Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
matematika (T-L). � Matemática. � Filosofiaz, mathematikaz eta poesiaz arrozoinatzea. ES 177. Matematikak
naiz pilosopiak ez du oituraekin ar-emanik. Or Y 1934, 85. Beste bidetatik abiatzen bada matematika. Txill Let
126. Latinez ziren erakusten jakitate guziak matematikaraino! Ardoy SFran 94. Matematika eta linguistikaren
harremanak. MIH 193. En DFrec hay 25 ejs. � (Pl.). � Matematika zallak dira oiek. Sor Bar 95. Matematikak
areago ikasteko gogoa zuen. Zait Plat 14. Newton-i gogoko zitzaizkion matematikak. Vill Jaink 85.
Matimatiketako ekaian huts bat utzi dute. Herr 17-6-1965, 1. Matematikak ikasteaz gainera. MIH 199. v. tbn.
Txill Let 56. Osk Kurl 119. � (Como primer miembro de comp.). � Besterik dira Matematika-lerroak; ez dira
aragi-begiek eman ditidan aien erraiñuak. Or Aitork 259.
matematikalari. � (Sust.). Matématico. � Musikalari ta matematikalaririk gorengoena. Zait Plat 12.
matematiko. �1. (Adj.). Matemático. � Badirela linguistikak ez bezalako egiturak dituzten jakiteak,
matematikoak buru direla. MIH 194. �2. (Sust.). Matemático. � Zeru gure urbilenetik, baita ilargiaren zerua,
lurreraño badire 120620 millak. [...] Ya emendik aitzina matematikoek ez dute aurkitzen reglarik negurtzeko (B,
s. XVIII). BOEans 703. Orduko aizatuak nitun matematikuen azti-gezur eta amets gaizto. Or Aitork 161.
Matematikoak, injineroak, linguistak eta abar. MIH 196. En DFrec hay 14 ejs.
materalki (Lar), materalgi (V-ger-m; Lar), matarralki (V-gip), matalgi (V-ger-gip), matalki (V-m-gip). Ref.: A
(materalgi, matalgi); Urkia EEs 1930, 24. � "Varillas de cerner", "(palo sobre el que se) cierne" Lar. "Palo sobre
el cual se agita el cedazo en la artesa" A. "Baia erabiltzeko oramai-gañean alde batetik bestera jartzen dan
oltxoa" Urkia EEs 1930, 24.
materdun. v. materiadun.
materia (Lcc, Urt II 76), materi, mateir. �1. Materia, tema. "Demuestra, materia irakutstekoa" Lcc. � Tr.
Documentado en todos los dialectos. En DFrec hay 12 ejs. de materia. � Baskoek [...] duten bere lengoajian
[...] zerbait doktrina eta [...] kantatzeko eta denbora igaraiteko materia. E 7s. Bere predikazionean traktatzen
duen materiaren araura. Lç Ins A 1r. Gizonaren azken fiñez hartzen dut materia. EZ Man I 41. Zeren materia
haur baita hain handia eta luzea. Ax 339 (V 226). Zure kanten materia. Gç 111. Asko liburu handiren
bethetzeko materiarik aski. ES 190. Igandean nolabait eskapatuko naz ni emendik, eta egongo gera biok mateir
orren gañean (Donostia, 1761). ETZ 115 (cf. ib. 115 igandean bien artean disponituko degu). Engana ez
zaitezen hain materia inportantean. Brtc 165. Materia eder batez / nahi niz egün minzatü. Xarlem 1490.
Erlixioneko materietan jakintsun. Jaur 407. Zer suiet edo materia aphez baten kaskoaren eta astien okupatzeko!
Gy VIII. Meditazioneen materia berezia. Lap 240 (V 108). v. tbn. He Gudu 137. Tt Arima 3. MarIl 129.
� Materia, motivo. � Zuezaz gloriatzeko materia handia dut. "J'ai de quoi". Lç 2 Cor 7, 4 (He burupe, TB
arrazoin, Ker bide; IBk e IBe harrobide). Bizitze guztian dugun materia frankorik / behin eta berriz ere zuen
laudatzekorik. EZ Man II 137. Ediren bezate zure baithan bere bozkarioaren materia. Gç 54.
� Materia, cuestión, asunto. � Eraki ote digon inori falso testimoniorik materi grabean edo gauza andian. OA
167. [Bekhatua mortala da] noiz ere materia handia baita. Catlav 164 (V 84). Mortal da osoki borontario eta
materia inportantaren gañian denian. CatLan 112. v. tbn. CatAe 54. CatSal 55. CatR 55.
� (Lcc, Ht VocGr 383, VocBN). Materia, material. � Zurez, harriz eta bertze añhitz materiaz. Mat 103. Dirade
espiritu sollak gorputzik eta materiarik batere bage. Ber Doc 139r. Sakramendu haren lehen materia eta
kanpotikoa. Tt Onsa 22. --Zein da Konfirmazioniaren materia? --Krisma saintia. Bp I 64. Ezta beraz kürütxiaren
materia adoratzen? Bp II 51. Hala nola egiazko filosofian materia eta forma baitira gorphutzaren lehen
hatsapenak. ES 127. Izarrak baiño materia lodiago batetarik egiñak [kometak]. He Phil 178 (SP 176 materia).
Zerén gu bekála gizón zire ta materia berékoak. LE Prog 114. Materiaz egina den mundu hunen mugetan. Lap 4
(V 4). Bizigabeko materia. Vill Jaink 152. Materia utsaren eta bizitzaren artean ba-da leize bat. Ib. 64. �
Material (de trabajo). � Eskalanpu egiliak / ebasten tü materiak. Etch 306 (tbn. en ChantP 182 y Or Eus 281).
�2. (V, AN-larr, B; Lcc, SP, VocBN, Añ (V)). Ref.: A; Asp Leiz2 (materittu). Pus. "Podre" Lcc y Añ. "Postema"
Añ. � Baldin senti badiozute abzes bilduma edo materiarik duela. Mong 591. Zauri izugarriak, usteltasunak
edo materi loi itsusiak ere. Mb IArg I 128. Sarnaz, materiyaz eta kostraz beterik. Zuzaeta 65. Usteltasun o
materiari erran nion: zu zara nere aita (B, s. XVIII). BOEans 861. Zeinbat materija atsitu, zeinbat usteltasun.
fB Ic II 234. Deus ez zinuten hatzeman odolztaturik, materiaz guti edo aski bederen zikindurik? HU Aurp 185.
Ez zauririk, ez materirik, ez oñazeririk, etzitzaion ezertxo-re gelditu. Goñi 57. Pikorño bat jadanik matariak
horitzen hasia. JE Med 47.
�3. "Exemple d'écriture" SP � vEys.
- MATERIAZKO. Material. � Ontasun partikular eta materiazko guzietara. SP Imit III 53, 3 (Ch munduko).
Materizko lanetan ari dan langillearen tresna. Vill in Gand Elorri 14. Materiazko estalki gogorrean barrena.
Vill Jaink 58.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
218