Hb Esk 174. Azc PB 285. Ag Kr 207. Zait Sof 109. Erkiag Arran 128. Gand
Elorri 30. � (Con reduplicación intensiva). � Damuonez beteak makur-makur isillik etxeratu. Aran SIgn 93.
Makur-makur bijoa gorde-lekura aldamenatara begira. Lek EunD 22.
� (Precedido de bide). "Bide makhurrean zabiltza, vous marchez par un chemin tortu, c.-à-d., vous agissez
contre la droiture" Dv. "Bide makhurra, chemin qui ne va pas en ligne droite, a des détours, des sinuosités" H. �
Gero ekharri zerozten / berotzeko egurrak, / eta mendi goretako / hartu bide makhurrak. EZ Noel 63.
Bekhatoreak egonaren buruan, ezagutzen du bide makhurra daramala. Ax 46 (V 29). Noiz utzi uste dezu
dakartzun bide makurra? Mb IArg II 331. Xuxen joan nahi dute, / bide makurretan baizen / egundainotik ibiltzen
/ jakin ez duen hori / duteino aintzindari. Monho 54. Bide makhur guziak xuxenduak izanen dira. TB Lc 3, 5.
Zuhamu osto metak, ur-bide makhur eta kaltekorrak. Hb Egia 154. Gutarik batbedera bazohan bere bide
makhurrari behera. Jnn SBi 4. Bide makhurrean trebatu, / onerat ezin gibelatu. Arb Igand 23. Bide makurretik
doanak du bide xuxenaren erakusle beharrena. HU Zez 82. Bide makurrean nindoakelako beldurrarekin begiak
bazter nitzake heien irakaspenetik. JE Bur 41. Biotzak ere ez dio bide makurrik artzen ikasi. Mok 6. Bide makur
artan arteka ikusten zituzten eta arteka biurgunetan gordetzen. FIr 144. Biderik makur eta biurrienak asmatuko
ditu, Piarres [...] zorigaitz osiñean bein da betiko eror dadin. Etxde JJ 15. Iaunak Augustiñen bide makurrak
zelaitzen ditu. Or Aitork 216. Bide makurrean dabiltzana / ezarri nai xuxenian. Mattin 89. Euskaltzaindiak,
bistan da, bide makur hau hartu omen du itsumustuan. MEIG VII 167. v. tbn. Gy 43. Lap 67 (V 34). Ir YKBiz
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
25