Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
1 me (L, BNc ap. A; Lcc). � "Hato de ganado, me asco [mano B]" Lcc. "Oveja (voc. puer.)" A. v. bee (2).
2 me. "Sobrepeliz, (c.) sobrepeliza, me zuri gana" Añ (el significado de me es oscuro).
me. v. bee; mea.
mea (Vc, Gc ap. A; Mic 9v, Urt IV 98, Lar, Añ, H (L), Zam Voc), mia (Dv, H (BN, S)), me (B ap. A; VocB), pea
(VocZeg 287). �1. Mineral. "Vena de hierro y otros metales" Lar y Añ. � Tr. Documentado desde principios del
s. XVII; las formas mea y mia se emplean tanto al Norte como al Sur en proporción similar. Hay además mehe
en un ej. de Mendiburu (junto a mea, det.), mee en Ezale, y me no ambiguo en Zinkunegi (Crit 34). En DFrec
hay 7 ejs. de mea. � Ditutzula beraz hanbat esker nola harea / kostan baita [...] eta lurrean mea. EZ Man II
116. Hunat lezetako meak, hunat harri biziak / Iainkoaren laudatzera zaikidete guztiak. Ib. 18. Lur bihotzeko
mea. Ib. 130 (este ej. podría corresponder quizás tbn. a la 2. a acepción). O ze estratajamea / eroateko mea!
BBizk 28. Zuok ere bazaozke or / gure mearik baga. Ib. 23. Ateratzen ezpada lurpeko urre-mea. Mb OtGai 9, 7.
[Sulezean] egon bear genuen burutik oñeraño [..] su ta gar egiñak eta olako ago ta mehe urtua bezain urtuak.
Mb IArg I 317. Urtzalliak bete biar dau sutegija miaz. Mg PAb 126. Zerren urtu eragiten daben mia sutegijan.
Ib. 126. Ikatzgiten, mea ateratzen, burnigintzan [jardun]. Izt C 183. Mia galanki atera dezatela arrobikoak. Ag
G 217. Mia pilla ugariak. Ib. 216. Mea-atarate, eroate, saltze eta beste arazu guztiak. Alt EEs 1917, 44. Meatze
zuloetan, mea ateratzen. FIr 135 (134 y 140 mia). Mea xeatzeko lantegietan. Ib. 135. Garrak urtzen ditu burni ta
burni baño gogorrago diran miak edo metalak. EG 1950 (9-10), 27. Mea-mota guztiak atomuen bilduma
besterik eztira. Vill Jaink 64. Mea [...] Bizkaian zegoen, Somorrostron batez ere. MEIG V 91. v. tbn. Añ NekeA
225. Garayalde Elezar 75. Mia: EEs 1913, 247. � Halatan dirudi naturalezaren Autorak ere ezarri duela
[eskualduna] burdina eta altzairu meapean [...] hetaz baliatzeko eta harmatzeko. ES 116.
�2. (O-SP 230, SP, Lecl), mia (V, BN ap. A; VocBN, Dv), mee. Mina. "Mines de fer, argent, etc." O-SP 230.
"Mea burdin egiteko, mine, minière à fer" SP. "Mine d'or" Lecl. v. meatze. � Señale ageri bat duzu Jinkoak
bere egoitza zure ariman egiten diela [...] eta [...] idiren duzula mia balioz haren egiazko zaina. AR 34. Peruko
urre-miak. Gy 81. [Aberats] zilhar eta urhez / lur barnetako mietan. Zby RIEV 1909, 398. [Amerikan] miak
dagoz ugari. Azc PB 209 (in Ur PoBasc 263 minak). Mutillen artean Somorrostroko mee edo miñetara ioateko
zer andia dago. Ezale 1898, 251a. [Madagazkarren] non nahi burdin miak badire; bai urhe miak ere han
hemenka. Prop 1902, 76. Klondykako urre mietan. JE Bur 206. Mietarako edo beste edozein lanetarako
langilleak bear ebezala? GMant LEItz 62.
- MEA-ABONO. Abono químico. � Kimika-abonoak. Mia-abonoak izenez ezagututako abono abek [...]. NekIr
28.
- MEA-BIDE. "(L), galerie de mine" Lh. v. MEA-ZULO.
- MEA-BURDINA. Hierro. "Koldea mie burrinezko (AN-erro)" EI 104.
- MEA BURDINAZKO. Mineral de hierro. v. BURDIN-MEA. � Bada marmola eta mea burdinazko. Hb Esk
83.
- MEADUN. a) (Lo) que tiene mineral. � Iturrigorriren urjaiotz meaduna. Otag EE 1882c, 448n. b) (El) que
tiene minas. � Idatzi ei eutsen abade orrek [...] Bilboko meadun yaun batzuei. Alt EEs 1917, 44.
- MEA-GIZON (L ap. Lh; miagizon T-L). Minero. � Burdina da funtsean oraiko aberastasuna; huni ere
aspaldi ohartuak zaizko miagizonak. GH 1921, 126.
- MEA-GORRI. "Cinnabaris, indiagoma, meagorria" Urt V 44 .
- MEA-MARRA. Filón, veta. � Añada edo mia-marra nagusiena gero eta urrez ta zilarrez gabeago arkitzen
zuten. FIr 135.
- MEA-PUTZU. "Ex terrae cavernus ferrum clicimus, mephutzutarik [...] burdiña atheratzen dugu" Urt IV 325s.
v. meategi, meatoki.
- MEA-TROKO. Mineral. � [Lurrak] loraak eta usaindun bedarrak agertu ta mea-trokoak (Diruaren gurasoak)
gorde. A Ezale 1898, 195a.
- MEAZKO. Figura en SP, sin trad.
- MEA-ZULO (V, G ap. A), M.-ZILO (L ap. Lh). "Galería de mina" A. � Basoak diran bitartean izango dira
mia-zuloetarako zuntoiak. Munita 140.
� Etim. De rom. (o lat.) vena.
mea-harri, mearri (Lar). � Mineral. "Alcohol, piedra mineral" Lar. � Zidar aletxu dizdiratsu ugari agiri zituan
mea-arri zatirik [...] bikaiñena. Alt EE 1917, 44 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.).
meadun. � Propietario de minas. � Iru illebete onetan Gortalde meadunaren katanarru-kusan dabil. A Latsibi
149.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
244