26.12.2012 Views

Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan<br />

matxikatzen zuen. Herr 12-9-1957, 3. Pilota matxikatuz [...], artea ari dute ttipitzen. Herr 16-7-1959, 3.<br />

matxiko. � A horcajadas. � Ta artu matxiko (a horcajadas) ta aidean leizean gora atera zuan [sorgiñak<br />

mutilla]. AIr EuskIp 54 (tbn., con alguna var., en JMB OC II 65 (ap. ELok 241)).<br />

matxikosalto. � "(V-m), langosta de los campos" A. � Ona emen [sapoak] sarrien iaten dabezan piztiak: iñurri<br />

edo txingurriak [...], matxiko-saltoak eta pizti ta mamu guzti onen arrautzak. A Ezale 1898, 127b.<br />

matxikunka. v. maxikunka.<br />

matxilgo. "Matxilgo!, expresión que se usa al hallar alguna cosa" Ort Voc 141.<br />

matxin. v. matxino. �1. Ferrón, obrero de una ferrería. Cf. Lar: "Machín, así se llama en Bascuence a Martín<br />

entre los rústicos y olaguizones". Cf. Or Eus 211: "Matxin" itzetik dator / zuzen "matxinada". � Kintaleko<br />

maillua / matxin batek dantza. Or Eus 210. �2. "(V-m, Gc), nombre que se usa para llamar al carnero" A. �<br />

Matxin akerra makerrakoren aker adar okerra baño. Mg PAb 176. �3. Rebelde, sublevado. � Etorri zinan<br />

1936garrenean Matxin bat. Or QA 77. �4. "Matxíña, el mazo grande de hierro de las ferrerías antiguas" Iz<br />

ArOñ.<br />

matxina. � Grúa. � Arako matxiña --grua-- andiaren ingurura eldu ziranean. Erkiag Arran 100.<br />

matxinada (V-ger, G-to ap. A; Añ, Izt 109v, Lh, Zam Voc; maxi- Hb ap. Lh, H). � Revuelta, motín; revolución.<br />

"Motín", "tumulto" Añ. Lh, s.v. maxinada, cita tbn. a Gèze, pero no lo encontramos. � Tr. Documentado en<br />

textos meridionales desde finales del s. XVIII. En DFrec hay 19 ejs. � Ekusiko dira gerrak, matxinadak, gosiak,<br />

izurriak. msOñ 15v. Baketuteko bere soldaduben artian jagi zan matxinada osoa. Mg PAb 208. Matxinada<br />

gogor bat sortu zan. Lard 323. Agintarien kontra jagiteari eta matxiñadeari. Itz Azald 208. 1830 urteko<br />

matxinada. Ldi IL 165. Maiz sortzen zuten matxinada edo naspillen bat beren nausi arrotz aien aurka. Ir YKBiz<br />

287. Errusikoaren antzeko matxiñadak. Eguzk GizAuz 136. Baraba au urijan erasotako matxiñadeagattik [...]<br />

zijegean giltzapetuba leguan. Arriand Lc 23, 19 (IBk. IBe matxinada). Españiko matxinadaz ez mundu guziko<br />

gudaz etxunat amets zakarrik batere egin. Or QA 101. Matxinadak egin. Mde Pr 33. Egundoko matxiñadaren<br />

bat sortuko ete zan mutillen artean. Erkiag Arran 54. Frantziako matxinada aundiko gizonak. Vill Jaink 132.<br />

Errian matxinadaren bat sortu ez daiten. Ker Mt 26, 5 (Lç tumulto, He altaramendu, TB mugidura, Ip albarot,<br />

Echn nastura, Ol, Or zalaparta, Leon tarrapata, BiblE iskanbila). Herrian izandako matxinadagatik [...]<br />

zeukaten expetxean. IBk Lc 23, 19 (IBe matxinada; Lç mutinazione, He sedizione, TB asaldura, Dv bihurrialdi).<br />

Azkoiti-Azpeitietako matxinada Madrilgo Esquilache uxatu zuten zalaparten oihartzuna izan zela. MEIG I 192.<br />

v. tbn. JBDei 1919, 229. Zink Crit 71. Inza Azalp 16. Kk Ab II 38. Otx 24. Goen Y 1934, 90. Zait Plat 76. �<br />

(Fig.). � Zer zan aren barruan sortu edo sartu zan matxiñada ta zalaparta! Erkiag Arran 172. Naien<br />

matxinadan. Gand Elorri 166.<br />

matxinada-zale. � Rebelde, revolucionario. v. matxinzale. � Gizartekeriak matxiñada-zale be eztau izan bear,<br />

Macdonald-en eretxiz. Eguzk GizAuz 75.<br />

matxinar. � Rebelde. � Uriko matxiñada baten norbait il ebala-ta, beste matxiñarrakaz espetxean egoan. Ker<br />

EMeza 212 (ap. DRA).<br />

matxinatu. � Rebelarse, amotinarse. � Soldadu aldra jagi ta matxinatu jakozanak. Mg PAb 208. Jaungoikoari<br />

berari jarki eta matxinatu jakolako [demoninoa]. Itz Azald 185. Orduan Bizkaitarrak iarki ta matxinatu zirean.<br />

A Ezale 137a. Errija matxiñatu eztedintzat. Arriand Mc 14, 2 (Ol zalapartarik errian sortu ez dedin). � (Part. en<br />

función de adj.). � Soldadu matxinatubai. Mg PAb 207 (VersBasc 14 matxinatuai). Cubako erri matxinatuari.<br />

Ezale 1897, 31a.<br />

matxinbelar, matxin-bedar (V-m ap. A). � Acedera.<br />

matxingar (V-och ap. A). � Acedera.<br />

matxingarratz (V), matxingarratze (V-gip), matxingarratx (V-gip). Ref.: A (aza, matxin-bedar); Arzdi Plant1<br />

278; Garate 2. a Cont RIEV 1933, 100; Iz UrrAnz (matxíngarratxa); Etxba Eib; Elexp Berg. � Acedera.<br />

Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten<br />

mende.<br />

228

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!