Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
- MATAZA-MAMI. Centro de la madeja. � Egillearentzako aria bazan, ez zuretzat ez neretzat matas-mamia
arkitzeko ez da naiko [poema txiki orren aria]. Aitzol in Ldi UO 7.
- ODOL-MATAZA. v. odol.
� Etim. Cf. lat. mataxa y sus resultados bearneses matàcho, matàsso, etc.
matazaka, mataxaka (R ap. A). �1. Ovillo que se forma dando vueltas en una dirección y luego en otra. �2. A
copos. � Elurra asi zan gilboka ta matazaka (G-to). Inza Eusk 1928, 233.
matazal. v. matalaz.
matazaño. � Dim. de mataza. � Matazaño bat in diat eta tabernarako erdia (B). A EY IV 79.
matazare. v. matazura.
matazari (V-m, AN-gip ap. A), matasari (V-ger-m, G-to ap. A). �1. Hilo con que se envuelve la madeja. �2.
Hilo enmadejado. � Astea luze gan dun Maria, non dun asteko matazaria? (B). A EY IV 79.
matazari. v. matazura.
matazatu (Lar, H), matasatu (Aq 431 (G), Añ (V); -aatu V-gip ap. Iz LinOñ 182). � "Aspar" Lar, Aq y Añ. Cf.
VocNav s.v. matasar (Oroz-Betelu). � Arijak biar dau matasatu itxoroskijan. Mg PAb 139. � (H, que cita a
Mg). Embrollar. � Zelan garbitu konzienzija ain matasadu ta naastuba? Mg CO 270 (CC 180 matasatu). Gure
berbeta gozo, bakar, zaar, santsu au beste berbetatxu nastau batzuk matasatu nai izango daue. A Ezale 1897,
52b.
matazatxo. "Cadejo, madeja pequeña, para devanar" Lar.
matazura (G; Lar, Añ (G), Dv (G), H), matazur, matazuri (G-azp-to-bet), matazare (Ae), matazari (AN; Aq
430 (AN)), matasare (A Apend). Ref.: A (matazari, matazura); A Aezk 296. � Aspa para enmadejar hilo.
"Devanadera en sentido horizontal" A Apend. � Arilkai, matazur eta linaiakin. AA I 572. Matazuran izpia
artuaz, egiten da mataza [izpia] askatzen dijoan bezela. It Dial 6 (Ur ikoroskijan, Dv hastalkaian, Ip khotxeian).
� "Matazare, aparato para hacer vencejos con juncos o con paja de centeno (Ae)" VocNav.
matazuraketa. "Astalketa aritzea, matazuraketan, ikorosketan jardutea, dévider, mettre du fil en écheveau" H
s.v. astalketa (tras hari-zuntza).
matazuratu (H), matazaritu (Aq 431 (AN)). � Aspar. v. matazatu. � (H). Embrollar. "Bekatu andiekin
matazuratuak daudenak (Mg)" H.
matazuzki (G-goi), matazuski (VocZeg 287), matazurki (Izt C 233), matakuzki (G-azp), matakuski (V-gip).
Ref.: A; JMB AEF 1928, 15; Iz LinOñ 181s. �1. "Aspa para enmadejar hilo" A. v. matazura. � Eztaroie gaur
nire ume-urte gozoetako ardatz, goru ta matazuzkirik. Ag Kr 131. Matazuzkian aria bere bidetik eraman ez, eta
txori-burua sortzen dan bezala. Zait Plat 40. �2. (G-goi). "Ardatzean egindako ariak zuritzeko eran jarriaz
egiten dan ari txorta" J. Etxeberria EEs 1931, 42.
matazuzkitu, matakuzkitu (G-azp ap. Iz LinOñ 182). � Enmadejar en un aspa.
mateir. v. materia.
matela (AN-5vill-ulz-erro-burg, L-sar, B, BN, Ae, Sal, S; SP, Lar, Aq 604 (AN), Izt 22v, H; -th- Ht VocGr 376,
Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H), matel (AN-ulz-mer, L-ain, B, BN, Ae; -th- Lecl), matail (-all AN-larr-5villaraq-ulz;
Izt 22v (-all)), matala (H (V, G)). Ref.: Bon-Ond 139; VocPir 226; A (matel); Lrq (mathela); Iz Ulz
(matéla); Echaide Nav 130; Gte Erd 225. �1. Carrillo, mejilla. "Matela ostokiak (BN-lab), carrillos frescos y
rollizos" A. "Mathela, augmentatif de maxela" Lrq. En S, Sal y R (sg. A) significa "carrillo grande", a diferencia
de mazela y maxela "carrillo pequeñito". v. masaila. � Tr. Documentado desde Leiçarraga en textos orientales.
Hay algún ej. occidental en el s. XX. La forma matail se encuentra en Orixe y T. Agirre (Uzt 157). � Baldin
norbeitek io baheza eure eskuineko mathelán. Lç Mt 5, 39 (TB, Dv mat(h)ela; He, Ur (V) y Ker matraila, HeH
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
216