Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
maton. v. matoi.
matordu (V-ger-m, G-azp): Ref.: A; Etxabu Ond 118. � Comida en gral. "Hora de comer" Etxabu Ond. v.
jatordu. � Matordua elduko ez elduko begira egon barik. Erkiag BatB 59. Gero ta eskasagoak ditu
matorduetako janariak. Ib. 174.
matori. v. matoi.
matorral. "(Vc, Gc, AN-5vill), ramaje corto y cerrado que nace de los pies de los árboles y arbustos cortados del
pie" A.
matotx (B ap. A). � Mora, zarzamora. v. masusta.
matragin. v. matrailagin.
matraila (V, G-azp, AN-gip-larr, L-côte; SP, Lar, Añ (V), VocZeg 286, Dv (V, G), H, Zam Voc), matrail (Vger,
G-to; Dv (V, G)), matrella (G-nav), matarla (V-m). Ref.: A (matrailla, matarla); Iz ArOñ (matráillaak),
UrrAnz (matralla), To; Echaide Nav 130; Holmer ApuntV (matrail); Etxba Eib y Elexp Berg (matrailla); Gte Erd
225. � Tr. Documentado en autores meridionales (en su mayoría vizcaínos) y algunos septentrionales. Los
autores septentrionales --excepto Haraneder-- y el meridional Ortuzar lo emplean con el significado de
'mandíbula, quijada'. En DFrec hay 9 ejs. de matrail, meridionales. �1. Mejilla, carrillo. "Cara" Holmer ApuntV.
"Gizon bapua dago matrailla ederrekin" Elexp Berg. "Matralletan bi musu eman zizkion" Gte Erd 225s. v.
masaila. � Norbaitek jotzen bazaitu eskuiñeko matraillan. He Mt 5, 39 (Ur (V) matrallan, Ker matraillan; Lç
mathelán). Pozezko malkuakaz bere matrallaak bustiten eutsazala. JJMg BasEsc 23s. Ene matrailla zuria / non
dok? Zav Fab RIEV 1907, 95. Bere matralletako kolore biziarekin. Otag EE 1881b, 85. Zer dozu matrallara
jasorik eskua? AB AmaE 314. Matralla ubeldua. Arr May 27. Arpegi baten bizi daitezan / matraila biak batean.
Azc PB 122. Emoten deutsala zaplako bat bere matrallan. Itz Azald 132. Matralletako gorriunea. Ag Kr 220.
Matralla-ziar negar-anpulubak jausten yakozan. Altuna 13. Zeure matrail-lorea / zimeldubaz dua. Laux AB 68.
Osasun gabeko matrail zurbil baten aurrean. ABar Goi 20. Bere ezpaiñakin andregaiaren matrail leguna estutu.
Etxde JJ 65. Matraila gorrituak. Mde HaurB 55. Trapu baltz batekin matralla lotuta. SM Zirik 127. Matarlan
beera yoiakozan negar-tantak. Erkiag Arran 107. v. tbn. Zuzaeta 159. A BGuzur 154. Echta Jos 333. Kk Ab I 31.
JanEd II 144. TAg Uzt 45. Txill Let 47. Bilbao IpuiB 14. And AUzta 119. Erkiag BatB 16. Matrail: Or Eus 178.
Zait Sof 195. NEtx Antz 148. Lab SuEm 213. Salav 29. Etxba Ibilt 468.
�2. (L ap. A; H). Quijada. v. matrailezur. � Lurrean aurkhitu zuen asto baten matraillarekin hil zituen milla
filistindar. Lg I 228. Matrailla hauts ezozu. "La mâchoire". Gy 38. Astokume baten matrailaz xahutu ditut. Dv
Iud 15, 16 (Ol y BiblE matrailezur, Ker matraillazur). Gaineko matrailaren hegitik zatxizkila
[hortzak]. JE Bur 19. Behereko matrailaren azpia. JE Med 45. Atra-aten mazaitxut matralle ausko-tzut! Ort
Oroig 105. Asto matrail zahar batekin. Zerb IxtS 48.
- MATRAILA-GAIN. Mejilla. � Larrosa gorrien margo ederrak urten eutsen matrailla gaiñetara. Ag AL 53.
- MATRAILA-GORRI (+ matrail- V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. "Matraill-gorrixa, de pómulos rosados.
Neskatxa gazte eder matraill-gorrixa" Etxba Eib. "Potolo matrailla-gorri bat da jefia" Elexp Berg. � Ikusizuz
lau gizon / matraila-gorriak. Azc PB 347. Umetxo [...] matralla-gorri, begi-urdin, galant, gaztaña margoko ule
ederdun bat. Echta Jos 15s. Seasketan aur matrail-gorriak. NEtx Antz 118. � (V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp
Berg. "Sagar matrail gorrixa" Etxba Eib.
- MATRAILA-TXULO. Hoyuelo de las mejilas. � Laztan eskea dezu / matrail-txuloetan. NEtx LBB 337.
- MATRAILA-UKALDI. Dentellada. � Bi edo hiru matrail ukhaldiz hil eta puskatu zuten [lehoinek]. Jnn SBi
177.
� Etim. Para su origen y, en particular, para la explicación de la vibrante -r- por repercusión de líquidas, v. FHV
188.
matrailagin (V; Añ (V)), matraila-agin (Añ (V)), matragin (AN-araq). Ref.: A (matraillagin, erro); A Apend
(matragin); Holmer ApuntV. � Muela. "Quixal, quixar", "muela, diente grande" Añ. "Lau erroko sustrai mandoa
euki dau nire matraillagiñak (V)" A (s.v. erro). � Agiñak ta ortzak, matralla-agiñak. Mg PAb 86. Gipuzkoan
agiña albokoari edo Bizkaiko matrailla-agiñakaitik esaten da. A Ezale 1897, 165n.
matrailako (V; Urt I 470, Añ (V), H), matraileko (V-gip, G-azp; Lar, Añ, Zam Man 100), matarlako. Ref.: A
(matraillako); Etxba Eib (matraillekua); Elexp Berg (matrailleko). � "Bofetada", "sopapo" Lar. "Pescozón" Lar
y Añ. "Coup sur la mâchoire. Coup sur la joue, soufflet" H. � Matrallakoz desonraduba, kañaberiagaz eridua.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
221